امام حسن مجتبی (ع) در نیمه ماه رمضان سال سوّم هجرت در مدینه تولد یافت. وی نخستین پسری بود که خداوند متعال به خانواده علی(ع) و فاطمه(س) عنایت کرد. رسول اکرم (ص) بلافاصله پس از ولادتش، او را در آغوش گرفته و در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه گفت. سپس برای او گوسفندی قربانی کرد، سرش را تراشید و هم وزن موی سرش - که یک درم و چیزی افزون بود - به مستمندان نقره داد. پیامبر (ص) دستور داد تا سرش را عطرآگین کنند و از آن هنگام آیین عقیقه و صدقه دادن به هم وزن موی سر نوزاد سنت شد. این نوزاد حسن نام گرفت، نامی که در دوران جاهلیت سابقه نداشت. کنیه او را ابومحمد نهاد که این تنها کنیه آن امام معصوم است. امام حسن را شیعیان با القابی چون سبط، سید، زکی و مجتبی می شناسند که مجتبی از همه آنها معروف تر است. نیمه ماه مبارک رمضان میلاد سراسر سعادت امام حسن مجتبی (ع) بهانه ای شد تا در گفتگویی با حجت الاسلام محسن ادیب بهروز استاد حوزه ودانشگاه به دلایل مظلومیت امام حسن مجتبی پرداخته و این موضوع را براساس اسناد معتبر تاریخی بررسی کنیم.
ادیب بهروز با بیان اینکه درک ما از جایگاه امامت به اندازه فهم محدود بشری است گفت: امام خمینی (ره) هنگامی که می خواستند درخصوص شخصیت ائمه اظهار صحبت کنند به این نکته اشاره می کردند که ما قادر به شناخت کامل ائمه اطهار علیهم السلام نیستیم چرا که این بزرگواران به قدری در کمالات غرق هستند که امکان شناسایی همه ابعاد زندگی آن ها برای ما وجود ندارد، بنابراین شاید بتوانیم سایه ای از زندگی آنها را فهم کنیم. در واقع شناخت ما از ائمه معصومین علیهم السلام به اندازه فهم محدود بشری است چرا که قادر به دریافت حقیقت مطلقی که برگرفته از ذات مقدس باری تعالی است نیستیم و اصلا این مساله برای ما محال وغیر ممکن است. معمولا شناخت ما از ائمه اطهار علیهم السلام برگرفته از گزارش های تاریخی مورخان بشری است که آلوده به خطا، لغزش، اشتباه فهمی، کلامی وذهنی است براین اساس ممکن است مطالبی گفته شود که نشات گرفته از روایت هایی است که به ما رسیده است.
این استاد حوزه با بیان اینکه آگاهی ما از زندگی امام حسن مجتبی بسیار کم است خاطر نشان کرد: شاید آنقدری که شیعیان با وجود نازنین امام علی و امام حسین علیه السلام آشنا باشند با شخصیت و سیره زندگی امام حسن مجتبی (ع) آشنا نیستند. در واقع این ظلمی است که خودمان به خودمان روا داشته ایم یعنی برای اینکه از این بزرگوار شناختی به دست آوریم تلاش نکرده ایم. معمولا در منابع تاریخی وروایی به دو امام معصوم امام علی وامام حسین علیها السلام پرداخته شده است و قدری هم به وجود مبارک امام زمان علیه السلام اشاره شده اما سایر ائمه از جمله امام حسن مجتبی (ع) در سکوت مطلق هستند یا اشارات کمی به آن ها شده است. منابع درباره ائمه اطهار غیر از امام علی وامام حسین (ع) آنقدر کم است که گاهی افراد تصور می کنند سایر ائمه از کمالات امام علی وامام حسین برخوردار نبوده اند! جالب است بدانیم آنچه که در زیارت جامعه کبیره برای امام هادی (ع) گفته شده صفاتی است که خاص همه معصومین است حتی وجود مقدس حضرت فاطمه زهرا (س) نیز شامل این صفات مبارک می شود. لذا، این بدان معناست که خداوند متعال به همه ائمه اطهار کمالات مشترکی عطا کرده است یعنی این بزرگواران در برخورداری از علم الهی؛ عصمت صد درصدی و امامت قطعی یکسان هستد.
