مساجد بر اساس آموزه‌های دین مبین اسلام یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های انسان‌ساز و تمدن‌ساز و از بهترین مراکز برای حل معضلات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی محسوب می‌شود؛ با مروری در صفحات تاریخ اسلام می‌توان به راحتی به این نوع کارکردهای مساجد پی برد؛ به عنوان نمونه پس از ساخت مسجدالنبی توسط رسول گرامی اسلام(ص) ضمن اینکه مکانی بسیار معنوی برای عبادات مسلمانان و نیز مکانی برای تعلیم مفاهیم دینی و حل مشکلات اقتصادی مردم بود، تدارک اولیه نیروهای اسلام جهت مبارزه علیه کفر و شرک نیز از همین مکان مقدس شکل میگرفت تا الگویی مناسب برای تمام مسلمانان در همه زمانها و مکانها باشد.
اخبار مذهبی -بر این اساس پیامبر اکرم (ص) در فضیلت مسجد احادیث متعددی را بیان فرمودند و مسلمانان را تشویق به حضور در آن کردند. اهل‌بیت عصمت و طهارت (ع) نیز به تبعیت از سیره رسول‌الله (ص) این مسیر را ادامه دادند و با بیان فضایل پنهان مساجد، شیعیان خویش را تشویق به حضور مستمر در این اماکن مقدس کردند.
امام حسن مجتبی (ع) در بیانی با اشاره به اهمیت جایگاه مسجد و ثمرات حضور در آن فرمود:
«مَنْ أَدامَ الاْخْتِلافَ إِلَى الْمَسْجِدِ أَصابَ إِحْدى ثَمان: آیةً مُحْکَمَةً وَ أَخًا مُسْتَفادًا وَ عِلْمًا مُسْتَطْرَفًا وَ رَحْمَةً مُنْتَظِرَةً وَ کَلِمَةً تَدُلُّهُ عَلَى الهُدى أَوْ تَرُدُّهُ عَنْ رَدًى وَ تَرْکَ الذُّنُوبِ حَیاءً أَوْ خَشْیةً»
هر که پیوسته به مسجد رود به یکى از این هشت فایده مى‌رسد:
1ـ نشانه‌اى محکم و استوار
2ـ دوستى قابل استفاده
3ـ علمی کمیاب
4ـ رحمتى مورد انتظار
5ـ سخنى که به راه راستش کشد
6ـ یا سخنى که او را از پستى برهاند
7ـ ترک گناهان به خاطر شرم از خدا
8ـ ترک گناهان به خاطر خوف از خدا
منبع: تحف العقول ص 235
