رمضان ماهی است که به ماه مهمانی الهی شناخته می‌شود و بر اساس روایتی از پیامبر (ص)، ماهى است که ابتدایش رحمت، میانه‌‌اش مغفرت و پایانش اجابت و آزادى از آتش جهنم است.
خداوند در بخشی از آیه185 سوره بقره درباره ویژگی خاص این ماه می‌فرماید: «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ؛ رمضان ماهی است که قرآن در آن نازل شده برای هدایت بشر و برای راهنمایی و امتیاز حق از باطل»؛ وجود چنین ویژگی‌هایی در این ماه مبارک باعث می‌شود ناخودآگاه توجه اهل ایمان به خداوند متعال و نعمات او بیش از گذشته جلب شود؛ لذا تقید به معارف و اخلاقیات و به ویژه مسائل شرعی مربوط به این ماه شریف افزایش می‌یابد؛ زیرا میزان مقبولیت روزه ماه مبارک رمضان بستگی به رعایت این مسائل اخلاقی و شرعی است.
امام صادق(ع) در روایتی به برخی از مراقبت‌های اخلاقی این ماه پر عظمت اشاره فرمود. حضرت فرمود:
بی‌گمان روزه، تنها دست‌کشیدن از طعام و آشامیدنی نیست و برای آن شرطی است که تنها با رعایت آن، روزه محقّق می‌شود و آن نگاهبانی معنوی و درونی است. و صوم کامل همانا صوم داخل است (یعنی از تمام آلایش درونی منزه باشد که او فقط با صمت و سکوت و دوری از خلق الله تحقق پیدا می‌کند). امام علیه‌السلام در ادامه فرمود: آیا نشنیدی آنچه که مریم بنت عمران فرمود: «إِنِّی نَذَرْتُ لِلرَّحْمنِ صَوْماً فَلَنْ أُکَلِّمَ الْیَوْمَ إِنْسِیًّا؛ به راستی من نذر کرده‌ام برای پروردگار رحمان روزه (سکوت بگیرم) پس امروز با هیچ کسی سخن نمی‌گویم» (مریم26) امام فرمود: حضرت مریم نذر روزه سکوت داشته است.
پس هنگامی‌که روزه می‌گیرید:
1ـ زبان خود را از دروغ نگهدارید
2ـ دیدگانتان را از ناروا فرو پوشید
3ـ با یکدیگر نزاع نکنید
4ـ بر هم حسد نورزد
5ـ غیبت یکدیگر را نکنید
6ـ به همدیگر خشم نورزید
7ـ سوگند دروغ نخورید
8ـ با زن خود نیامیزید
9ـ از اختلاف با یکدیگر بپرهیزید
10ـ نسبت به هم خشمگین نشوید
11ـ دشنام و ناسزا نگویید
12ـ القاب زشت بر یکدیگر نگذارید
13ـ با هم مجادله نکنید
14ـ بر یکدیگر ستم نورزید
15ـ بی‌خردی نکنید
16ـ از هم دلگیر نشوید
17ـ از یاد خدا و نماز غفلت نکنید.
إِنَّ الصِّیَامَ لَیْسَ مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ وَحْدَهُ إِنَّمَا لِلصَّوْمِ شَرْطٌ یُحْتَاجُ أَنْ یُحْفَظَ حَتَّی یَتِمَّ الصَّوْمُ وَ هُوَ صَمْتُ الدَّاخِلِ أَ مَا تَسْمَعُ مَا قَالَتْ مَرْیَمُ‌بِنْتُ‌عِمْرَانَ (سلام الله علیها) إِنِّی نَذَرْتُ لِلرَّحْمنِ صَوْماً فَلَنْ أُکَلِّمَ الْیَوْمَ إِنْسِیًّا یَعْنِی صَمْتاً فَإِذَا صُمْتُمْ فَاحْفَظُوا أَلْسِنَتَکُمْ عَنِ الْکَذِبِ وَ غُضُّوا أَبْصَارَکُمْ وَ لَا تَنَازَعُوا وَ لَا تَحَاسَدُوا وَ لَا تَغْتَابُوا وَ لَا تَمَارَوْا وَ لَا تَکْذِبُوا وَ لَا تَبَاشَرُوا وَ لَا تَخَالَفُوا وَ لَا تَغَاضَبُوا وَ لَا تَسَابُّوا وَ لَا تَشَاتَمُوا وَ لَا تَفَاتَرُوا وَ لَا تَجَادَلُوا وَ لَا تَتَأَذَّوْا وَ لَا تَظْلِمُوا وَ لَا تَسَافَهُوا وَ لَا تَضَاجَرُوا وَ لَا تَغْفُلُوا عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلَاهًِْ. (وسائل الشیعة، ج10، ص166)