ادیب بهروز با اشاره به توطئه هایی که امام حسن مجتبی را نشانه رفته اند اظهار داشت : امامت قطعی به این معناست که در همان لحظه تولد مقام امامت به همه ائمه اطهار اعطا می شود اما بروز امامت و ظهور آن متوقف بر شهادت امام قبلی است، به این معنا که اگر امام معصوم کودک باشد باز هم امام است. حال که سخن ما درخصوص میلاد و زندگی سراسر معرفت و برکت امام حسن مجتبی است این سوال مطرح می شود که چرا این اتفاق ناگوار یعنی کمبود اطلاعات درباره امام حسن مجتبی بیشتر مشهود است؟ از سوی دیگر هجمه های صورت گرفته به امام حسن مجتبی بسیار زیاد است و حتی بر شیعه نیز تاثیر گذار بوده است! در پاسخ باید گفت دشمنان در زمان امام حسن (ع) شبهه افکنی های تاثیر گذاری داشته اند به نحوی که شیعه از این مساله غافل است که یک طرح جامع برای توطئه و دشمنی عمیقی با امام حسن مجتبی به امام حسن مجتبی نسبت به سایرائمه صورت گرفته است.
این استاد حوزه ودانشگاه با انتقاد از عدم واکنش مناسب درباره امام حسن مجتبی در میان شیعیان گفت: با یک نگاه گذرا به وضعیت رسانه ها و منابع فرهنگی متوجه این مساله می شویم که ما شیعیان در سالگرد تولد امام علی و امام حسین شور و شعف خاصی داریم اما در سالگرد میلاد امام حسن مجتبی (ع) این مساله آنچنان که باید باشد مشاهده نمی شود! با اینکه بین مورخین در صحت سالگرد تولد امام حسن مجتبی نسبت به سالروز تولد سایر ائمه اتفاق نظر وجود دارد اما امام حسن همچنان در بین مردم غریب و ناشناخته است. هر چند شادی وشعف در سالروز ولادت امیرالمومنین وامام حسین (ع) در جامعه شیعه بسیار امر نیکو وباعث خرسندی ماست اما این انتقاد وجود دارد که چرا واکنش های ما در سالروز تولد امام حسن مجتبی به شدت و قوت واکنش در میلاد امام علی وامام حسین (ع) نیست؟ در حالی که طبق روایات متعددی که از وجود مقدس پیامبراکرم (ص) به ما رسیده امام حسن و امام حسین علیها السلام ویژگی های مشترک و یکسانی دارند. یکی از مشهورترین فرمایشات پیامبر اکرم درخصوص این دو عزیز آن است که فرمودند : حسن و حسین سرور جوانان بهشتی هستند. در کلامی که منتسب به امام صادق (ع) است درباره امام حسن و امام حسین علیها السلام آمده است که امام حسن و امام حسین تا روز قیامت و در کل عالم هستی مقتدای جوانان صالح و شایسته هستند. یعنی جوان و انسانی بهشتی می شود که در دنیا بتواند رفتارهای خود را منطبق بر رفتار و کردار امام حسن و امام حسین (ع) قراردهد.
