امروزه قضاوت و داوری کردن دیگران به یکی از مسائل اجتماعی تبدیل شده است که عده زیادی از مردم با آن سروکار دارند. به طوری که ریز ترین جزئیات زندگی افراد هم مورد قضاوت قرار می گیرد. در اغلب موارد نیز این داوری کردن ها و قاضی بودن ها پیامد های منفی بر جای می گذارد. علیه کسی حرف زدن نتیجه ای جز تهمت و بهتان به دنبال ندارد. با توجه به دنیای تکنولوژی امروزی و استفاده بیش تر از شبکه های اجتماعی افراد بیش از پیش در معرض این قضاوت ها قرار می گیرند. اما چیزی که مهم است این است که در دین مبین اسلام این امر به طور صریح نهی شده است. به همین خاطر «حدیث درباره قضاوت» از جانب امامان و معصومین زیاد است. ما نیز در این مقاله سعی کرده ایم تعدادی از این احادیث درباره قضاوت و داوری را برای شما گردآوری کنیم، با ما همراه شوید.
احادیثی از حضرت علی (ع) درباره قضاوت
امام علی (علیه السلام) فرمودند:
قضاوتی که با تکیه به ظن و گمان باشد، عادلانه نیست. «نهج البلاغة، حکمت ۲۲۰»
پنج چیز است که باید قاضى (درباره آنها) به ظاهِر حُکم عمل کند: ولایت (حقّ ولایت و سرپرستى که خداوند ، یا امام براى هر کس ، یا ولىّ طفل قرار داده است) ، همسران (یعنى مسأله زناشویى که بین مسلمانان مشهوراست) ، میراثها ، ذبایح(حلال بودن کشتار مسلمانان) و شهادات. هر گاه شهود ، در ظاهر امین و در خور اعتماد باشند ، شهادتشان پذیرفته است و لازم نیست از باطن آنها جست وجو کرد. «الخصال : ۳۱۱ / ۸۸ منتخب میزان الحکمة : ۴۷۲»
دست رحمت خدا ، بر فراز سر قاضى در حرکت است. پس هر گاه ستم و حقّ کشى کند ، خداوند او را به خودش وا مى گذارد. «الکافی : ۷ / ۴۱۰ / ۱»
امام على علیه السلام – خطاب به شریح- فرمودند: در مجلس قضاوت با کسى در گوشى صحبت مکن و اگر عصبانى شدى ، برخیز و در حال خشم هرگز داورى مکن.«الکافی : ۷ / ۴۱۳ / ۵»
امام على علیه السلام خطاب به شریح- فرمودند: در مجلس قضاوت منشین ، مگر این که قبلاً چیزى بخورى.«الکافی : ۷ / ۴۱۳ / ۱ منتخب میزان الحکمة : ۴۷۲»
امام على علیه السلام – خطاب به شریح- فرمودند: مبادا در مجلس قضاوت اظهار خستگى و ناراحتى کنى ؛ مجلسى که خداوند در آن پاداش قرار داده و براى کسى که به حقّ داورى کند ذخیره خوبى در نظر گرفته است.«الکافی : ۷ / ۴۱۳ / ۱»
حدیث درباره قضاوت از پیامبر اکرم (ص)
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله و سلّم فرمودند:
هر که به داورى کردن میان مسلمانان مبتلا شود ، باید در نگاه ها و اشاره کردن ها و جاى نشستن و نحوه نشستن خود نسبت به آنها به یکسان رفتار کند.«کنزالعمّال : ۱۵۰۳۲ منتخب میزان الحکمة : ۴۷۰»
هرکه جویاى منصب قضاوت باشد و براى رسیدن به آن متوسّل به این و آن شود، خداوند او را به خودش وا گذارد و هرکه مجبور به پذیرفتن آن شود، خداوند فرشته اى بر او فرو فرستد که استوارش بدارد. «کنزالعمّال : ۱۴۹۹۴ منتخب میزان الحکمة : ۴۷۰»
در روز قیامت قاضى دادگـر را مى آورند و چنان حساب سختى از او کشیده مى شود که آرزو مى کند کاش هرگز حتّى درباره یک خرما میان دو نفر داورى نکرده بود.« کنزالعمّال : ۱۴۹۸۸ منتخب میزان الحکمة : ۴۷۰»
هر که میان دو کس که داورى بدو برند، داورى کند و به حق میانشان قضاوت نکند لعنت خدا بر او باد. «نهج الفصاحه»
دو قاضى در جهنم و در بهشت است: قاضى که حق را بشناسد و بدان حکم کند در بهشت است، و قاضى که حق را بشناسد و دانسته منحرف شود، یا ندانسته قضاوت کند هر دو در جهنم اند. «نهج الفصاحه»
