پاسخ اجمالی
بنا بر فتوای همه مراجع تقلید شیعه، خوردن گوشت انواع خرگوش (چه سم دار چه بی سم- چه نر و چه ماده) حرام است. این فتوا بر اساس روایاتی است که خوردن گوشت خرگوش را جایز ندانسته اند. بنابراین؛ این حکم فرمان خدا است و فرمان خدا تنها از آن جهت که امر او است باید اطاعت شود، نه از آن جهت که ما علم به مصلحت و حکمت های آن داشته باشیم. البته ما معتقدیم که خداوند حکیم است و همه اوامر و نواهی او بر اساس مصالح و منافع بندگان است و لو اینکه ما فعلاً از فلسفه حرمت آن آگاهی نداشته باشیم. البته در روایاتی به فلسفه این حرمت، اشاراتی شده همانند اینکه این حیوان از جمله حیوانات مسخ شده است و غیره که در پاسخ تفصیلی اشاره می شود.
پاسخ تفصیلی
بنا بر فتوای همه مراجع تقلیدشیعه، خوردن گوشت انواع خرگوش (چه سم دار چه بی سم-چه نر و چه ماده) حرام است. همه احکام و دستورات الهی دارای مصلحت و حکمت های والایی است؛ که به برخی از آنها خود روایات اشاره کرده اند و برخی دیگر را به خود مکلف واگذار کرده اند که به کمک عقل و علم به آنها دست یابند. البته در مواردی عقل قدرت کشف اسرار را ندارد یا فعلاً با این امکانات و پیشرفت علوم، قادر نیست به حکمت این احکام دست یابد و ممکن است در آینده بر بشر مکشوف گردد. از این رو حکمت بسیاری از دستورات الهی هنوز بر انسان ها روشن نشده است، اما ما چون یقین به حکیم بودن خدا داریم، در همه این موارد تابع حکم شرعی هستیم.
خوب است بدانیم که شایسته ترین عبادت این است که دستورات حق تعالی از جهت ربوبیت و مولویت اطاعت شود. گرچه علت و حکمت دستور و حکمی بر انسان روشن نباشد. عبد بودن انسان در این جا نمایان می شود؛ زیرا کسی که منکر خدا هم است اگر به مصلحت احکام پی ببرد بر طبق آن احکام عمل خواهد کرد و هیچ فرقی بین این کافر و مؤمنی که به خاطر مصالح احکام، اطاعت می کند، وجود نخواهد داشت.
از آن جا که غذاهای فاسد، مضر و حرام در ساختار وجودی انسان اعم از روحی و روانی او تأثیر به سزایی داشته و در تهذیب، تزکیه و افکار آدمی اثر گذار است، اسلام به مسأله غذا توجه کامل داشته است، بارها در مورد غذاهای فاسد، مضر و حرام هشدار داده است همان گونه که تحریم گوشت خوک، مردار و خون،چندین بار در قرآن تکرار شده است، در روایات اهل بیت (علیهم السلام) نیز به انواع حیوانات حرام گوشت به دلیل ضررها و پلیدی که دارد اشاره گردیده است:
یکی از دلائل حرمت گوشت خرگوش روایاتی است که از امامان معصوم (علیهم السلام) رسیده است. در این روایات معصومان خوردن گوشت خرگوش را جایز ندانسته اند. دانشمندان شیعه با توجه به همین روایات به حرام گوشت بودن خرگوش حکم داده اند.
در این روایات درباره علت حرام گوشت بودن خرگوش، سه مطلب را می توان یافت:
1-در برخی از روایات آمده است که خرگوش جزو حیوانات مسخ شده می باشد؛ از این رو خوردن گوشت آن جایز نیست. منقول از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) که فرمودند: «میمون، خوک، سگ، فیل، گرگ، موش، خرگوش و سوسمار و ... از حیوانات مسخ شده می باشند و خوردن آنها جایز نیست.»
چند روایت دیگر نیز با همین مضمون از امامان معصوم (علیهم السلام) نقل شده است. مرحوم شهید ثانی می فرماید: «منظور از این روایات این است که انسان های مسخ شده به شکل این حیوانات بودند؛ زیرا انسان مسخ شده، بیش از سه روز باقی نمی ماند و می میرد.»
بنابر این مقصود از این روایات این نیست که این حیواناتی که امروزه نیز وجود دارند، همان انسان های مسخ شده هستند.
شاید بتوان گفت که مسخ شدن برخی از انسانهای گناهکار به شکل این حیوانات به یک خباثتی در این حیوانات دلالت دارد و گرنه چرا خداوند این گناه کاران را به شکل حیوانات دیگر مسخ نکرده است. شاید همین خباثت مادی یا معنوی در این حیوانات، سبب حرام گوشت شدن آنها شده است.
