از آیات قرآن و روایات استفاده می شود که نماز شب از مستحباتی است که فضایل بیشماری داشته و آثار عمیق و گسترده ای در روح و روان و هم چنین اعمال و دنیا و آخرت انسان دارد از جمله:
أ- رسیدن به مقام شفاعت
در قرآن به پیامبر(ص) خطاب شده است:«وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَکَ عَسى أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً»[1]؛«و پاسى از شب را(از خواب برخیز، و) قرآن(و نماز) بخوان! این یک وظیفه اضافى براى توست؛ امید است پروردگارت تو را به مقام بلند محمود (مقام شفاعت شده) برساند.»
ب- نماز شب بهترین ابزار رفع مشکلات زندگی
رسول خدا -صلّی الله علیه وآله – می فرماید:«أَیُّهَا النَّاسُ مَا مِنْ عَبْدٍ إِلَّا وَ هُوَ یُضْرَبُ عَلَیْهِ بِحَزَائِمَ مَعْقُودَةٍ فَإِذَا
ذَهَبَ ثُلُثَا اللَّیْلِ وَ بَقِیَ ثُلُثُهُ أَتَاهُ مَلَکٌ فَقَالَ لَهُ قُمْ فَاذْکُرِ اللَّهَ فَقَدْ دَنَا الصُّبْحُ- قَالَ فَإِنْ هُوَ تَحَرَّکَ وَ ذَکَرَ اللَّهَ انْحَلَّتْ عَنْهُ عُقْدَةٌ وَ إِنْ هُوَ قَامَ فَتَوَضَّأَ وَ دَخَلَ فِی الصَّلَاةِ انْحَلَّتْ عَنْهُ الْعُقَدُ کُلُّهُنَّ فَیُصْبِحُ حِینَ یُصْبِحُ قَرِیرَ الْعَیْن»[2]؛«ای مردم !هیچ کس از شما نیست مگر این که مشکلات هم چون کمربندی او را محاصره کرده است. پس زمانی که دو سوم از شب گذشت (و یک سوم آن باقی ماند) ملکی بر او وارد می شود و به او می گوید: برخیز و ذکر خداوند بگوی که صبح نزدیک است اگر او حرکت کرد و ذکر خداوند گفت، یک گره از گرفتاری هایش گشوده خواهد شد و اگر او برخاست و وضو گرفت و به نماز ایستاد، تمامی گره های گرفتاری از او گشوده می شود و صبح گاهان شادمان و با روشنی چشم از خواب بر می خیزد.»
ت- بخشش گناهان روز انسان
در حدیثی حضرت صادق(ع) در تفسیر آیه مبارکه«إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئات»[3]؛«بی شک کارهای نیک، کارهای بد را پاک سازی می کند.» فرمود:«صَلَاةُ اللَّیْلِ تَذْهَبُ بِذُنُوبِ النَّهَارِ»[4]؛«نماز شب گناهان روز را پاک می کند.»
ث- زیبایی چهره
در حدیثی از امام زین العابدین(ع) پرسیدند:«مَا بَالُ الْمُتَهَجِّدِینَ بِاللَّیْلِ مِنْ أَحْسَنِ النَّاسِ وَجْهاً قَالَ لِأَنَّهُمْ خَلُّوا بِرَبِّهِمْ فَکَسَاهُمُ اللَّهُ مِنْ نُورِه»[5]؛«چرا چهره و صورت شب زنده ترین این چنین زیبا است؟ فرمود: چون آنان با پروردگار خویش خلوت کرده اند و خداوند به آن ها جامه ای از نور خویش پوشانده است.»
ج- به دنبال داشتن دوستی خداوند متعال
جابر بن عبدالله انصاری می گوید: شنیدم رسول خدا(ص) می فرمود:«مَا اتَّخَذَ اللَّهُ إِبْرَاهِیمَ خَلِیلًا إِلَّا لِإِطْعَامِهِ الطَّعَامَ- وَ صَلَاتِهِ بِاللَّیْلِ وَ النَّاسُ نِیَام»[6]؛«خداوند ابراهیم را دوست خود قرار نداد مگر به این خاطر که سفره اش باز بود و هنگامی که مردم در خواب بودند به نماز می ایستاد.»
ح- سلامتی بدن و زیاد شدن روزی
در روایتى آمده است:«نماز شب باعث شرف و آبروى مؤمن، سلامت بدن، کفاره گناهان، بر طرف کننده وحشت قبر، سفید شدن صورت و نورانى شدن آن و زیاد شدن رزق مى شود».
خ- نجات از وحشت قبر
امام باقر - علیه السّلام – می فرماید:« صَلِّ رَکْعَتَیْنِ فِی سَوَادِ اللَّیْلِ لِوَحْشَةِ الْقُبُور»[7]؛« برای نجات از وحشت قبر، دو رکعت نماز در دل شب بخوان.»