خداوند یار قاضى است تا موقعى که ستم نکند، وقتى ستم کرد خدا او را رها می کند و شیطان قرین او مى شود. «نهج الفصاحه»
وقتى خداوند براى قومى نیکى خواهد خردمندانشان را بر آنها فرمان روا سازد و دانشمندانشان میان آنها قضاوت کند و مال را به دست بخشندگان دهد و وقتى براى قومى بدى خواهد سفیهانشان را بر آنها فرمانروا سازد و نادانان میان آنها قضاوت کنند و مال را به دست بخیلانشان دهد. «نهج الفصاحه»
اگر یکى از شما بکار قضاوت میان مسلمانان دچار شود باید به هنگام غضب از قضاوت خوددارى کند و میان ارباب دعوى در نگاه و نشیمن گاه و اشاره تفاوتى نگذارد. «نهج الفصاحه»
هدیه گرفتن امیر نارواست و رشوه گرفتن قاضى کفر است. «نهج الفصاحه»
هرگاه قضاوت مى کنید، عادلانه قضاوت کنید و هرگاه سخن مى گویید، نیکو بگویید، زیرا خداوند نیکوکار است و نیکوکاران را دوست دارد.« نهج الفصاحه، ح ۲۰۰٫»
خداوند بنده هاى را که در خرید و فروش و قضاوت و پذیرش قضاوت آسان گیر باشد دوست دارد.
تعدادی حدیث درباره قضاوت از امام جعفر صادق(ع)
امام صادق علیه‌السلام فرمودند:
قاضیان چهار گروه هستند : سه گروه در آتش و یک گروه در بهشت. مردى که دانسته حکم ناحقّ صادر کند ، این قاضى در آتش است . مردى که ندانسته (و بى اطلاع از احکام و قوانین) حکم ناحقّ دهد ، این نیز در آتش است . مردى که ندانسته حکم درست و حقّ صادر کند ، این هم در آتش است و مردى که دانسته حکم حقّ و درست را صادر کند ، این قاضى در بهشت است .«الکافی : ۷ / ۴۰۷ / ۱ منتخب میزان الحکمة : ۴۷۲»
کسى که اندکى فقه (مسائل حقوقى و احکام قضایى) مى داند ، هرگز نباید به کار قضاوت چشم طمع داشته باشد. «بحار الأنوار : ۱۰۴ / ۲۶۴ / ۵»
نواویس (که جایگاهى است در دوزخ) از گرماى سخت خود به درگاه خداوند عز و جل شکایت کرد . پس خداوند عز و جل خطاب بدان فرمود : ساکت باش ؛ همانا جایگاه قاضیان(ناعادل)، گرمایَش سخت‌تر از توست!.« الفقیه : ۳ / ۶ / ۳۲۲۶ منتخب میزان الحکمة : ۴۷۰»
از داورى کردن بپرهیزید ؛ زیرا (منصب) داورى در حقیقت از آنِ امامى است که در قضاوت دانا باشد و در میان مسلمانان به عدالت حکم کند ؛ از آنِ پیغمبر یا وصىّ پیغمبر . «الکافی : ۷ / ۴۰۶ / ۱ منتخب میزان الحکمة : ۴۷۰»
آیه ای از قرآن کریم درباره قضاوت
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثیراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا وَ لا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً أَ یُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخیهِ مَیْتاً فَکَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحیم».
اى کسانى که ایمان آورده‌‌اید! از بسیارى از گمان‌ها بپرهیزید، چرا که بعضى از گمان‌ها گناه است و هرگز (در کار دیگران) تجسّس نکنید و هیچ‌یک از شما دیگرى را غیبت نکند، آیا کسى از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟! (به یقین) همه شما از این امر کراهت دارید تقواى الهى پیشه کنید که خداوند توبه‌‌پذیر و مهربان است!
هیچ کس از درون انسان ها و نیت آن ها جز خدا آگاه نیست ، پس این پروردگار عالم است که می داند در دل هر شخص چه می گذرد نه ما!
بنابراین قضاوت و داوری هم مختص او است و ما باید از این کار ناشایست خود پرهیز کنیم و همه چیز را به خدا بسپاریم. امید که با مطالعه تعدادی حدیث درباره قضاوت به این امر و مورد مهم پی برده و بتوانید از انجام این کار جلوگیری کنید.
