شاید شما هم در آیات و روایات شنیده باشید که خداوند برای جهنم چندین درنظر گرفته است و هر کدام از گروه‌های جهنمی از یکی از این درها وارد دوزخ می‌شوند و از طرف دیگر این موضوع را نیز شنیده باشید که جهنم دارای چندین طبقه است و این طبقات نیز منزلگاه گروه خاصی از جهنمیان است، اما سوالی که در این بین پیش می‌آید این است که منظور از در‌های دوزخ همان طبقات آن است یا خیر؟
در همین راستا مطالبی را پیرامون این سوال و همچنین دلیل وجود در‌های هفتگانه جهنم برای شما آماده کرده ایم که پیشنهاد می‌کنیم آن را مطالعه کنید.
در‌های هفتگانه جهنم برای چیست؟
خداوند در قرآن جهنم را نیز مانند بهشت دارای در می‌داند و می‌فرماید: همان دوزخى که هفت در دارد، و براى هر درى گروهى از پیروان شیطان تقسیم شده اند «لَها سَبْعَةُ أَبْوابٍ لِکلِّ بابٍ مِنْهُمْ جُزْءٌ مَقْسُومٌ؛ هفت در دارد و براى هر درى، گروه معینى از آن‌ها تقسیم شده اند» (حجر/۴۴).
این در، در حقیقت درهاى گناهانى است که به وسیله آن، افراد وارد دوزخ مى شوند، هر گروهى بوسیله ارتکاب گناهى و از درى، همان گونه که درهاى بهشت، طاعات و اعمال صالح و مجاهدتهایى است که بوسیله آن بهشتیان وارد بهشت مى شوند. جهنم هفت در دارد (بعید نیست عدد هفت در اینجا عدد تکثیر باشد، یعنى درهاى بسیار و فراوان دارد، همانگونه که در آیه ۲۷ سوره لقمان نیز عدد هفت به همین معنى آمده است).
ولى واضح است این تعدد درها (مانند تعدد درهاى بهشت) نه به خاطر کثرت واردان است به طورى که از یک در کوچک نتوانند وارد شوند، و نه جنبه تشریفاتى دارد، بلکه در حقیقت اشاره به عوامل گوناگونى است که انسان را به جهنم مى کشاند، هر نوع از گناهان، درى محسوب مى شود.
در خطبه جهاد در نهج البلاغه مى خوانیم «ان الجهاد باب من ابواب الجنة، فتحه اللَّه لخاصة اولیائه؛ جهاد درى از درهاى بهشت است که آن را به روى بندگان خاصش گشوده است» (خطبه ۲۷) و در حدیث معروف مى خوانیم «ان السیوف مقالید الجنة؛ شمشیر‌ها کلیدهاى بهشتند». این گونه تعبیرات به خوبى منظور از درهاى متعدد بهشت و دوزخ را روشن مى سازد. قابل توجه اینکه در حدیث امام باقر (علیه السلام) مى خوانیم بهشت، هشت در دارد (خصال صدوق، ابواب الثمانیة) در حالى که آیات فوق مى گوید: جهنم هفت در دارد، این تفاوت اشاره به این است که هر چند درهاى ورود به بدبختى و عذاب فراوان باشد، ولى با این حال درهاى وصول به سعادت و خوشبختى از آن افزونتر است.
