نخست باید دانست در عبادات دو فاکتور مهم «تعبد» و «تنوع» بسیار درخشنده است و عبادت الهی را برای بندگان لذّت بخش و سازنده می گرداند. لذا تفاوت رکعات نماز در شبانه روز و تفاوت نمازهای عیدین و نماز جمعه و داشتن دو قنوت قبل و بعد از رکوع، در همین راستا قابل تفسیر و پذیرش است.
در خصوص خواندن دو قنوت قبل و بعد از رکوع نماز جمعه نیز روایات متعدّدی وجود دارد، از جمله روایت امام صادق علیه السّلام که فرموده اند:«کُلُّ الْقُنُوتِ قَبْلَ الرُّکُوعِ إِلَّا الْجُمُعَةَ فَإِنَّ الرَّکْعَةَ الْأُولَى الْقُنُوتُ فِیهَا قَبْلَ الرُّکُوعِ وَ الْأَخِیرَةَ بَعْدَ الرُّکُوعِ» [1]؛«قنوت ها - در تمام نماز ها - قبل از رکوع می باشد مگر قنوت نماز جمعه که رکعت اوّل آن، قنوت قبل از رکوع می باشد و رکعت دیگر قنوت بعد از رکوع می باشد.»
به هر صورت علاوه بر تعبدی بودن این دو قنوت، یکی از نکاتی که در این دستور دینی مشاهده می شود ایجاد تنوع در احکام می باشد و همین تنوع علاوه بر این که مانع خستگی ناشی از تکرار و همسانی می شود دو مزیت دیگر نیز به همراه دارد:
الف - نشاط بیش تر به آن جهت که از بعد روان شناختی، انسان ها در انجام کارهای جدید با یک انگیزه و هیجان بیش تری اقدام به عمل می کنند.
ب - به یاد ماندن و بر جسته شدن و ممتاز شدن این عبادت از عبادت های مشابه. ببینید فرم نماز جمعه به گونه ای است که در ذهن نقش می بندد و لذا حتّی اگر نحوه برگزاری آن را فراموش کند امّا می داند این یک نماز معمولی نیست. نماز جمعه نیز به دلایل مختلف از جمله حکمت فوق الذکر متفاوت از نمازهای معمولی و دارای دو قنوت است.
پی نوشت :
[1] - الإستبصار، ج1، ص 418
کتاب پرسش ها و پاسخ های نماز، سید حسن موسوی (مرکز تخصصی نماز)
