به گزارش افکارنیوز، حجه الاسلام والمسلمین علیرضا توحیدلو؛ مطالبی خواندنی درباره ماه رمضان و حق الناس را بیان کرده اند، که در ادامه می خوانید.
علما حقوق را به ۳ بخش بلکه به ۴ بخش حق الله، حق النفس، حق الناس و حق دنیا تقسیم کرده‌اند. در کتاب مصباح الشریعه که منسوب به امام صادق (ع) است آمده که: «اصول المعاملات تقع علی اربعه اوجه: معامله الله، و معامله النفس، و معامله الخلق، و معامله الدنیا».
لذا طبق این روایت می‌توان گفت ۴ نوع تعامل وجود دارد که در اینجا حق الناس مد نظر است. اگر کسی حق الله را ضایع کرد باید آن را ادا کند مانند: نماز، روزه و… اما اگر کسی توبه کرد و عمرش کفاف ادای آن را نداد آمرزیده می‌شود و خدا از حق خود خواهد گذشت. در حق النفس مانند شرابخواری یا مواردی که انسان به خودش ظلم می‌کند و مربوط به خود فرد است؛ در صورت توبه و عدم تکرار، توبه‌اش پذیرفته می‌شود و نیاز به جبران نیست. در حق الناس اگر کسی به دیگری ظلمی روا داشته یا اموال دیگری را ضایع کرده و… توبه شخص به هیچ وجه بدون جبران آمرزیده نمی‌شود و باید حق الناس را ادا کند. این نشان از اهمیت حق الناس حتی بیش از حق الله و حق النفس دارد. حدیثی در وسایل الشیعه ج ۱۲ ص ۲۹۲ از امام صادق (ع) روایت شده است «ما من مؤمن یعین مومنا مظلوما الا کان افضل من صیام شهر و اعتکافه فی المسجد الحرام و ما من مؤمن ینصر اخاه و هو یقدر علی نصرته الا و نصره الله فی الدنیا و الاخره و ما من مؤمن یخذل اخاه و هو یقدر علی نصرته الاخذله الله فی الدنیا و الاخره؛ هیچ مؤمنی نیست که مؤمن ستمدیده‌ای را یاری کند، مگر آنکه (ثواب) این عمل، از روزه و اعتکاف یک ماه در مسجد الحرام برتر است، و هیچ مؤمنی نیست که توان یاری کردن برادر خود داشته باشد و او را یاری کند مگر آنکه خداوند او را دنیا و آخرت یاری می‌کند، و هیچ مؤمنی نیست که توان یاری کردن برادر خود داشته باشد و او را به حال خود رها سازد مگر آنکه خداوند او را در دنیا و آخرت به خود واگذارد».
بنابراین اگر ما به دیگران کمک کنیم خدا نیز ما را کمک خواهد کرد. درباره حق الناس می‌توانم این گونه جمع‌بندی کرد که از میان حقوق چهارگانه حق الناس بیش از همه اهمیت دارد، زیرا حق الله قابل جبران است و در صورت عدم جبران قابل عفو است. حق النفس نیاز به جبران ندارد زیرا فرد به خود ظلم کرده اما حق الناس بدون جبران آمرزیده نمی‌شود. کسی که حق الناس را رعایت نکند حق الله را رعایت نخواهد کرد. روایت داریم که شهدا به بهشت می‌روند اما اگر حق الناس به گردن شهید باشد خداوند از جانب آن‌ها جبران خواهد کرد، که نشان از اهمیت حق الناس دارد.
خداوند هرگز از حق الناس نمی‌گذرد
به این دلیل که خداوند عادل است و حق گذشت را ندارد. در این جا سوالی مطرح می‌شود که آیا خداوند قادر به انجام هر عملی است، یعنی آزاد مطلق است یا نه؟ خیر، خداوند برخی از امور را نمی‌تواند انجام دهد. در روایات آمده که غیر مسلمانی در مدینه از حاکم سوالاتی درباره آنچه که خداوند قادر به انجام آن نیست پرسید و حاکم از پرسش‌ها برآشفته شد. این مسئله به گوش حضرت امیر (ع) رسید، وی حاکم را توصیه به آرامش کرد و فرمود: اگر شما با تندی برخورد کنید آنگاه خواهند گفت که اسلام دین ضعیفی است و حاکم به دلیل اینکه نمی‌تواند پاسخ این سؤالات را بدهد خشمگین گشته است. سپس حضرت رو به آن مرد کرد و فرمود: خداوند نمی‌تواند برای خود شریک قائل شود و برای خود شریک خلق کند.
طبق تعبیر شهید مطهری خدا قادر به انجام هر کاری نیست، لذا نمی‌تواند برای خود شریک قائل شود و یا ظلم کند. بنابراین نتیجه می‌گیریم اگر خداوند از حق الناس بگذرد، ظالم را مجازات نکند و به داد مظلوم رسیدگی نکند، در این صورت خلاف عدل خود عمل کرده و این مسئله با عدالت خداوند منافات خواهد داشت.
ضمنا حق الناس هم با عدالت انسانی و هم با عدالت الهی رابطه دارد. در مورد عدالت انسانی شخص عادل باید حق الناس را رعایت کند، لذا امام جماعت که از شروطش عادل بودن است در صورت رعایت نکردن حق الناس عادل نیست. در مورد عدالت خدا نیز چنانچه خداوند از حق الناس بگذرد عادل نخواهد بود.
نکته آخر حق الناس ابعاد بسیاری دارد اما می‌توان آن را به دو بعد مادی و غیرمادی تقسیم بندی کرد. بعد مادی حق الناس را مردم، خوب درک می‌کنند، که منظور از بعد مادی اموالی است که از انسان ضایع می‌شود مانند اموالی که به سرقت می‌رود و یا خیانت در امانت. امام زین العابدین (ع) در روایتی فرموده‌اند: به خدا قسم اگر آن شمشیر آغشته به خون پدرم را به من امانت بسپارند، بدون خیانت آن را باز می‌گردانم.
معمولاً افراد متدین از بعد مادی حق الناس آگاه‌اند و از آن غفلت نمی‌کنند اما بعد غیرمادی حق الناس مانند وقت و زمان دیگران، دیر رسیدن بدون عذر به قرار ملاقات و… بیشتر مورد غفلت قرار می‌گیرد.
درخاتمه برای ورود به ماه ضیافت الله؛ ماه خدا، ماه رمضان حق الناس کسی بر ذمه نداشته باشید.