البته خداى سبحان نه در این آیه (آیه ۴۴ سوره حجر) و نه در هیچ جاى کلام خود، بیان نکرده که مراد از این ابواب (درها) چیست. آیا مانند درهاى خانه و چهار دیوارى است که در آنجا داخل مى شوند و همه واردین را در یک عرصه جمع مى کند و یا طبقات و درکات مختلفى است که از نظر نوع عذاب و شدت آن با هم تفاوت دارند. استعمال کلمه «باب» در هر دو معنا متداول است و چه بسا امورى را که در نوع مختلفند، هر نوعش را یک باب مى گویند، مثلا گفته مى شود: «ابواب خیر»، «ابواب شر»و «ابواب رحمة» و قرآن فرموده: «فَتَحْنا عَلَیهِمْ أَبْوابَ کلِّ شَئٍ؛ در‌های همه چیز را (برای امتحان) بر آنان گشودیم» (سوره انعام/ آیه ۴۴) و چه بسا که اسباب رسیدن به چیزى و راههاى رسیدن به آن را نیز ابواب مى گویند، مانند«ابواب رزق»که مقصود از آن انواع معاملات است؛ و بعید نیست از آیات متفرقه در قرآن که در باره آتش دوزخ آمده معناى دومى استفاده شود، مانند آیه: «وَ سِیقَ الَّذِینَ کفَرُوا إِلى جَهَنَّمَ زُمَراً حَتَّى إِذا جاؤُها فُتِحَتْ أَبْوابُها؛ و کسانی که کافر شدند، گروه گروه به سوی جهنم رانده شوند. تا، چون بدان جا رسند، در‌های آن (به رویشان) گشوده شود» تا آنجا که مى فرماید: «قِیلَ ادْخُلُوا أَبْوابَ جَهَنَّمَ خالِدِینَ فِیها؛ گفته مى شود براى همیشه به درهاى جهنم درآیید» (سوره زمر، آیه ۷۱ و ۷۲)؛ و آیه «إِنَّ الْمُنافِقِینَ فِی الدَّرْک الْأَسْفَلِ مِنَ النَّارِ؛ منافقان در طبقه پائین‌تر جهنمند» (سوره نساء/ آیه ۱۴۵) «إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَ عُیونٍ* ادْخُلُوها بِسَلامٍ آمِنِینَ؛ یعنى ایشان مستقر در بهشت‌ها و چشمه سارهایند. (به ایشان گفته مى شود) بدانجا درآیید با سلامى وصف ناپذیر، سلامى که نمى توان کنه وصفش را بیان کرد، درآید در حالى که از هر شر و ضررى ایمن هستید» (حجر/۴۵ و ۴۶).
شاید در‌های هفتگانه دوزخ که هر یک شخص تازه وارد را به یک دَرک خاصّی می‌برد، بر اساس اختلاف حجاب‌های واردین و تفاوت مراتب توغّل در کثرات باشد؛ چون هر چه نسبت به امور اعتباریه دنیویه فانیه و کثرات اوهامیه اعتنا بیشتر شود، منزله دوزخ که آنرا درک گویند شدیدتر است و بالعکس.
در «خصال» صدوق روایت می‌کند از أحمد بن حسن قَطّان از أحمد بن یحیی بن زکریای قَطّان از بَکر بن عبدالله بن حَبیب از محمّد ابن عبیدالله از علی بن حَکم از أبان بن عثمان از محمّد بن فُضَیل زرقی، از حضرت صادق علیه السّلام، از پدرش از جدّش علیهماالسّلام که: جهنّم هفت در دارد:
از یک در فرعون و هامان و قارون داخل می‌شوند، و از یک در مشرکین و کافرینی که به قدر یک چشم بر هم زدن ایمان نیاورده اند، و از یک در بنو امیه وارد می‌شوند که اختصاص به آنان دارد و کسی در آن در با آن‌ها شریک نیست؛ و آن باب لَظَی و باب سَقَر و باب هاویه است. و، چون وارد آن در شوند، آن در آن‌ها را هفتاد سال راه پائین می‌برد، و هر بار که آن‌ها را هفتاد سال به پائین ببرد آتش چنان فورانی کند که شعله و شراره اش آن‌ها را به طبقات بالا تا هفتاد سال راه پرتاب کند، و هم چنین باز آن‌ها را هفتاد سال راه پائین می‌برد؛ و پیوسته به همین طرز هستند أبداً و به طور جاودانی و خلود می‌مانند؛ و از یک در آن، دشمنان ما و مبغضان ما و خوارکنندگان ما وارد می‌شوند، و آن در بزرگترین در است و آتش آن نیز شدیدتر است. («خصال» طبع سنگی، ج. ۲، ص. ۱۲؛ و از طبع حروفی، ص. ۳۶۱؛ «بحار الانوار» طبع حروفی، ج. ۸، ص. ۲۸۵). به هر حال جهنّم محلّ صُدور و ورود قبائح است و هر کس به هر مقدار و به هر صورت از زشتیها، چه در مرحله عقائد، و چه در مرحله ملکات و اخلاق و صفات و چه در مرحله اعمال و رفتار، و حتّی در مرحله مجرّدِ نیت و خواسته‌های درونی؛ اگر با خود قبح و زشتی و شرک و عناد و کجروی و انحراف از حقّ داشته باشد، در صورتی که در مراحل و منازل بین راه تا قیامت، از مصائب دنیویه، و سکرات مرگ، و عذاب قبر و روز رستاخیز، و توبه و شفاعت، و غیر‌ها پاک نشود باید با آتش قرین و توأم باشد و لذا در‌های جهنّم هر کدام نمایشگر یک نوع انحراف و تعدّی در یکی از این مراحل است.
