عده‌ای میلاد حضرت جواد الأئمه (ع) را دهم رجب، برخی ۱۵ ماه رمضان و بعضی ۱۹ ماه رمضان سال ۱۹۵ ه. ق. دانستند. آنچه مشهور است میلاد ایشان در ماه رجب است. این امام معصوم در شهر مدینه به دنیا آمدند.
پر برکت‌تر از امام جواد (ع) نیست
ابی یحیی صنعانی می‌گوید: در محضر امام رضا (ع) بودم که فرزند خردسالشان، امام جواد (ع) هم حاضر بودند. امام رضا (ع) فرمود: این فرزندی است که بزرگ‌تر و با برکت‌تر از او برای شیعیان ما به دنیا نیامده است.
تهمت‌هایی که شیعیان به امام جواد (ع) می‌زدند
دوران ولادت امام جواد (ع) یکی از سخت‌ترین دوران‌ها برای اهل بیت (ع) بود. در این دوره در بین دشمنان حضرت و شیعیان خاص آن حضرت نیز زمزمه‌هایی به گوش می‌رسید که موجب آزار و رنجش آن امام می‌شد؛ شیعیان بر این عقیده بودند که یکی از نشانه‌های امام این است که بعد از خود جانشینی دارد که الزاما باید فرزند وی باشد و امام رضا (ع) تا سن ۴۴ سالگی از هیچ یک از همسران خود صاحب فرزند نشده بودند. این اتفاق، زمینه را فراهم کرده بود که حتی شیعیان خاص آن حضرت نیز بدگمان شده، در امامت او تشکیک کنند. در نهایت خداوند نشان دادند که این نیز امتحانی برای شیعیان بود.
این دوران، مصادف با خلافت مأمون، یکی از قدرتمند‌ترین و سیاست مدار‌ترین خلفای عباسی بود و علاوه بر این در میان شیعیان، انحرافات و اختلافات عجیبی به چشم می‌خورد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها فتنه واقفیه بود که امام رضا (ع) آن‌ها و پیروانشان را به اصحاب الحمار تشبیه کرده است.
آغاز امامت در سن کودکی و با وجود حاکمان ظالم
یکی دیگر از امتحانات شیعیان، این بود که امام جواد (ع) نخستین امامی بودند که در سن کودکی و در هفت سالگی به امامت رسیدند. همین موضوع باعث شد که بسیاری از شیعیان امامت حضرت جواد الأئمه (ع) را نپذیرند.
از منظر باور شیعه خداوند متعال هر کسی را که شایسته این مقام بداند، به منصب پیشوایی امت بر می‌گزیند؛ حتی اگر در سنین کودکی باشد. مقیاس سن بالا، گرچه در میان مردم مقیاسی برای رسیدن به کمال محسوب می‌شود، اما در بینش وحیانی قرآن ممکن است یک فرد در سن کودکی فضائل، کمالات و شرائط رهبری جامعه را دارا باشد و امتیازات ویژه‌ای را که لازمه رهبری، امامت و نبوت است، در او موجود باشد.
امام جواد (ع) در دوره‌ای امامت خویش را آغاز کرد که به رغم اقتدار شیعیان، عرصه سیاسی و اجتماعی جامعه گرفتار چالش‌های عمیق عقیدتی و درگیری‌های مختلف شده بود. دوران امامت آن حضرت با خلافت دو نفر از خلفای ستم پیشه عباسی (مأمون و معتصم) مقارن بود.
مأمون به دلیل این که با قتل امام رضا (ع) دچار بدنامی و تزلزل شده بود، صلاح نمی‌دید که بیش از آن به آزار امام جواد (ع) بپردازد. هم چنین به دلیل قدرت شیعیان در آن روزگار تمام سعی خود را بر آرام نگه داشتن اوضاع مصروف می‌داشت، لذا به منظور دست یابی به چنین هدفی ناچار شد آن حضرت را مانند پدرش علی بن موسی الرضا (ع) تحمل کند.
