امام حسن عسکری (ع) یازدهمین امام شیعیان است که در مدینه منوره چشم به جهان گشودند و با وجود زندگی در حصر و منطقه نظامی توانستند پیام اهل بیت (ع) را بین شیعیان و دوستداران خود تربیت کنند.
مشهورترین لقب ایشان، عسکری است که به اقامت اجباری‌اش در سامرا اشاره می‌کند. او در سامرا تحت مراقبت حکومت قرار داشت و برای فعالیت‌های خود با محدودیت روبه‌رو بودند. امام عسکری (ع) از طریق نمایندگان خود و نیز از راه نامه‌نگاری، با شیعیان ارتباط داشتند.
سید محسن میرباقری پژوهشگر و محقق علوم دینی ،درباره سیره و سنت این حضرت اظهار کرد: وجود مقدس امام یازدهم امام حسن عسکری (ع) در سال ۲۳۲ هجری قمری به نقلی در ماه مبارک رمضان و در روایتی در ۸ ماه ربیع الثانی که ما امروز با آن مواجه هستیم، در مدینه منوره از مادری بزرگوار به نام حد‌یثه چشم به جهان گشودند و در سال ۲۶۰ هجری قمری به شهادت رسیدند.
وی در ادامه با اشاره به القاب مختلف امام حسن عسکری (ع)، گفت: نام حضرت حسن و کنیه او ابو‌محمد است. معمولا القا‌بی که برای امامان یاد شده براساس خصوصیات آن‌ها بود، مانند القاب «زکی» به معنی بسیار پاکیزه است. یا «صامت» که نشان از اُبهت بسیار این حضرت دارد و در سکوتشان هم، همه را مجذوب خودشان می‌کردند.
میرباقری افزود: یکی از القاب ویژه امام، عسکری بود. صرفا به این دلیل که امام حسن عسکری (ع) در یک منطقه نظامی حضور داشتند. شاید بتوانیم بگوییم اسارت حضرت یک برنامه الهی بوده که بعد از، اما مت امام رضا (ع) به تدریج امامان ما کمتر در معرض دید شیعیان قرار می‌گرفتند، به ویژه امام حسن (ع) که از دوران کودکی همراه پدر خود امام هادی (ع) به سامرا رفتند و یک پادگان نظامی منزل گاهشان بود.
این پژوهشگر و محقق تاریخی در ادامه ضمن اشاره به لقب «ابن رضا» برای امام حسن عسکری (ع)، بیان کرد: این نکته را باید توجه داشت که ائمه اطهار (ع) بعد از امام رضا (ع) بسیار پیش روی مردم بودند و همه جانبه در معرض توجه دشمنان اهل بیت (ع) بودند. در واقع به خاطر جلوه عظیمی که امام رضا (ع) داشتند سه امام بعد از ایشان به «ابن رضا» ملقب شدند.
وی ادامه داد: حضرت (ع) در دربار خلفای عباسی بسیار با عظمت بود، حتی در صلواتی منسوب به امام زمان (عج) نقل شده است که می‌فرمایند: «أللّهمَّ صلِّ وَ سَلِّم، وَ زِد وَ بارِک، عَلی: صاحبِ الدَّعوَةِ النَّبویَّة، وَ الصَّولَةِ الحَیدریَّة، و العِصمَةِ الفاطِمیَّة،و الحِلمِ الحَسَنِیَّة،و الشّجاعَةِ الحُسَینِیَّة،و العِبادَةِ السَّجّادِیَّة،و المآثِرِ الباقِریَّة، و ...» در واقع از هر امامی ویژگی‌های مخصوصی در امام زمان (عج) وجود دارد که از نگاه های غایب است.
میرباقری با اشاره به محوریت علمی حضرت (ع)، گفت: درباره علم و دانش حضرت (ع) ابن‌صباغ که یکی از علمای اهل سنت است، جملات فراوانی درباره امام حسن عسکری (ع) بیان کرده است که می‌گوید: حضرت مرکب دانش است و مشکلات را با علم یکی پس از دیگری حل می‌کند و در این امر رقیب ندارند و کسی یارای همراهی با او نیست.
