سخنرانی‌ها و یادداشتهای شهید مرتضی مطهری درباره واقعه کربلا و به ویژه تحریف‌های این واقعه را دربرمی‌گیرد. ابتدا این اثر در سه جلد منتشر شد، پس از آن شاهد انتشار کتاب در دو جلد بودیم. حماسه حسینی با عنوان «الملحمةُ الحسینیة» به عربی ترجمه شده است اما در آن به نام مترجم اشاره نشده است. آیت‌الله مرتضی مطهری فقیه، فیلسوف، متکلم، متفکر و نویسنده شیعه از شاگردان علامه طباطبائی و امام خمینی (ره) و یکی از موثرترین روحانیان معاصر ایرانی در تفسیر آموزه‌های اسلام مطابق با نیاز روز است. پیش از انقلاب اسلامی، مبارزات فکری مطهری در مقابله با جریانات فکری مارکسیستی در ایران نقش قابل توجهی در رویگردانی جوانان از این تفکرات داشت.
کتاب حماسه حسینی ابتدا در سال ۱۳۶۰ه.ش به کوشش محمدحسین حق‌جو با استفاده از سخنرانی‌های استاد مطهری به نام «فریادهای شهید مطهری بر تحریفات عاشورا» منتشر شد. سپس با افزودن چندین سخنرانی دیگر به ضمیمه یاداشت‌های وی در مورد قیام امام حسین(ع) با عنوان «حماسه حسینی» چاپ شد. علت انتخاب این نام برای این مجموعه از سخنرانی‌های شهید مطهری بدین دلیل است که از نظر مرتضی مطهری بهترین واژه‌ای که بیانگر عمق نهضت حسینی است، کلمه حماسه است، نه نهضت یا قیام یا شورش . «کلید شخصیت امام حسین(ع) حماسه است و عظمت و شور و صلابت و شدّت و ایستادگی و حق پرستی. کلمات و اشعاری هم که از آن حضرت نقل شده، حاکی از همین روحیه حماسه و صلابت، خداپرستی و حماسه الهی و انسانی است» تا قبل از تالیف این اثر، نگاه احساسی به حادثه کربلا غالب بود و بیشتر بدان اهمیت داده می‌شد.
مطهری در مجموعه سخنرانی‌های خود که در این کتاب جمع‌آوری شده است کوشید با تحریف در واقعه عاشورا مقابله کند. البته پیش از «حماسه حسینی» آثار دیگری هم چون لولو و مرجان نوشته میرزا حسین نوری و التنزیه نوشته سید محسن امین عاملی در جهت مقابله با تحریفات عاشورا نوشته شده بود اما تاثیر «حماسه حسینی» از آن دو به مراتب بیشتر بود. این تاثیر آنچنان بود که مراسم عزاداری را تحت‌الشعاع قرار داد و در بسیاری از مجالس بحث تحریف و روضه‌های دروغین مطرح شد. گاهی شنوندگان هم با استناد به نوشته‌های «حماسه حسینی» با سخنرانان و مداحان به بحث می‌نشستند.
«حماسه حسینی» مجموعه‌ای از سخنرانی‌ها و یادداشتهای شهید مطهری در مورد قیام عاشورا است. سخنرانی‌های ایشان در این کتاب در قالب هفت فصل تنظیم و در پایان یادداشتهای ایشان منتشر شده است.
فصل اول مجموعۀ سه سخنرانی استاد مطهری در حدود سال ۱۳۴۷ش در حسینیه ارشاد است. وی در این فصل حماسه امام حسین(ع) را عامل شخصیت یافتن جامعه اسلامی می‌داند. وی در فصل دوم تحت عنوان «تحریفات در واقعۀ تاریخی کربلا» به مسئله تحریف پرداخته است. فصل سوم درباره «ماهیت قیام حسینی» است. مطهری در سال ۱۳۵۶ش، سخنرانی‌هایی تحت عنوان «مسئلۀ شناخت» در سه جلسه مصادف با شب‌های تاسوعا و عاشورا ایراد کرد.
فصل چهارم کتاب حماسی حسینی سخنرانی شهید مطهری با عنوان «تحلیل واقعۀ عاشورا» است. این سخنرانی در سال ۱۳۵۶ش در یکی از جلساتی که به طور هفتگی در برخی منازل برقرار و موسوم به «جلسه یزدیها» بود ایراد شده است. مطهری در فصل پنجم کتاب به شعارهای عاشورا می‌پردازد. افصل ششم مجموع ۷ جلسه سخنرانی استاد مطهری تحت عنوان «عنصر امر به معروف و نهی از منکر در نهضت حسینی» است که در محرم ۱۳۹۰ق برابر با اسفند ۱۳۴۸ش و فروردین ۱۳۴۹ش در حسینیۀ ارشاد ایراد شده است. در این فصل، افزون بر بیان موضوع امر به معروف و نهی از منکر، در نهضت حسینی به طور کلی درباره اصل «امر به معروف و نهی از منکر» بحث می کند در خلال آن، مسائل اجتماعی و سیاسی روز، از جمله کارنامه مسلمین در مسئله فلسطین بررسی شده است. فصل هفتم درباره «عنصر تبلیغ در نهضت حسینی» است. در این فصل به طور کلی درباره «تبلیغ در اسلام» هم بحث می شود.
یادداشت های شهید مطهری شامل نوشته‌ها و یادداشت‌هایی از استاد مطهری در این باب است که به مرور ایام نگاشته و هدف از این نگارش، یادداشت مطالب قابل توجه، جهت مراجعۀ بعدی و یا آمادگی برای سخنرانی بوده است.این مطالب از نظر اجمال و تفصیل با هم تفاوت دارند، به طوری که برخی از آنها به صورت یک مقاله است و برخی دیگر چند سطری بیش نیست و در موارد اندکی مطلب با اشاره، بیان شده است. این یادداشت ها در هشت فصل تنظیم شد. موضوع برخی از آنها همان موضوع سخنرانی‌هایی است که در جلد اول این مجموعه به چاپ رسیده و تفاوت اصلی این دو در گفتاری و نوشتاری بودن آنها و برخی مطالب اختصاصی است.
راهنمای موضوعی کتاب‌های حماسه حسینی به معرفی حماسه حسینی می‌پردازد. سعید سرمدی این کتاب را نوشت. کتاب راهنمای موضوعی حماسه حسینی (جلد اول و دوم) در یک جلد فهرست بندی شده است. نویسنده با این هدف اقدام به موضوعی کردن کتاب‌های استاد مطهری نموده است که عقیده دارد که اگر محققین وقت خود را صرف خواندن کتاب‌های متعدد و قسمت‌های غیرمرتبط کتاب کنند وقت آنها هدر خواهد رفت. این کار به محققین کمک می‌کند تا بدانند در هر کتاب چه موضوع‌هایی وجود دارد و آن موضوع در کدام صفحه کتاب است.