مناظره‌های علمی
یکی از اصلی‌ترین فعالیت‌های امام جواد (ع) شرکت در مناظره‌های علمی و تبلیغ اسلام از آن دریچه بود. همین موضوع باعث شده بود که بسیاری نبوغ الهی ایشان را درک کنند و به دین اسلام گرایش پیدا کنند. همچنین ایشان نمایندگانی به مناطق شیعه نشین می‌فرستادند. امام در هر منطقه که شیعیان حضور داشتند، یک نماینده عادل و دانش‌مند انتخاب می‌کرد که مرجع مردم باشد و تنها او با امام ارتباط داشت که جامعه شیعه پس از تبعید یا زندانی شدن امام، سرگشته و پراکنده نشوند.
فضائل بی شمار جواد الأئمه (ع)
اباصلت می‌گوید: «پس از دفن حضرت رضا (ع)، به دستور مأمون یک سال زندانی شدم. پس از یک سال از تنگی زندان و شب نخوابی به ستوه آمدم، دعا کردم و برای رهایی از زندان به محمد و آل محمد (ص) متوسل شوم. از خداوند خواستم به برکت آل محمد (ص) در کار من گشایشی انجام دهد. هنوز دعایم به آخر نرسیده بود که حضرت ابی جعفر (ع) نجات بخش گرفتاران عالم، وارد زندان شد و فرمودند:ای اباصلت از تنگنای زندان بی تاب شده ای. عرض کردم: به خدا سوگند سخت بی تابم. امام (ع) فرمودند: برخیز، دستی به زنجیر‌ها زد و غل و زنجیر‌ها از دست و پای من بر زمین افتاد. سپس دست مرا گرفت و از کنار نگهبانان زندان عبور داد. نگهبانان در حالی که من را نظاره می‌کردند، توان سخن گفتن با من را نداشتند و از زندان خارج شدم. سپس حضرت فرمود: برو در امان خدا که هرگز نه دست مأمون به تو می‌رسد و نه دست تو به مأمون. اباصلت می‌گوید: همان گونه که حضرت فرمود: تا حال مأمون را ندیده ام.»
عبدالعظیم حسنی (ره) نقل می‌کند که به امام جواد (ع) عرض کردم،ای فرزند رسول خدا. حدیثی از پدرانت برایم بفرما. فرمودند که پدرم از پدرشان نقل فرمودند که امیرمؤمنان فرمودند: مردم پیوسته در خیرند که وقتی که گوناگون و متفاوتند، امّا اگر برابر گردند، هلاک و تباه می‌شوند.
عرض کردم: یابن رسول اللَّه! باز بفرما. فرمودند: پدرم از پدرانش نقل کرد که امیرمؤمنان (ع) فرمودند: اگر باطنتان بر ملا می‌شد، یکدیگر را دفن نمی‌کردید. عرض کردم: باز بفرما. فرمودند: پدرم از پدرانش نقل کرده که امیرمؤمنان فرمود: دل مردم را نمی‌توانید با بخشش مال و منالتان به دست آورید، امّا با گشاده رویی و خوش برخوردی می‌توانید. عرض کردم: بیفزا. فرمود که پدرم از پدرانش نقل کرده که امیرمؤمنان علی (ع) فرمودند: هر که از زمانه عیب و ایراد گیرد، ملامتش به درازا می‌کشد. عرض کردم:ای فرزند رسول خدا! بیفزا. حضرت فرمودند: پدرم از پدرانش نقل کرده که امیرمؤمنان (ع) فرمودند: همنشینی با اشرار، بدگمانی به خوبان را در پی دارد.
فضیلت زیارت حضرت جواد الأئمه
روایاتی به طور مشخص در مورد آثار زیارت امام جواد (ع) رسیده، که دو نمونه آن از این قرار است:
١. داود صیرفی گوید: به امام هادی (ع) عرض کردم: من پدر شما را زیارت نمودم و ثواب آن را به شما هدیه کردم؛ امام (ع) فرمودندکه برای تو اجر و پاداش بسیاری است و ما هم سپاس گزار خواهیم بود.
٢. ابراهیم بن عقبه گوید: در نامه ای، از امام هادی (ع) در مورد پاداش زیارت امام حسین (ع) و امام هفتم (ع) و امام جواد (ع) پرسیدم، امام (ع) در پاسخ نوشتند: زیارت اباعبدالله الحسین (ع) برتر و مقدم‌تر است و زیارت آن سه بزرگوار جامع‌تر و پاداش بیشتری دارد.