سیره امام حسن عسکری (ع)
این محقق علوم دینی افزود: سیره و سنت امام حسن عسکری (ع) همراه با حکمت بود، باید به این اشاره کرد که ارتباط شیعیان با امام بسیار مشکل بود و این سختی‌ها همه زمینه ساز غیبت امام عصر (عج) را فراهم می‌کردند، تا دراین زمان مردم به عدم حضور امام عادت کنند و بی آنکه حضرت را ببینند اعتقاد داشته باشند و ایمان بیاوردند.
وی ادامه داد: در واقع ارتباط با امام به سختی بر قرار می‌شد، ولی در عین حال وقتی ما این همه آثار روایی و احادیث را می‌بینیم، چیزی جز عنایت الهی و اعجاز خداوند نیست.
نسخه‌ای برای مسیر روشن جوانان
وی گفت: امام حسن عسکری (ع) بسیار جوان بودند، و ۲۸ سال فقط در این دنیا عمر نکردند، ما در همین مدت کوتاه هم تلاش‌های بسیاری برای رساندن پیام اهل بیت (ع) به شیعیان داشتند. در این بین اگر جوانان ما نیز به زندگی و سنت امام حسن عسکری (ع) توجه ویژه‌ای داشته باشند می‌توانند در دوره جوانی هم انسانی متقی، اهل خدا، با ورع و صاحب علم باشند.
میرباقری در پایان یاد آور شد: گاهی این فکر در برخی از جوانان وجود دارد که می‌پندارند دوران جوانی، دوره خوشگذرانی است، اما اینطور نیست، اولیاء و امامان ما در اوج جوانی به مقام امامت رسیدند و با خدا بودند. درواقع امامان نه در دوران جوانی بلکه در تمام سنین الگوی راه زندگی ما هستند.
احادیث و روایات امام حسن عسکری (ع)
۱- قالَ الإمامُ الْحَسَنِ الْعَسْکَری – علیه السلام –: إنَّ اللهَ تَبارَکَ وَ تَعالی بَیَّنَ حُجَّتَهُ مِنْ سائِرِ خَلْقِهِ بِکُلِّ شَیء، وَ یُعْطِیهِ اللُّغاتِ، وَمَعْرِفَهَ الاْنْسابِ وَالاْجالِ وَالْحَوادِثِ، وَلَوْلا ذلِکَ لَمْ یَکُنْ بَیْنَ الْحُجَّهِ وَالْمَحْجُوحِ فَرْقٌ.
«الکافی، ج. ۱، ص. ۵۱۹، ح. ۱۱»
امام حسن عسکری (ع) فرمود: همانا خداوند متعال، حجّت و خلیفه خود را برای بندگانش الگو و دلیلی روشن قرار داد، همچنین خداوند حجّت خود را ممتاز گرداند و به تمام لغت‌ها و اصطلاحات قبائل و اقوام آشنا ساخت و أنساب همه را می‌شناسد و از نهایت عمر انسان‌ها و موجودات و نیز جریات و حادثه‌ها آگاهی کامل دارد و چنانچه این امتیاز وجود نمی‌داشت، بین حجّت خدا و بین دیگران فرقی نبود.
*****************
۲- قالَ الإمامُ الْحَسَنِ الْعَسْکَری – علیه السلام –: عَلامَهُ الاْیمانِ خَمْسٌ: التَّخَتُّمُ بِالْیَمینِ، وَ صَلاهُ الإحْدی وَ خَمْسینَ، وَالْجَهْرُ بِبِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم، وَ تَعْفیرُ الْجَبین، وَ زِیارَهُ الاْرْبَعینَ.
