بار‌ها در منبر و روضه‌ها شنیده‌ایم که آب فرات را بر روی پسر فاطمه (س) بستند، در حالی که مهر مادرش بوده است. «تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء (ع)» در پاسخ به این شبهه می‌نویسد:
در منابع روایی، احادیثی است که آب فرات را جزء مهریه حضرت زهرا (س) معرفی می‌کند؛ چنان که براساس روایت جابر جعفی از امام باقر (ع)، خداوند مهریه حضرت فاطمه (س) را در زمین، چهار نهر قرار داده که یکی از آنها فرات است. (سه نهر دیگر نیل، دجله و رود بلخ هستند)
اگر از نقد سندی و محتوایی این حدیث بگذریم، به نظر می‌رسد مقصود از مهر بودن فرات یا چهار نهر بزرگ برای حضرت زهرا (س) معنای تشریفی و نمادین آن است که با مقام قدسی و ولایی آن بانوی بزرگ ارتباط دارد؛ وگرنه روشن است که مهریه حضرت فاطمه (س) مبلغ معینی بود که امام علی (ع) در هنگام ازدواج پرداخت.
هنگامی که علی (ع) به قصد ازدواج فاطمه (س) به منزل پیامبر (ص) رفت، پیامبر (ص) به ام سلمه فرمود: «برخیز و در را بگشای، که این همان است که خدا و رسولش او را دوست دارند.» ام سلمه فوراً در را باز کرد و علی - علیه السلام- داخل شد. علی (ع) در کمال حجب و حیا و خجالت بود که پیامبر -صلی الله علیه و سلم- فرمود: علی جان حاجتی داری؟ آسوده باش، امیدوارم که حاجت تو برآورده شود. علی (ع) نیز قصد خود را گفت و از فاطمه (س) خواستگاری کرد.
پیامبر(ص) فرمود: چه چیزی برای توست که مهریه فاطمه (س) قرار دهی؟ علی (ع) عرض کرد:ای رسول خدا! تو خود شاهد هستی که برای من به جز شمشیر و شتر و زره، از مال دنیا چیزی نیست. پیامبر -صلی الله علیه و آله و سلم- فرمود:ای علی شمشیر و شتر مورد نیاز توست، اما زره‌ات را بفروش و با آن مراسم ازدواج با فاطمه (س) را فراهم کن. (۱).
اما اینکه حضرت آن زره را چه مقدار فروخت و آن را مهریه حضرت زهرا (س) قرار داد از نظر تاریخی و روایی در آن اختلاف وجود دارد؛ و آن عبارت است از، ۴۰۰ درهم، ۴۸۰ درهم یا ۵۰۰ درهم. (۲)
قدر مسلم این است که مهریه آن حضرت بیشتر از ۵۰۰ درهم و کمتر از ۴۰۰ درهم نبوده است، و این مقدار -پانصد درهم- عبارت از مقدار مهریه‌ای است که رسول خدا (ص) برای تمام زنان و دخترانش تعیین کرده و از آن تعبیر به مهر السنه هم می‌شود. (۳) و این سیره الگویی برای سایر مسلمانان قرار گرفت. گرچه در آن زمان مهریه‌های سنگین از طرف مردم برای دختران قرار داده می‌شد، زیرا وقتی پیامبر (ص) فاطمه، را به عقد علی (ع) در آورد، عده‌ای از مردم قریش به خدمت ایشان رسیدند و گفتند چرا علی (ع) را با مهریه کم و ناچیز داماد کردی؟ (۴)
بنابراین مقدار مهریه حضرت زهرا (س) بیش از ۵۰۰ درهم - نقره- نبوده است؛ این مقدار مهریه از طرف پیامبر اکرم (ص) برای دخترش، مهریه‌ای متوسط - نه بسیار کم و نه زیاد - در آن زمان بوده است که به عنوان سنت، الگویی برای سایر مسلمانان قرار گرفت.»
در حدیث از امام صادق (ع) که در صفحه ۲۱۴ کتاب «معانی الأخبار» نقل شده، آمده است: پیغمبر خدا (ص) مهریه هیچ یک از همسران خود و همچنین مهریه هیچ یک از دخترانش را بیش از دوازده اوقیّة و نشّ تعیین نکرده؛ «اوقیّه» ۴۰ درهم، و «نشّ» ۲۰ درهم است.
با توجه به حدیث نورانی امام صادق (ع)، مهریه حضرت زهرا (س) حداکثر ۵۰۰ درهم (نقره) است. در زمان پیدایش اسلام هر ۱۰ درهم معادل یک دینار (طلا) ارزش داشته، بنابراین معادل مهریه حضرت ۵۰ دینار می‌شود.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
۱. فاطمه زهرا فرشته زمینی، روح الله حسینیان.
۲. فاطمه زهرا، توفیق ابوعلم، ترجمه علی اکبر صادقی.
پی نوشت‌ها:
۱. مجلسی، بحارالانوار، بیروت، موسسه الوفا، چاپ دوم، ۱۴۰۳ ه ق، ج. ۴۳، ص. ۱۲۰، ۱۴۰.
۲. ابن شهر آشوب، مناقب، موسسه انتشارات علامه، بی تا، ج. ۳، ص. ۳۵۰، ۳۵۱، و متقی هندی، فاضل، کنزالعمال، موسسه الرساله، ج. ۱۳، ص. ۶۸۰.
۳. حر عاملی، وسائل الشیعه، قم، موسسه آل البیت، چاپ اول، ۱۴۱۲ ه، ج. ۲۱، ص. ۲۴۶، ۲۴۹؛ و کلینی، کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۷۵، ج. ۵، ص. ۳۷۶.
۴. صدوق، من لایحضره الفقیه، دارالصعب، ج. ۳، ص. ۲۵۳.
