امام صادق علیه السلام - در بیان سفارش لقمان علیه السلام به پسرش- فرمودند:
هر گاه با گروهی مسافرت کردی، با آنان در کارهای مربوط به خود و آنها، بسیار مشورت کن و به رویشان بسیار لبخند بزن و نسبت به زاد و توشه ات، کریم و بخشنده باش. هر گاه دعوتت کردند، بپذیر و هر گاه از تو یاری خواستند، کمکشان کن و با سه چیز، بر آنان فائق باش: سکوت طولانی، نماز گزاردنِ بسیار و سخاوتمندی نسبت به آنچه از حیوان و مال و توشه داری.
هر گاه تو را به گواهی طلبیدند، برایشان گواهی بده. هر گاه با تو مشورت کردند، درباره رأی خود، کوشش کن؛ اما تصمیم قطعی نگیر، تا این که [اندیشه ات] تثبیت شود و تأمّل کرده باشی. پاسخ هیچ مشورتی را نده، مگر آن که درباره آن در حالی که قیام و قعود می‌کنی و می‌خوابی و می‌خوری و نماز می‌خوانی فکر کنی و حکمتت را به کار گیری.
زیرا هر کس برای مشورت خواه، خالصانه خیرخواهی نکند، خداوند تبارک و تعالی نظرش را از او سلب می‌کند و امانت [ِ اهلیت مشورت] را باز می‌گیرد.
و هر گاه دیدی که یارانت می‌‌روند، تو هم با آنان برو، و هر گاه دیدی کار می‌‌کنند، تو هم با آنان کار کن. هر گاه صدقه دادند و قرضی عطا کردند، تو هم بده و حرف بزرگ‌تر را گوش بده. و هر گاه به تو امر کردند و از تو چیزی خواستند، در جوابشان آری «بگو» و «نه» نگو؛ زیرا «نه» گفتن، درماندگی و پستی است.
متن حدیث:
الامام الصادق علیه السلام: قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ: إذا سافَرتَ مَعَ قَومٍ فَأَکثِرِ استِشارَتَکَ إیّاهُم فی أمرِکَ واُمورِهِم، وأکثِرِ التَّبَسُّمَ فی وُجوهِهِم، وکُن کَریماً عَلی زادِکَ.
وإذا دَعَوکَ فَأَجِبهُم، وإذَا استَعانوا بِکَ فَأَعِنهُم، وَاغلِبهُم بِثَلاثٍ: بِطولِ الصَّمت، وکَثرَةِ الصَّلاةِ، وسَخاءِ النَّفسِ بِما مَعَکَ مِن دابَّةٍ أو مالٍ أو زادٍ.
وإذَا استَشهَدوکَ عَلَی الحَقِّ فَاشهَد لَهُم، وَاجهَد رَأیَکَ لَهُم إذَا استَشاروکَ ثُمَّ لا تَعزِم حَتّی تَثَبَّتَ وتَنظُرَ، ولا تُجِب فی مَشوَرَةٍ حَتّی تَقومَ فیها وتَقعُدَ وتَنامَ وتَأکُلَ وتُصَلِّیَ وأنتَ مُستَعمِلٌ فِکرَکَ وحِکمَتَکَ فی مَشوَرَتِهِ، فَإِنَّ مَن لَم یُمحِضِ النَّصیحَةَ لِمَنِ استَشارَهُ سَلَبَهُ اللّه‌ُ تَبارَکَ وتَعالی رَأیَهُ، ونَزَعَ عَنهُ الأَمانَةَ.
وإذا رَأَیتَ أصحابَکَ یَمشونَ فَامشِ مَعَهُم، وإذا رَأَیتَهُم یَعمَلونَ فَاعمَل مَعَهُم، وإذا تَصَدَّقوا وأعطَوا قَرضاً فَأَعطِ مَعَهُم، وَاسمَع لِمَن هُوَ أکبَرُ مِنکَ سِنّا، وإذا أمَروک بِأَمرٍ وسَأَلوکَ فَقُل: نَعَم ولا تَقُل: لا، فَإِنَّ لا عِیٌّ ولُؤمٌ.
اصول کافی، ج ۸ ص ۳۴۸ _ من لا یحضره الفقیه، ج ۲ ص ۲۹۸
