خداوند در قرآن کریم درباره موضوع شفاعت نکات مختلفی را بیان کرده از جمله اینکه کسی که شفاعت می‌کند باید چه شرایطی داشته باشد و چگونه یک انسان خطا‌کار می‌تواند مورد شفاعت قرار گیرد. زیرا قبول شفاعتِ بى‌‌قید و شرط نیز سبب جرأت خلافکاران و خلاف عدالت الهى است.
به این آیه توجه کنید
یَوْمَئِذٍ لَّا تَنفَعُ الشَّفَاعَةُ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَنُ وَرَضِىَ لَهُ قَوْلًا(طه ۱۰۹)
ترجمه
در آن روز، شفاعت (هیچ کس) سودى ندارد، مگر کسى که خداى رحمان به او اجازه دهد و از گفتار او (شفاعت کننده یا شفاعت شونده) راضى باشد.
تفسیر آیه
مقام شفاعت به کسی داده نمی‌شود جز کسی که خدای رحمان به او اجازه شفاعت داده باشد و گفتار او را بپسندد، یعنی در آنروز سخن گفتن و شفاعت منوط به اجازه پروردگار است و چنین کسی قولش آمیخته با امری که باعث ناخشنودی و سخط الهی باشد نیست.
یعنی در گفتار او خطا و اشتباه راه ندارد و چون مطلق بودن جمله اقتضا دارد که به عموم حمل شود، چنین کلامی جز، از اهل عصمت صادر نمی‌شود، یعنی کسانی که خدا دلهایشان را از پلیدی شرک و جهل پاک کرده است (انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت ویطهرکم تطهیرا(61) همانا خداوند اراده کرده است که پلیدی را از شما خاندان دور کند و شما را پاکیزه نماید، پاکیزه کردنی )
نظیر این گفتار را در تفسیر آیه 105 سوره هود نیز آمده است. پس شفاعت منحصراً از آن اهل عصمت یا نهایتاً ملحقین به آنها خواهد بود.
از آنجا که انکار شفاعت، خلاف قرآن و روایات و مایه یأس مؤمنانِ گناهکار است و قبول شفاعتِ بى‌‌قید و شرط نیز سبب جرأت خلافکاران و خلاف عدالت الهى است، لذا قرآن کریم براى شفاعت، حساب و کتاب و مقرّراتى در نظر گرفته است.
از نظر قرآن، شفاعت، روزنه امید گناهکاران و وسیله‌‌اى براى ارتباط آنان با اولیاى خدا و پیروى از آنان است.
شفاعت اذن خداست و برخورداران از شفاعت، تنها کسانى هستند که در مدار توحید و داراى منطقِ صحیح و اعتقادات حقّ باشند و گفتارشان مورد قبول خداوند قرار گرفته باشد، یعنى شهادتین آنان موضعى، موسمى، اکراهى، سطحى و بر اساس مسخره و نفاق نباشد، در این صورت اگر در عمل کمبود داشته باشند، با شفاعت مورد عنایت قرار مى‌‌گیرند.
از این روى قرآن، شفاعت بت‌ها را براى بت‌‌پرستان باطل دانسته و شفاعت به معناى فدا شدن حضرت عیسى علیه‌السلام براى پاک شدن گناهان پیروانش و یا شهادت امام حسین علیه السلام به خاطر شفاعت از شیعیان قابل پذیرش نیست، هر چند امام حسین علیه‌السلام از شافعان بزرگ قیامت است، امّا باید دانست که هدف او از شهادت، شفاعت کردن طرفدارانش نبود.
امام باقرعلیه‌السلام درباره این آیه فرمودند: شفاعت پیامبرصلى الله علیه وآله تنها براى کسانى است که از نظر عمل و گفتار مورد رضایت باشند و بر مودّت آل پیامبر علیهم‌السلام زندگى کرده و بر آن مرده‌‌اند. (تأویل الایات، 304)
پیام‌ها
شفاعت، مقام والایى است که افراد خاصى از آن برخوردارند. «مَن أذن له الرّحمن و رضى له قولا»
شفاعت، تصرّف در اراده خدا و یا تخلّف از حکمت و عدل و محاسبات و سنّت‌‌هاى الهى نیست، بلکه بر اساس خواست خداوند است. «أذن... رضى»
منبع: تفاسیر المیزان و نور
