امام صادق (علیه السلام) میفرماید: «هر بندهای که گناهی کرد، پس برخیزد و طهارت کند (وضو بگیرد) و دو رکعت نماز بخواند و از خداوند طلب آمرزش نماید، بر خدا است که توبهاش را بپذیرد، چون خود فرموده است: هر کس کار زشتی کند یا به خودش ستم نماید، پس استغفار کند، خدا را آمرزنده و مهربان مییابد
حقیقت توبه، پشیمانی قلبی است؛ پشیمانی که در عمل خود را نشان میدهد که مهمترین نمُود آن انجام واجبات و تدارک و قضای آن چه عمل نشده و ترک محرّمات است. با همین مقدار توبه تحقق پیدا میکند. توبه آداب خاصی دارد که باید آن را از مستحبات توبه دانست که عبارتند از:
1- سه روز روزه گرفتن
امام صادق(علیه السلام ) میفرماید: توبه نصوح که خداوند به آن امر فرموده، روزه گرفتن روز چهارشنبه و پنجشنبه و جمعه است. (1)
2- غسل توبه
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) میفرماید: بندهای نیست که گناهی کند (هر چه و هر اندازه که باشد) سپس پشیمان شود و توبه کند مگر این که خداوند به مغفرت و آمرزش به او نظر کند، سپس پیامبر به شخصی که میخواست توبه کند فرمود: «برخیز و غسل کن و برای خدا سجده نما». (2)
3- خواندن دو یا چهار رکعت نماز
امام صادق (علیه السلام) میفرماید: «هر بندهای که گناهی کرد، پس برخیزد و طهارت کند (وضو بگیرد) و دو رکعت نماز بخواند و از خداوند طلب آمرزش نماید، بر خدا است که توبهاش را بپذیرد، چون خود فرموده است: هر کس کار زشتی کند یا به خودش ستم نماید، پس استغفار کند، خدا را آمرزنده و مهربان مییابد». (3)
اگر کسی این عمل را در غیر این ماه به جا آورد، چگونه است؟ حضرت فرمود: مثل همان است که بیان کردم. این کلمات را جبرئیل در شب معراج به من یاد داد
در روز یکشنبه ماه ذی القعده رسول خدا(صلی الله علیه و آله) به یارانش فرمود: کیست که بخواهد توبه کند؟ گفتند: همه میخواهیم توبه کنیم، حضرت فرمود: غسل کنید و وضو بگیرید و چهار رکعت نماز بخوانید. در هر رکعت پس از حمد، سوره قل هو الله را سه مرتبه و قل اعوذ برب الناس و قل اعوذ برب الفلق را یک مرتبه بخوانید، پس هفتاد مرتبه استغفار کنید و آخرش بگویید:
لا حول و لا قوه الا باالله العلی العظیم، نیز این دعا را بخوانید: یا عَزِیزُ، یا غَفّارُ، اغْفِرلی ذُنُوبِی وَ ذُنُوبَ جَمِیعِ الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ فانه لا یغْفِرُ الذُّنُوبَ اًّلاّ أنْتَ ؛ هر کس از امت من این عمل را به جا آورد، از آسمان ندا میشود که توبهات پذیرفته و گناهانت آمرزیده شد.
اصحاب گفتند: اگر کسی این عمل را در غیر این ماه به جا آورد، چگونه است؟ حضرت فرمود: مثل همان است که بیان کردم. این کلمات را جبرئیل در شب معراج به من یاد داد. (4)
4- دعاهای توبه
مناسب است کسی که میخواهد توبه کند، دعاهای توبهای را که از ائمه معصومین وارد شده است، به ویژه دعاهای صحیفه سجادیه، مخصوصاً دعای 31 و یا مناجات خمسْ عشر، به خصوص مناجات تائبین را بخواند.
5- استغفار (درخواست بخشش)
قرآن مجید میفرماید: «وَ یا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکمْ ثُمَّ تُوبُوا اِلَیهِ؛ ای قوم، از خدا آمرزش بخواهید، سپس به سوی او توبه کنید». (5)
پی نوشت ها:
1. محمد بن الحسن الحر العاملی، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت، قم، 1409 ه. ق، ج 11، ص 362.
2. المحدث النوری، مستدرک الوسائل، مؤسسه آل البیت، قم، 1408 ه. ق، ج 2، ص 513.
3. وسائل الشیعه، ج 11، ص 363.
4. سید بن طاووس، الاقبال، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1367 ه ش، ص 308.
5. هود (11) آیه 3 و 52 و 90.
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