د- کسب هیبت و ابهت با نماز شب
امیرالمؤمنین علی - علیه السّلام – می فراید:«ان الله سبحانه وضع خمسة فی خمسة: العز فی الطاعة، والذل فی المعصیة و الحکمة فی جوف البطن و الهیبة فی صلاة اللیل و الغنا فی القناعة»[8]؛«خداوند متعال پنج چیز را در پنج چیز دیگر قرار داده است: عزت را در بندگی، ذلت را در معصیت، حکمت را در کم خوردن و خالی بودن شکم، هیبت و ابهت را در روی آوردن به نماز شب و ثروتمندی و بی نیازی را در قناعت.
ذ- طولانی شدن عمر
ثامن الحجج علیّ ابن موسی الرّضا - علیه السّلام – فرموده اند:«عَلَیْکُمْ بِصَلَاةِ اللَّیْلِ فَمَا مِنْ عَبْدٍ مُؤْمِنٍ یَقُومُ آخِرَ اللَّیْلِ فَیُصَلِّی ثَمَانِیَ رَکَعَاتٍ وَ رَکْعَتَیِ الشَّفْعِ وَ رَکْعَةَ الْوَتْرِ وَ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ فِی قُنُوتِهِ سَبْعِینَ مَرَّةً إِلَّا أُجِیرَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ وَ مِنْ عَذَابِ النَّارِ وَ مُدَّ لَهُ فِی عُمُرِهِ وَ وُسِّعَ عَلَیْهِ فِی مَعِیشَتِهِ»[9]؛«بر شما باد به نماز شب، زیرا هر بنده ای که در آخر شب بیدار شود و هشت رکعت نماز شب، و دو رکعت نماز شفع، و یک رکعت نماز وتر بخواند و در قنوت آن، هفتاد بار استغفار کند خداوند او را از عذاب قبر و آتش در امان دارد و عمر او را طولانی کرده و به زندگی او گشایش خواهد داد.»
ر- رفع غم اندوه و گرفتاری های مالی
عن الصادق - علیه السّلام -:« َ صَلَاةُ اللَّیْلِ تُحَسِّنُ الْوَجْهَ وَ تُحَسِّنُ الْخُلُقَ وَ تُطَیِّبُ الرِّیحَ وَ تُدِرُّ الرِّزْقَ وَ تَقْضِی الدَّیْنَ وَ تَذْهَبُ بِالْهَمِّ وَ تَجْلُو الْبَصَر»[10]؛«نمازشب باعث زیبایی سیما ونیکویی اخلاق و خوشبویی بدن و فراوانی رزق و مایه ادای قرض ها و از بین رفتن اندوه و تقویت نور چشم است.»
ز- کسب جایگاه مخصوص در بهشت
پیامبر اعظم -صلّی الله علیه وآله – فرمود:«إِنَّ فِی الْجَنَّةِ غُرَفاً یُرَى ظَاهِرُهَا مِنْ بَاطِنِهَا وَ بَاطِنُهَا مِنْ ظَاهِرِهَا یَسْکُنُهَا مِنْ أُمَّتِی مَنْ أَطَابَ الْکَلَامَ وَ أَطْعَمَ الطَّعَامَ وَ أَفْشَى السَّلَامَ وَ صَلَّى بِاللَّیْلِ وَ النَّاسُ نِیَام»[11]؛«در بهشت غرفه هایی است که داخل آن از بیرون و بیرون آن از درون نمایان است و در آن افرادی از امّت من اسکان می یابند که سخن شایسته بر زبان می آورند و به اطعام طعام می پردازند و سلام را در میان مردم گسترش می دهند و همیشه روزه دارند و شب هنگام که همگان در خوابند، به نماز بر می خیزند.» (نورالثقلین، ج 3 ص 263).
س- گریان نبودن در قیامت
امام صادق - علیه السّلام – می فرماید:«کُلُّ عَیْنٍ بَاکِیَةٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِلَّا ثَلَاثَةً عَیْنٌ غُضَّتْ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ وَ عَیْنٌ سَهِرَتْ فِی طَاعَةِ اللَّهِ وَ عَیْنٌ بَکَتْ فِی جَوْفِ اللَّیْلِ مِنْ خَشْیَةِ اللَّه»[12]؛«در قیامت همه چشم ها گریان است مگر سه چشم:
- چشمی که از (دین و نظر به) آن چه خداوند حرام کرده بر هم نهاده شود؛
- چشمی که در شب جهت عبادت بیدار بماند.
- چشمی که در دل شب از خوف خدا بگرید.»
پی نوشت :
[1] - اسراء (17)، آیه 79
[2] - أمالی المفید، ص 189
[3] - (11) هود 114
[4] - بحار الأنوار، ج84، ص 143
[5] - بحار الأنوار، ج84، ص 159
[6] - بحار الأنوار، ج71، ص 384
[7] - بحار الأنوار، ج75، ص 448
[8] - إرشاد القلوب إلى الصواب، ج1، ص 119
[9] - مستدرک الوسائل، ج6، ص 331
[10] - ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 42
[11] - بحار الأنوار، ج66، ص 369
[12] - الکافی، ج2، ص 482
کتاب پرسش ها و پاسخ های نماز، سید حسن موسوی (مرکز تخصصی نماز)