آیا مقصود از در‌های دوزخ، همان طبقات جهنم است؟
ممکن است درهاى جهنم به معناى درهایى باشد که بر حسب اعمال انسان‌ها تنظیم شده است و هر گروهى را به تناسب عمل خود به دوزخ می‌برند، همانگونه که درهاى بهشت نیز چنین است؛ لذا یکى از درهاى آن «باب المجاهدین» نام دارد، و در کلام امام على (ع) نیز آمده است: «إِنَّ الْجِهَادَ بَابٌ مِنْ أَبْوَابِ الْجَنَّة»؛ جهاد درى از درهاى بهشت است.
درباره ابواب جهنم دو دیدگاه وجود دارد:
۱. مقصود از «باب» (در)، «طبقه» است؛ از امام علی (ع) روایت شده است: «جهنم را هفت در؛ یعنى هفت طبقه است که روى یکدیگر قرار دارند». آن‌گاه على (ع) یکى از دست‌ها را بر روى دست دیگر نهاد و فرمود: «این طور خداوند بهشت را به عرض، گسترش داد و آتش را طبقه طبقه، قرار داده است. طبقه زیرین، «جهنم»، روى آن «لظى»، روى آن «حطمة»، بالاى آن «سقر»، بر سر آن«جحیم»، بالاى آن«سعیر» و طبقه نخستین «هاویه» است».
در این صورت، مقصود از در‌های جهنم و بهشت؛ همان طبقات جهنم و بهشت است.
۲. مقصود از «باب»، درجه است؛ گفته‌اند: جهنم را هفت در؛ یعنى هفت درجه است که به ترتیب روى یکدیگر قرار گرفته‌اند.
درجه اول؛ جاى اهل توحید است که به قدر اعمال و عمرشان در دنیا عذاب می‌شوند، سپس خارج می‌گردند.
درجه دوم؛ جاى یهود
درجه سوم؛ جاى مسیحیان
درجه چهارم؛ جاى صابئین
درجه پنجم؛ جاى مجوس
درجه ششم؛ جاى مشرکان عرب
این مطلب را از دست ندهید: هفت نفر اول جهنم را بشناسید
درجه هفتم؛ جاى منافقان است.
چنان‌که خداوند در قرآن می‌فرماید: "إِنَّ الْمُنافِقِینَ فِی الدَّرْکِ الْأَسْفَلِ مِنَ النَّارِ"؛ منافقان در درجه زیرین جهنم هستند».
اما باید توجه داشت که این دو دیدگاه، چندان تفاوتى با یکدیگر ندارند؛ زیرا طبقات نیز براساس درجه اعمال و خصوصیات انسان‌ها است. همان‌طور که ابن عباس گفته است: مقصود از «لِکُلِّ بابٍ مِنْهُمْ جُزْءٌ مَقْسُومٌ»؛ یعنى اینکه؛ براى هر درى از آن‌ها نصیبى معیّن است.
