پذیرایی از مهمان از زیباترین آموزه‌های دین ماست، شاخصه و مؤلفه اخلاقی و دینی بسیار مهم و ارزشمندی که آن را به خوبی می‌توان در زندگی و سیره اهل بیت(علیهم اسلام) و از جمله در سیره زندگانی حضرت زهرا(سلام الله علیها) مشاهده نمود. از جمله اینکه روزی حضرت علی(علیه السلام) مهمانی را به همراه خود به منزل آورد و از حضرت زهرا(سلام الله علیها) پرسید: «آیا غذایی در منزل داریم که این مهمان گرسنه را سیر کنیم؟» حضرت زهرا(سلام الله علیها) با کمال بزرگواری فرمود: «در خانه ما فقط به اندازه خوراک یک دختر بچه هست؛ امّا [امشب] ایثار کرده، [گرسنگی را تحمل می‌کنیم و] این مقدار غذا را به مهمان می‌بخشیم.»
جایگاه و اهمیت مهمان نوازی در فرهنگ قرآن و روایات
خداوند متعال در آیات متعددی با معرفی مؤلفه‌ها و شاخص‌های الگوهای برتر قرآنی افراد را به آن آموزه‌های اخلاقی و دینی دعوت نموده است از جمله این که خدای متعال یکی از زیباترین رفتارهای اجتماعی انبیاء الهی را مهمان نوازی آنان معرفی نموده است. برای نمونه در فرهنگ قرآن به خوبی می‌توان مهمان نوازی را در سیره زندگانی حضرت لوط(علیه‌السلام)و حضرت یوسف(علیه‌السلام و حضرت ابراهیم (علیه‌السلام)مشاهده نمود.
از طرفی خداوند متعال در سوره نساء آیه 1 مى فرماید: «[نساء/1]اى مردم، از پروردگارتان پروا کنید، آن که شما را از یک تن- آدم (علیه السلام)- آفرید و جفت او را از [جنس] او آفرید و از آن دو، مردان و زنان بسیار بپراکند. و از خدایى که به نام او از یکدیگر درخواست مى‌‌کنید و از [بریدن با] خویشاوندان پروا داشته باشید، که خداوند بر شما نگاهبان است»مفسر عظیم الشان مرحوم طبرسى صاحب تفسیر شریف مجمع البیان در ذیل آیه شریفه مى فرماید آیه دلالت مى کند بر وجوب صله ارحام .امیرالمومنین علیه السلام فرمودند: «صلو ارحامکم وان قطعوکم؛ یعنى با خویشاوندانتان پیوند برقرار کنید گرچه آنها از شما قطع رابطه کنند».
مهمان خوش قدم
در فرهنگ اسلامی مهمان محترم است دارای ارزش و جایگاه خاصی است کسی نباید به خاطر خساست و تنگ نظری از تکریم او دریغ نماید. در روایتی از رسول اکرم(صلی الله علیه واله و سلم) این چنین نقل شده است:«کسى که اطعام مى کند ، روزى به او سریعتر از سرعت فرورفتن کارد در کوهان شتر ، مى‌رسد.»
در روایت دیگری از رسول اکرم(صلی الله علیه واله و سلم) این چنین نقل شده است: « به هر خانه اى که مهمان به آن وارد نشود، فرشتگان وارد نمى‌شوند.»
جایگاه مهمان در خانه امام علی(علیه السلام)
در کتب روایی نقل شده است امام علی(علیه السلام) آن قدر به مهمان داری و مهمان نوازی اهتمام داشت که هرگاه چند روز مهمان نداشتند احساس ناراحتی می‌کردند.« آنگاه که ایشان را غمگین یافتند و علت را جویا شدند ـ فرمود: هفت روز است که مهمانى بر ما وارد نشده است.»
نقل شده است روزى رسول اکرم(صلی الله علیه واله وسلم) فرمود:«هرگاه خداوند خیر و سعادت گروهى را بخواهد هدیه‌اى براى آنها مى‌‌فرستد. پرسیدند: آن هدیه چیست؟ پیامبر (صلی الله علیه واله سلم) فرمود:
مهمان است که روزى‌‌اش را با خود مى‌‌آورد و گناهان خانواده میزبان را مى‌‌برد».
آداب مهمان نوازی در فرهنگ اسلامی
در آموزه‌های اسلامی مهمانداری و مهمان نوازی داری آداب و قوانین خاصی است. از این رو شخص مسلمان لازم است در آداب معاشرت و ارتباط اجتماعی با همنوعان آن را رعایت نماید.
1-عدم تکلف وسختگیری
از جمله آسیب‌های مهمانداری که سد راه آن شده است سختگیری‌های بی‌مورد است. نوعاً این موضوع حربه شده است که بعضی افراد توفیق مهمان داری را نداشته باشند.
سفارش اسلام به خانواده این است که مهمانی‌ها را ساده و آسان برگزار کنند. در روایتی از رسول خدا (صلی الله علیه واله و سلم) نقل شده است که فرماید:«[آن حضرت] از زحمت انداختن خود براى مهمان به امورى که بر آن توانایى ندارد مگر با مشقت و سختى، نهى کرده است.»
آن حضرت دعوت میزبان را با سه شرط پذیرفت و فرمود:
«از بیرون چیزى برایم تهیّه مکن و آنچه در خانه دارى از من دریغ مَورز و بر خانواده‌ات سخت مگیر».
2- همراهى با مهمان
ادب اقتضا مى‌‌کند که میزبان در جمع مهمانان حضور یابد و همراه مهمانها دست به سفره شود و آنان را همراهى کنند تا علاوه بر خوردن غذاهاى لذیذ و مطبوع از نعمت انس و الفت نیز برخوردار شوند. رسول خدا (ص) مى‌‌فرماید:«هر کس دوست دارد که خدا و رسولش او را دوست بدارند باید همراه مهمانش غذا بخورد».
3- استقبال با روی باز و خوی خوش
یک مثل قدیمی می گوید: «مهمان از روی باز وارد خانه می‌شود، نه از در باز» این مطلب حاکی از آن است که اگر میزبان روی خوشی به مهمان نشان ندهد، نه تنها آن پذیری و مهمانی رفتن رضایت بخش نخواهد بود، بلکه موجب بی رغبتی شدن آن نیز می‌شود چرا که انسانها نوعاً به جایی ورود پیدا می‌کنند که موجب فرح و شادی روح آنها شود و از مکانهایی که از آنها استقبالی صورت نمی‌گیرد روی خوش نشان نمی‌دهند.« خوشرویى، یکى از [ لوازم ]مهمان نوازى است.»
نکته ها و پیامها
1-مهمانی دارنی یکی از شاخصه‌های افزایش روزی در فرهنگ اسلامی است، چرا که با ورود مهمان رحمت الهی نیز به میزبان ارزانی داشته می‌شود.
2-از جمله آداب مهمان نوازی در فرهنگ اسلامی، ادب و احترام داشتن به مهمان، با روی خوش از او استقبال نمودن، و همراهی کردن با مهمان است.