وی دلایل این مساله را اینگونه عنوان کرد: متاسفانه معاویه و زورمداران عصر امام حسن مجتبی (ع) با برنامه ریزی بسیار عمیق وگسترده تلاش کردند تا اولا شخصیت امام را از همه مردم در حال و آینده کتمان کنند، ثانیا اگر قرار است مورخین چیزی از امام حسن مجتبی (ع) بنویسند به طور صددرصد دروغ و کذب باشد اما این دروغ را چنان با قوت مطرح کنند که در خواص یعنی شیعیان و حتی اصحاب قلم تاثیر گذار باشد. یکی از مسائلی که به عنوان نمونه توسط تاریخ نویسان پول پرست دستگاه معاویه به امام حسن مجتبی (ع) نسبت داده شده این است که امام بسیار ازدواج می کرده اند. آنها درصدد بودند به مردم القاء کنندکه امام حسن به شدت به ازدواج حریص بوده است. حال وقتی که شیعه با توجه به آیات و روایات دروغ آنها را تشخیص می دهد که تعدد ازدواج در اسلام محدود است آنها چنان ریزه کاری هایی را در نظر گرفته بودند که به ذهن هیچکس خطور نمی کند. دشمنان امامت در پاسخ به این شبهه پاسخ داده اند که امام ازدواج می کرده و به سرعت طلاق می داده است!! این مساله را به قدری ظریف و مکارانه بیان کرده اند که این شبهه در یکی از منابع خاص در کتاب مرحوم شریف کلینی آمده است که امام علی در منبر به مردم توصیه می کند که به حسن مجتبی دختر ندهید چرا که ایشان زیاد طلاق می دهد!! در حالی که سخنی که به امام علی یا به امام صادق منتسب شده صد درصد دروغ است و دشمن با ظرافت خاصی دروغ خود را به شیعه القاء می کند تا یقین کند که این امر صحت داشته است.
عضو هیئت علمی گروه معارف دانشگاه علوم پزشکی تهران یکی از منابع شناخت امام حسن مجتبی را قرآن وسخنان رسول الله عنوان کرده و افزود: دشمن با استفاده از تمامی ابزارهای خود درصدد بوده تا شخصیتی از امام حسن مجتبی (ع) ارائه دهد که جامعه شیعه نسبت به ایشان بی میل، بی مهر و بی توجه شود. متاسفانه تا زمانی که ما دو اقدام اساسی را درمورد شناخت از ائمه اطهار انجام ندهیم دشمن می تواند بر اذهان نسل ما تاثیر گذار باشد. نه تنها یکایک ما شیعیان از این مساله غفلت کرده ایم بلکه مورخین برجسته و خاص ما نیز از این موضوع غفلت کرده اند که برای شناخت معصومین باید اولا به قرآن و سپس به کلام متواتر پیامبر پیرامون امامان معصوم (ع) که اتفاقا این دو منبع مورد اتفاق شیعه وسنی است مراجعه شود. تا زمانی که معصومین را از طریق قرآن و کلام پیامبر نشناسیم گزارشات دشمن و شبهه های ایجاد شده می تواند در جامعه تاثیر گذار باشد.
وی در پاسخ به اینکه چرا تفاوت های بین ائمه دستاویز شبهه سازی شده است خاطرنشان کرد: یکی از شبهات مطرح شده این است که امام حسن در برابر دشمن مقاومت نکرد در حالی که در پاسخ به این شبهه باید گفت که طبیعتا بین ائمه اطهار تفاوت هایی وجود دارد و این تفاوت ها به دو دلیل بوده اول اینکه هر یک از ائمه معصومین در زمان های مختلفی انجام وظیفه می کردند و در بستر زمانی متفاوتی حضور داشتند. به طور طبیعی زمان و مکان اقتضا می کند امامت مسئولیتش را به تناسب زمان انجام دهد یعنی اینکه اگر امام حسین عاشورا را به وجود میاورد که تا ابد برای ما برکات دارد به دلیل فراهم بودن بستر زمانی ومکانی موجود است. یقینا اگر امام حسن مجتبی (ع) نیز در دوره امام حسین (ع) و در آن شرایط قرار می گرفتند ایشان نیز قیام عاشورا را انجام می دادند و در خصوص دوره امام حسین نیز این مساله صادق است اگر در زمان امام حسن به امامت می رسیدند همان کاری را می کردند که امام دوم شیعیان انجام داد.
