حسن ظن افزون بر این که یکی از عوامل زمینه ساز ارتباط سالم با افراد جامعه است، به نوبه خود دارای ثمرات و برکاتی است که در اینجا به چند نمونه از آنها اشاره می شود:
1- جلب محبت
خوش بینی سبب ایجاد الفت و برادری میان مسلمانان می شود.
امام علی علیه السلام فرمود: مَن حَسُنَ ظَنُّهُ بِالنّاسِ حازَمِنهُمُ الَمحَبَّةَ ؛ خوشبینی به مردم، موجب دوستی و محبت آنهاست.
2- آسایش و آرامش
خوش بینی موجب آرامش روح و روان است. فردی که به دیگران خوش گمان است و رفتارهای سؤال برانگیز آنان را توجیه می کند مهمترین دستاورد او آسودگی خاطر است.
امام علی علیه السلام فرمود:
حُسنُ الظَّن یخَفِّفُ الهَمَّ وَ ینجِی مِن ثِقلَةِ الاثْمِ؛ خوش بینی، غم آدمی را کاهش می دهد و از سنگینی گناه رهایی می بخشد.
همچنین فرمود:
حُسنُ الظَّنِّ راحَةُ القَلبِ وَسَلامَةُ الدّینِ؛ خوش بینی عامل آسودگی و راحت جان و سلامت دین است.
اسلام می خواهد در جامعه اسلامی امنیت کامل حکم فرما باشد نه تنها مردم در عمل با یکدیگر بدرفتاری نکند، بلکه از نظر اندیشه و فکر نیز در امان باشند.
3- پاکی و صفای دل
حسن ظن سبب پاکی و صفای دل خواهد شد.
پیامبر اکرم (ص) فرمود:
أَحْسِنُوا ظُنُونَکمْ بِإِخْوَانِکمْ تَغْتَنِمُوا بِهَا صَفَاءَ الْقَلْبِ وَ نقَاءَ الطَّبْع ؛ گمان های خود را به برادران مؤمن، نیکو کنید چرا که حسن ظن به مؤمن موجب صفای دل و پاکی طبع است.
4- مصونیت از بیماری ها
پژوهشگران معتقدند افراد خوش بین کمتر در معرض بیماری ها و مرگ قرار می گیرند و عمر طولانی تری دارند و نیز میزان مرگ و میر ناشی از بیمارهای قلبی در افراد خوش بین کمتر است.
5- پیشگیری از گناه
خوش بینی مصونیت از گناه ایجاد می کند.
امام علی علیه السلام می فرماید:
حُسْنُ الظَّنِّ ینْجِی مِنْ تَقَلُّدِ الْإِثْم ؛ خوش گمانی، پیرو گناه را نجات می بخشد.
6- سلامت روان
اگر افراد در برخوردهای خویش، خوش بین باشند، گفتار و رفتار دیگران را خوب تفسیر می کنند و کمتر دچار سوء تفاهم می گردند. در فضای بدگمانی رفتارها و گفتارها به گونه ای خاص تفسیر می شوند. مثلًا احترام گزاردن به دیگری به چاپلوسی و تملق، سکوت به مخفی کاری، حرف زدن ملایم به بی اعتمادی و سردی، صراحت به پررویی، صداقت به ساده لوحی و صمیمیت به خودشیرینی تفسیر می شود.
7- نیت نیکو
نیت، جان عمل است؛ از این رو درستی و سلامت عمل در گرو پاکی و خلوص آن است و اگر نیت ناخالص باشد، عمل هم به همان میزان عیب ناک و آفت زده خواهد بود. کسی که حسن ظنی به دیگران نداشته باشد، نمی تواند نیت خوب و عمل و رفتار مناسبی در مورد آنها داشته باشد. امام علی علیه السلام فرمود:
مَنْ حَسُنَ ظَنُّهُ حَسُنَتْ نِیتُه ؛ کسی که خوش گمان باشد، نیتش نیکو خواهد بود.
کسی که به دیگران اعتماد ندارد، مثلًا به افراد نیازمند اعتماد ندارد، نمی تواند نیت خیری برای آنان داشته باشد و در میزان انفاق و نوع آن تأثیر خواهد داشت.
8- آسان گیری
یکی از برکات حسن ظن، آسان گیری است و فردی که به دیگری حسن ظن دارد، از بسیاری از حساسیت ها و پرسش ها و سخت گیری ها خودداری می کند. مانند اعتماد به جوانی که جویای کار است و یا برای خواستگاری آمده است و از بستگان نزدیک شخص می باشد.
امام علی علیه السلام فرمود:
مَنْ حَسُنَ ظَنُّهُ أَهْمَل ؛ کسی که خوش گمان باشد، آسان می گیرد.
9- اعتماد به یکدیگر
مهم ترین عامل همکاری در یک جامعه، اعتماد به یکدیگر است و باید برای رسیدن به اعتماد میزان حسن ظن تقویت شود.
10- جلب اعتماد
جلب اعتماد دیگران در زندگی لازم و ضروری است. برای پیدایش اعتماد باید اصل خوش بینی در معاشرت ها حاکم باشد و بدین وسیله اعتماد و همکاری اجتماعی فراهم شود.