در «وسائل الشیعه» ابوابی به این مسأله اختصاص یافته است و در آن به فلسفه تحریم مردار، خون، گوشت خوک، خرگوش، عقرب و ... پرداخته است، بابی است تحت عنوان تحریم گوشت حیوانات مسخ شده، حیواناتی که صورت انسانی داشته اما بر اثر ارتکاب برخی از اعمال ناشایست به صورتی یکی از حیوانات در آمده است، از جمله روایتی است که در وسائل الشیعه و در کتاب المواعظ العددیه باب 13 گانه و کتب دیگر، منقول از موسی بن جعفر(علیه السلام) که فرمودند:
قال: المسوخ ثلاثه عشر: الفیل، و الدّب و الارنب و العقرب و ... فسئل یابن رسول الله(صلی الله علیه و سلم) ما کان سبب مسخ هؤلاء؟ فقال: اما الفیل فکان رجلا جبارا لوطیا لا یدع رطبا و لا یابسا و اما الدّب فکان رجا مؤنتا یدعوا الرجال إلی نفسه، و أما الأرنب فکانت إمرائته قذرها لا تغتسل من حیض و جنابتها و لا غیر ذلک و أما العقرب فکان رجلا همّازا لا یسلم منه أحد ... ؛ نقل است که حضرت موسی بن جعفر(علیه السلام) فرمودند: مسخ شده ها سیزده تا می باشند: از جمله فیل، خرس، خرگوش و عقرب ... ، از حضرت سؤال شد سبب مسخ این ها چیست؟ ایشان فرمود: اما فیل مرد ستمگر و بی بند و باری بود که تر و خشک را با هم می سوزاند، و اما خرس مرد بدکاره ای بود که دیگران را برای انجام کارهای زشت با خود فرا می خواند و اما خرگوش به صورت زن پلیدی بود که از حیض و جنابت و غیره غسل نمی کرد و اما عقرب (کژدم) به صورت مردی بود که هیچ شخصی از آزار و نیش او سالم نبود ... .»
2- در بعضی دیگر از روایات آمده است که «خرگوش حرام است؛ چون مانند گربه و حیوانات درنده دارای چنگال است.»[4] (حیواناتی که دارای چنگال هستند، حرام گوشت می باشند)
3- در روایتی دیگر منقول از علی بن موسی الرضا (علیه السلام) آمده که می فرماید: «چون خرگوش دارای خونی؛ مانند خون زنان است، حرام گوشت می باشد»
خلاصه علت اصلی و واقعی و به تعبیر دیگر "علت تامه" همه احکام برای ما مشخص نیست و آنچه در روایات آمده تنها حکمت بعضی از احکام است، اما علت تامه بسیاری از احکام برای ما کاملاً مشخص نشده است، و از آنجا که ما خدا را حکیم و دانا می دانیم، ایمان داریم که اگر ما را به انجام کاری دعوت و امر کرده است قطعاً در آن کار مصلحتی وجود داشته و نفع آن به خود ما می رسد و اگر ما را از انجام عملی نهی کرده است قطعاً در آن کار مفسده و ضرری وجود داشته که اگر آن را ترک نکنیم ضرر آن به خود ما می رسد.
شایان ذکر است در فرض سوال شما که گوشت خرگوش برای بعضی بیماری ها مفید است در مقابل برای بسیاری از بیماری ها مضر و برای افراد سالم باعث بیماری های مختلفی می شود لذا انسان عاقل:
1- دفع ضرر را مقدم بر جلب منفعت میداند
2- درصد مفید و مضر بودن کار را می سنجد اگر ضرر بیشتر بود انجام نمی دهد مثلا خداوند متعال در سوره شریفه بقره در آیه ی 219 در مورد
علت تحریم شراب و قمار می فرماید:
یسئلونک عن الخمر و المیسر قل فیهما إثم کبیر و منافع للناس و إثمهما أکبر من نفعهما ...
در باره شراب و قمار، از تو مى پرسند، بگو: «در آن دو،گناهى بزرک، و سودهایى براى مردم است، [ولى ] گناهشان از سودشان بزرگتر است.
و در مورد گوشت خرگوش روشن است که ضرر آن بیشتر از نفعش هست به عنوان نمونه به چند مورد اشاره میشود.
"مصرف گوشت خرگوش مرگ‌آور است"
عضو شورای نظام دامپزشکی استان تهران گفت: مصرف گوشت خرگوش به دلیل ایجاد مسمومیت با 'آتروپین' می تواند سبب اختلال در سیستم بدن و در برخی موارد منجر به مرگ شود.
دکتر سید جاوید آل داوود در گفت و گو با ایرنا افزود: 'آتروپین' یکی از ترکیباتی است که در سیستم اعصاب خودکار بدن
نقش دارد و سبب تحریک اعصاب پاراسمپاتیک می شود.
وی اظهارداشت: اعصاب پاراسمپاتیک در بسیاری از فعالیت های قلبی، تنفسی و گوارش نقش اصلی را ایفا می کند.
عضو هیئت علمی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران افزود: در بدن خرگوش ترکیبی به نام 'آتروپیناز' وجود دارد ، لذا این سم تاثیری بر بدن خرگوش نداشته و سبب مسمومیت آن نمی شود.
آل داوود ادامه داد: اما تجمع این ترکیب در بدن خرگوش سبب می شود که گوشت آن بسیار سمی شده و در صورت مصرف، سیستم اعصاب خودکار انسان و حیوان را به شدت مختل کرده به گونه ای که این اختلال با تاثیر بر سیستم تنفسی و قلب می تواند منجر به مرگ شود.
وی گفت: خوشبختانه در دستورات شرعی اسلام خوردن گوشت خرگوش حرام بوده و این نشانگر دوراندیشی و دیدگاه علمی در دستورات دین مبین اسلام است.
درفقه امامیه گوشت خرگوش و هر حیوانى که در زیر زمین زندگى و لانهسازى مىکند، حرام است. مسلما در تحریم این گونه مسائل، دین قصد تنگ گرفتن بر بندگان را نداشته است و مصالح عالیهاى براى انسان در مراعات این احکام بوده و هست؛ گرچه جزئیات مسأله براى ما روشن نباشد.
