از اعمالى که در طول سال، مخصوصا شبهاى مبارک رمضان و به خصوص در شب قدر بدان سفارش شده است، احیا و شب زنده دارى است.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:
«مَنْ اَحْیا لَیْلَةَ الْقَدْرِ حُوِّلَ عَنْهُ الْعَذابُ اِلَى السَّنَةِ الْقابِلَةِ؛
کسى که شب قدر را زنده بدارد، عذاب تا سال آینده از او روى می گرداند.»
و معصومان علیهم السلام همه این سنت حسنه را پاس و گرامى می‌داشتند و از آن بهره می بردند.
پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله نه تنها در شب قدر بیدار بود، بلکه دهه سوم ماه مبارک رمضان کاملاً بستر خواب را جمع می‌کرد و به عبادت می پرداخت.
حضرت على علیهالسلام در این باره فرموده است: «أنَّ رَسُولَ اللّهِ کانَ یَطْوى فِراشَهُ وَ یَشُدُّ مِئْزَرَهُ فِى الْعَشْرِ الاْءَواخِرِ مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ وَ کانَ یُوقِظُ أَهْلَهُ لَیْلَةَ ثَلاثٍ وَ عِشْرینَ وَ کانَ یَرُشُّ وُجُوهَ النِّیامِ بِالْماءِ فى تِلْکَ اللَّیْلَةِ؛
رسول خدا صلی الله علیه و آله [این چنین] بود که رختخواب خویش را جمع می‌کرد و کمر [همّت براى عبادت] را در دهه آخر از ماه رمضان محکم می‌بست و همیشه این گونه بود که اهل و عیالش را در شب بیست و سوم بیدار نگه می داشت و بر روى خواب رفتگان در آن شب آب می‌پاشید تا از درک شب قدر، و درک شب زندهدارى محروم نشوند.»
حتى در شبهاى بارندگى در حالى که مسجد مدینه سقف نداشت، عبادت و شب زنده دارى را ترک نمی‌کرد و دیگران را با رفتار خویش وا می‌داشت که در همان گل و باران بیدار باشند و نماز گزارند.
امام على علیه السلام نیز در طول سال، شب هنگام آن گاه که شب پرده هاى تاریکى را انداخته بود، بیدار می شد و مشغول عبادت و شب زنده دارى می گشت. اما در شب هاى قدر حال ویژهاى داشت و در بدترین وضعى که مسجد مدینه را آب و گل فرا گرفته بود، مشغول عبادت و شب زنده دارى می شد و به ویژه در شب قدر آخر عمر خویش، حال فوق العاده عجیبى داشت.
فاطمه زهرا علیه االسلام نیز آن قدر عبادت می کرد که امام حسن علیه السلام می فرماید:
«ما کانَ فِى الدُّنْیا اَعْبَدَ مِنْ فاطِمَةَ علیهاالسلام ، کانَتْ تَقُومُ حَتّى تَوَرَّمَ قَدَماها؛
عابدتر از فاطمه علیه االسلام در دنیا نبود؛ همیشه این گونه بود که آن قدر به عبادت می‌ایستاد که پاهاى مبارکش ورم می کرد.»
امام باقر علیه السلام فرمود: «هر کس شب قدر را احیا بدارد، خداوند مهربان گناهان او را می‌آمرزد.» و شیخ عباس قمى نقل کرده که «امام باقر علیه السلام در شب بیست و یکم و بیست و سوم تا نیمه شب دعا می خواند و آن گاه به نماز می‌پرداخت.»
امام هفتم علیه السلام نیز اهل شب زنده دارى و عبادت در طول سال بود. در زیارتنامه آن حضرت می خوانیم:
«او شب ها تا سحر بیدار بود، و طلب آمرزش می کرد و هم دوش سجده هاى طولانى، چشم گریان و اشکبار، و مناجات بسیار و زاری هاى پیوسته و پی در پى بود.» وقتى حضرت در غیر رمضان چنان باشد، حالِ آن حضرت در شب قدر براى ما قابل توصیف نخواهد بود.
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم :
مَن قامَ لَیلَةَ القَدرِ إیماناً وَ احتِساباً ، غُفِرلَهُ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ
هر که از روی ایمان و برای رسیدن به ثواب الهی، شب قدر را به عبادت بگذراند، گناهان گذشته اش آمرزیده می شود.
احادیث امام صادق علیه السلام درباره شب های قدر :
قَلبُ شَهرِ رَمَضانَ لَیلَةُ القَدرِ
قلب ماه رمضان ، شب قدر است.
مَن عَرَفَ فاطِمَةَ حَقَّ مَعرِفَتِها فَقَد أدرَکَ لَیلَةَ القَدرِ
هر که فاطمه را آن گونه که سزاوار است، بشناسد ، بی تردید شب قدر را درک کرده است.
التَّقدیرُ فی لَیلَةِ تِسعَ عَشرَةَ و الإبرامُ فی لَیلَةِ إحدی و عِشرینَ و الإمضاءُ فی لَیلَةِ ثلاثَ و عِشرینَ
مقدّرات در شب نوزدهم تعیین، در شب بیست و یکم تأیید و در شب بیست و سوم ماه [رمضان] امضا می شود.
«راس السنة لیلة القدر یکتب فیها ما یکون من السنة الى السنة»
آغاز سال (حساب اعمال) شب قدر است. در آن شب برنامه سال آینده نوشته می شود.
