پس از آن واقعه جانسوز کربلا و شهادت سرداران و یاران حسینی، رویداد عاشورا تنها یک حادثه و یا رخداد در تاریخ باقی نماند؛ بلکه تابلویی از آزادگی، دیانت، کرامت و عزت انسانی را تا ابد‌الدهر برای جهانیان باقی گذاشت.
پس از تجلی اسلام در جهان، جایگاه گمشده زنان و دختران در جامعه، جانی دوباره گرفت و ما بزرگترین زنان عالم همانند حضرت زهرا (س) در کنار مولا امیر المومنین (ع)، حضرت خدیجه (س) در کنار پیامبر اکرم (ص) و زینب کبری (س) را در واقعه کربلا همراه برادر داشتیم. اما به غیر از حضرت زینب (س) شیر زنانی بودند که چون زینب (س)، کاری حیدری کردند و پس از شهادت همسران و فرزندان خود، کرامت و عزت یک بانوی مسلمان را با احیای دین، عفاف و حیا منزل به منزل تا عروج ملکوتیشان به نمایش گذاشتند و نام خود را مانند شهدای کربلا در تاریخ حک کردند. به همین سبب است که شهید مطهری در کتاب حماسه حسینی بیان می‌کند: «تاریخ کربلا، یک حادثه و تاریخ مؤنث است؛ یعنی یک حادثه مذکر - مؤنث است. حادثه‌ای که مرد در آن نقش دارد، زن نقش دارد، ولی مرد در مدار خودش و زن در مدار خودش.» (۱)
نقش زنان در حادثه عاشورا تنها وظیفه همسرداری و یاری، ولی خود نبود، بلکه با صبوری، استقامت، حفظ حجاب و کرامت یک بانوی مسلمان در بزم درباریان یزید و شام، نشان از عزت نفسی دارد که زنان کاروان حسینی، با بینشی ژرف، به حمایت از امام حسین (ع) پرداختند. ایشان چه قبل از شروع قیام و چه بعد از آن، حامیانی استوار و فداکار برای مولایشان بودند و این را با ترغیب مردانشان به مبارزه، با خطابه‌های شورانگیز و ... به اثبات رسانیدند.
اصلی‌ترین وظیفه حضرت زینب (س)، بعد از ظهر عاشورا، متجلی می‌شود. اگر نبود آن عالمه در کربلا، نه تنها انقلاب امام حسین (ع) دستخوش تحریف می‌شد، بلکه اسلام نیز در معرض خطری جدی قرار می‌گرفت. اما تبلیغ پیام شهادت، سرپرستی قافله اسراء، پرستاری از امام سجاد (ع)، حفظ و حراست زنان و کودکان، و ... مسؤولیت‌های سنگینی بود که آن حضرت (س) پس از قیام عهده دار بود.
در کنار وظایف حضرت زینب (س) دیگر زنان کاروان، چون رهپویان زینبی وظایفی داشتند که در زیر به آن می‌پردازیم:
* تشویق رزمندگان به مبارزه
در روز عاشورا، هنگامی که جنگی نابرابر میان سپاه دشمن و امام حسین (ع) و یارانش در حال وقوع بود، زنان دلیر و پاکباز، با آگاهی از نتیجه ظاهری جنگ، مردان خویش را به مبارزه علیه و دشمن ترغیب کردند. بانوان کاروان به درجه‌ای از اعتقاد رسیدند که در برابر خدا، تسلیم محض بودند. اگر کمی دقت کنیم، می‌بینیم که آنان می‌توانستند دنیا را بر آخرت و عقاید خویش ترجیح داده و با اصرار از همسران خود بخواهند که از میدان پاپس بکشند. اما نه تنها این کار را نکردند، بلکه مشوق مردان خود برای مبارزه و حفظ اسلام بودند. تاریخ عاشورا نمونه‌های متعددی از این بزرگواران را به ما معرفی می‌نماید:
یکی از این بانوان، «ام وهب» همسر عبدالله بن عمیر بود. وقتی که عبدالله قصد پیوستن به سپاه امام را داشت، همسرش نیز با او به کاروان امام پیوست. او در روز عاشورا، با تشویق همسرش به نبرد، به یاری او شتافت؛ و آن گاه که بر سر پیکر پاک همسرش حاضر گشت، توسط سپاه دشمن به شهادت رسید. او تنها زن شهید در میدان کربلا بود. (۲)
«بحریه» مادر عمرو بن جناده، زن سلحشور دیگری بود، که پس از شهادت همسرش در روز عاشورا، پسرش را به حمایت از امام و رفتن به میدان امر کرد. پس از شهادت پسر، دشمن سر بریده او را به سوی مادر پرتاب کرد، اما این شیر زن، با افتخار، سر فرزند را دوباره به سوی سپاه دشمن پرتاب نمود و گفت: ما چیزی را که در راه خدا داده ایم، باز پس نمی‌گیریم. (۳)
*صبر و ایثار و مقاومت سه رکن اصلی زنان عاشورایی
صبوری و ایثار زنان و مادران شهدا از اصلی‌ترین رکن‌هایی است که اگر نبود؛ این قیامت شگفت انگیز در حادثه کربلا رخ نمی‌داد. بعد از مصیبت روز عاشورا، آرام ماندن و تسلی دادن دل فرزندان کاری آسان نبود، اما آن بانوان به رهبری حضرت زینب (س) از عزیزترین عمر و سرمایه خود گذشتند و پای در مسیر عقیده و اندیشه‌های متعالی خویش نهادند.
هنگامی که امام حسین (ع)، پیکر پاک حضرت علی اصغر (ع) را پشت خیمه آورد تا دفن نماید، بانو رباب، مادر حضرت علی اصغر (ع) برای دفن او حاضر نشد. همین طور وقتی که پیکر بی جان حضرات علی اکبر (ع) و قاسم (ع) را آوردند، مادران آن‌ها از خیمه بیرون نیامدند. حضرت زینب (س) نیز پس از شهادت دو فرزندش، بیرون نیامد تا امام حسین (ع) شرمنده نشوند. (۴)
*حضور مستقیم زنان در میدان نبرد
جنگ نابرابر بود و دشمن پس از بی سپاه کردن، به خیمه‌ها تعارض کرد، تا جایی که احساسات عمیق زنان را برانگیخت و بعضی از آن‌ها از جمله، ام وهب همسر عبدالله بن عمیر (۵) و بحریه مادر عمرو بن جناده (۶) برای حمایت از امام حسین (ع) خود به صحنه نبرد آمدند و با تیرک خیمه‌ها که تنها سلاح نظامی آن‌ها بود، دشمنان را از سپاه کفر به هلاکت رساندند.
و اما راه زینبی همچنان ادامه دارد و زنان بسیاری چه در ایران، سوریه و یمن با پرچمداری عزت خواهی و کرامت انسانی علمدار خطبه پرآوازه حضرت زینب (س) هستند و با تقدیم پدران، همسران و فرزندانشان به خاندان اهل بیت (ع) مدافع حریم امن الهی می‌شوند.
پی نوشت ها:
۱ - شهید مرتضی مطهری، حماسه حسینی، ج. ۱، ص. ۲۸۹.
۲ - احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج. ۳، ص. ۱۹۳؛ محمد بن جریر طبری، همان، ص. ۴۳۷.
۳ - عبدالله ممقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج. ۳، ص. ۸۳؛ محمد بن جریر طبری، همان، ص. ۳۵۳.
۴ - نقش زنان مسلمان در صدر اسلام، ص. ۲۶.
۵ - عبدالله ممقانی، همان.
۶ - احمد بن یحیی بلاذری، همان.
