دعا و نیایش از بهترین ابزارهای ارتباط روح انسان با خداوند متعال است. این عمل به قدری اهمیت دارد که خداوند در آیاتی از قرآن به صورت مستقیم و غیر مستقیم انسان‌ها را دعوت به انجام آن کرده است. به عنوان نمونه در بخشی از آیه60 سوره غافر می‌فرماید: «وَ قَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ؛ پروردگار شما می‌گوید بخوانید مرا تا برای شما استجابت کنم.»
همچنین در آیه186 سوره بقره پس از آنکه در آیات قبل درباره ماه رمضان و احکام آن سخن می‌گوید، می‌فرماید: «وَ إِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَلْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ؛ و چون بندگان من (از دوری و نزدیکی) من از تو پرسند، (بدانند که) من به آنها نزدیکم، هرگاه کسی مرا خواند دعای او را اجابت کنم. پس باید دعوت مرا (و پیغمبران مرا) بپذیرند و به من بگروند، باشد که (به سعادت) راه یابند.» لذا توجه به خداوند متعال از مهم‌ترین دستاوردهای دعا محسوب می‌شود. نیز جلب روزی، دفع بلا، شفای دردها، به دست آوردن منزلت نزد خداوند، نجات از دوزخ، آرامش روانی، کسب معرفت در پرتو مضامین ادعیه و مناجات از دیگر دستاوردهای مثبت دعا و مناجات محسوب می‌شود که در روایات متعددی به آنها اشاره شده است.
مسأله دیگری که در موضوع دعا وجود دارد، اجابت دعاست. به این صورت که برای تسریع در امر استجابت دعا باید آداب و اعمالی را انجام داد. به عنوان نمونه امام صادق(ع) در یک روایت فرمود: هر کس به سوی خدای متعال حاجتی دارد در آغاز بر محمد و آل محمد صلوات بفرستد بعد حاجت خود را بخواهد و با یک صلوات دیگر آن را ختم کند (تا باعث اجابت شود؛ مَن کانَت لَهُ الیَ اللهِ عزَّوَجلَّ حاجةٌ فَلیَبدأْ بِالصَّلوةِ عَلی محمدٍ وَ آلهِ ثُمَّ یَسأَلُ حاجَتَهُ ثُمَّ یَختِمْ بِالصَّلوةِ عَلی مُحَمّدٍ وآلِ مُحَمّدٍ» (وسائل، ج ٤، ص ١١٣٧)
رهبر معظم انقلاب در فرمایشاتی با اشاره به برخی شرایط استجابت دعا فرمود: «یکی از شرایط استجابت دعا این است که آن را با توجه مطرح کنیم. گاهی لقلقه‌ی زبان، جملاتی چون «خدایا ما را بیامرز»، «خدایا به ما سعّه‌ی رزق بده» و «خدایا قرض ما را ادا کن» است. 10 سال انسان این گونه دعا می‌کند، اصلاً مستجاب نمی‌شود، این فایده‌ای ندارد. یکی از شرایط دعا این است که فرمود: «أعلَمُوا أنَّ اللَّهَ یَقبَلُ دُعاءً عَن قَلبٍ غافِلٍ؛ خداوند متعال، از صاحب دلِ غافل - دلی که متوجه نیست چه خواسته‌ای را مطرح می‌کند و با که دارد حرف می‌زند - دعایی را قبول نمی‌کند.» معلوم است که دعایِ دارای این ویژگی‌ها، مستجاب نمی‌شود. باید تضرّع کنید و جدّی بخواهید. باید از خدای متعال با الحاح بخواهید. باز بخواهید و باز بخواهید. در این صورت البته خدای متعال دعاها را مستجاب خواهد کرد.