«حدیقه الشّیعه، ج. ۲، ص. ۱۹۴»
امام حسن عسکری (ع) فرمود: علامت و نشانه ایمان پنج چیز است: انگشتر به دست راست داشتن، خواندن پنجاه و یک رکعت نماز (واجب و مستحبّ)، خواندن «بسم الله الرّحمن الرّحیم» را (در نماز ظهر و عصر) با صدای بلند، پیشانی را در حال سجده روی خاک نهادن، زیارت اربعین امام حسین – علیه السلام – انجام دادن.
*****************
۳- قالَ الإمامُ الْحَسَنِ الْعَسْکَری – علیه السلام –: لَیْسَتِ الْعِبادَهُ کَثْرَهُ الصّیامِ وَالصَّلاهِ، وَ إنَّمَا الْعِبادَهُ کَثْرَهُ التَّفَکُّرِ فی أمْرِ اللهِ.
«مستدرک الوسائل، ج. ۱۱، ص. ۱۸۳، ح. ۱۲۶۹۰»
امام حسن عسکری (ع) فرمود: عبادت در زیاد انجام دادن نماز و روزه نیست، بلکه عبادت با تفکّر و اندیشه در قدرت بی منتهای خداوند در امور مختلف می‌باشد.
*****************
۴- قالَ الإمامُ الْحَسَنِ الْعَسْکَری – علیه السلام –: خَصْلَتانِ لَیْسَ فَوْقَهُما شَیءٌ: الاْیمانُ بِاللهِ، وَنَفْعُ الاْخْوانِ.
«تحف العقول، ص. ۴۸۹»
امام حسن عسکری (ع) فرمود: دو خصلت و حالتی که والاتر از آن دو چیز نمی‌باشد عبارتند از: ایمان و اعتقاد به خداوند، نفع رساندن به دوستان و آشنایان.
*****************
۵- قالَ الإمامُ الْحَسَنِ الْعَسْکَری – علیه السلام –: قُولُوا لِلنّاسِ حُسْناً، مُؤْمِنُهُمْ وَ مُخالِفُهُمْ، أمَّا الْمُؤْمِنُونَ فَیَبْسِطُ لَهُمْ وَجْهَهُ، وَ أمَّا الْمُخالِفُونَ فَیُکَلِّمُهُمْ بِالْمُداراهِ لاِجْتِذابِهِمْ إلَی الاْیِمانِ.
«مستدرک الوسائل، ج. ۱۲، ص. ۲۶۱، ح. ۱۴۰۶۱»
امام حسن عسکری (ع) فرمود: با دوست و دشمن خوش گفتار و خوش برخورد باشید، امّا با دوستان مؤمن به عنوان یک وظیفه که باید همیشه نسبت به یکدیگر با چهره‌ای شاداب برخورد نمایند، امّا نسبت به مخالفین به جهت مدارا و جذب به اسلام و احکام آن.
*****************
۶- قالَ الإمامُ الْحَسَنِ الْعَسْکَری – علیه السلام –: اللِّحاقُ بِمَنْ تَرْجُو خَیْرٌ مِنَ المُقامِ مَعَ مَنْ لا تَأْمَّنُ شَرَّهُ.
«مستدرک الوسائل، ج. ۸، ص. ۳۵۱، ح. ۵»
امام حسن عسکری (ع) فرمود: تداوم دوستی و معاشرت با کسی که احتمال دارد سودی برایت داشته باشد، بهتر است از کسی که محتمل است شرّ جانی، مالی، دینی و … برایت داشته باشد.
*****************
۷- قالَ الإمامُ الْحَسَنِ الْعَسْکَری – علیه السلام –: إیّاکَ وَ الاْذاعَهَ وَ طَلَبَ الرِّئاسَهِ، فَإنَّهُما یَدْعُوانِ إلَی الْهَلَکَهِ.
«بحارالأنوار، ج. ۵۰، ص. ۲۹۶»
امام حسن عسکری (ع) فرمود: مواظب باش از این که بخواهی شایعه و سخن پراکنی نمائی و یا این که بخواهی دنبال مقام و ریاست باشی و تشنه آن گردی، چون هر دوی آن‌ها انسان را هلاک خواهد نمود.