این استاد دانشگاه در این باره افزود: بنابراین اختلاف وتفاوت در زمان و مکان است که منجر به تفاوت تصمیم گیری های امام می شود و گرنه آنها در اوصاف یکی هستند این تفاوت زمان و مکان است که القاب آنها را از هم متفاوت می کند. به عبارت دیگری امام حسن و امام حسین علیهاالسلام هر دو دقیقا به وظایف خود به طور کامل عمل کردند منتها قضاوت و برداشت ما براساس فهم و اطلاعات ناقصی است که داریم چرا که ما از آنچه خداوند متعال به ائمه فرموده و آنچه خواست خدا بوده اطلاعی نداریم و ما براساس فهم خود قضاوت می کنیم.
این استاد حوزه ودانشگاه و تاریخ شناس با اشاره به اینکه امام حسن وارث صفات پیامبر است به ماجرای مباهله و مقام امامت شامخ امام حسن اشاره کرده و توضیح داد: با آنکه بین امام حسن وامام حسین علیها السلام در کمالات الهی تفاوتی وجود ندارد بد نیست به این حدیث پیامبر دقت کنیم که فرمودند:حسن وقار، شکوه وبزرگواری را از من به ارث برده وحسین سخاوت وشجاعت را. با توجه به اینکه به لحاظ علمی می دانیم که امام حسن و امام حسین (ع) از نظر ژنتیکی به طور صد درصد حامل خصوصیات رسول الله هستند باید به این نکته توجه کرد که براساس این موضوع نمی توان بسیاری از گزارشاتی که مخالف ویژگی های پیامبر است را درباره امام معصوم پذیرفت. چرا که فردی که از نظر ژنتیکی خصوصیات پیامبر اکرم (ص) را به ارث برده است و براساس کلام صریح پیامبرکه فرمودند این بزرگوران مقام امامت دارند باید به شبهه افکنی های دشمنان شک کرد و با آن برخورد نمود. پیامبر اکرم (ص) زمانی امام حسن و امام حسین را معصوم و صاحب درجه امامت خطاب می کند که این دو عزیز کودکانی سه و دو ساله بوده اند که به همراه پیامبر اکرم، امیرالمومنین وحضرت زهرا (س) در ماجرای مباهله حضور پیدا می کنند. آنجایی که قرآن درباره واقعه مباهله آنان را فرزندان رسول الله عنوان می کند به ما این پیام را می دهد که این دو کودک علی رغم اینکه خردسال هستند اما دارای کمالاتی هستند که خداوند در وجود نازنین پیامبر قرار داده است و اگر این مساله صحت نمی داشت یقینا هنگامی که مسیحیان با دیدن این بزرگواران و ترس از نفرینشان برآشفته نمی شدند. آنها مطمئن شدند که اگر این پنج تن دست به آسمان بردارند خودشان ونسلشان نابود خواهد شد لذا از راهی که آمده بودند بازگشتند. بنابراین نتیجه می گیریم که امام حسن مجتبی از وجود مقدس پیامبر است اما اینکه پیامبر می فرماید امام حسین سخاوت و شجاعت دارد به معنای این نیست که امام حسن از این صفات محروم است یا امام حسین از وقار و بزرگواری امام حسن محروم است بلکه به این معناست که این صفات و خصوصیات به اقتضای زمان وزندگی امامان ما بروز می کند و خود را نشان می دهد. امیدوار هستیم یکایک مسلمانان وشیعیان با استناد به قرآن و احادیث معتبری که از پیامبر اکرم (ص) به ما رسیده روز به روز با ابعاد شخصیتی ورفتاری ائمه اطهار آشنا شوند ودر این خصوص زندگی سراسر برکت ومعرفت امام حسن مجتبی را مرور کنند تا توطئه دشمنان از قرنها قبل تا به امروز خنثی شود و مردم از کرامات اهل بیت علیهم السلام برخوردار شوند.
