در هیج یک از منابع و اسناد تاریخی نامی از همسر یا همسران آن حضرت به میان نیامده است. تنها گزارشی مجمل در اختیار ما است که دلالت میکند ایشان کنیزی داشته‌اند اما همانگونه که اشاره شد، نام وی نیز در تاریخ ثبت نشده است. در مورد فرزندان ایشان نیز همین مسئله وجود دارد اما بر اساس برخی گزارش‌های تاریخی، کنیة آن حضرت «ابوالحسن» بوده است. اگرچه کنیه‌ها در فرهنگ عربی لزوماً بیانگر نسبت‌های خانوادگی نیستند، می‌توان احتمال داد که او فرزندی به نام «حسن» داشته است. شاهد صدق این احتمال، روایت احمد‌بن‌‌محمدبن‌ابی‌نَصر بَزَنْطِی از امام رضا علیه السلام است که نشان می‌دهد علیاکبر علیه السلام کنیزی داشته و از او صاحب فرزند شده است.[1]
افزون بر این، جملة دیگری از امام صادق علیه السلام در زیارت علیاکبر وجود دارد که احتمال فوق را بیشتر تقویت میکند: صلّی الله علیک وعلی عترتک واهل بیتک وآبائک وأبنائک واُمّهاتک الأخیار الّذین أذهب اللهُ عنهم الرِّجسَ وطَهَّرهم تطهیراً؛[2] «درود و تحیات خداوند بر تو و خاندان و خانواده و پدران و پسران و مادران پاک تو باد. همان [خاندانی] که خداوند پلیدی را از آنان دور کرده و پاک و مطهرشان قرار داده است».
با دقت در این فراز از زیارت‌نامه نکات مهمی به دست می‌آید:
الف) در این زیارت شریف، تعبیر «ابنائک» به‌صورت جمع به کار رفته است و طبق قواعد زبان عربی، بر بیش از دو تن صدق میکند؛ درنتیجه از آن برمی‌آید که علیاکبر بیش از دو پسر داشته است.
ب) دربارة اینکه مراد از کلمة «أبنائک» تنها فرزندان صُلبی است، یا همة بازماندگان از نسل آن بزرگوار، دو احتمال وجود دارد؛ اما احتمال نخست قوی‌تر است؛ زیرا واژة «ابن» در زبان عرف، بر فرزند صُلبی انسان دلالت میکند.[3]
ج) همچنین واژة «عترت»، که به معنای ذُریه و خانواده است، گواه آن است که علیاکبر تشکیل خانواده داده بود؛ وگرنه استعمال این واژه صحیح به‌شمار نمی‌رفت. به‌هرروی صدور این جمله از امام، که آگاه به مفاهیم لغت و قوانین بلاغت و مقتضیات کلام عرب است، قویترین شاهد بر این مدعاست.[4]
پی نوشت: ----------
[1]. احمدبن‌محمدبن‌ابی‌نصر بَزَنْطِی از امام رضا علیه السلام پرسید: آیا امکان دارد مردی هم‌زمان با یک زن و اُمّ‌وَلدِ پدر آن زن ازدواج کند؟ (ام‌ولد کنیزی را گویند که از ارباب خود دارای فرزند شده باشد.) امام فرمود: اشکالی ندارد. بَزَنْطِی گفت: به ما خبر رسیده که حضرت علی‌بن‌الحسین (امام سجاد علیه السلام) با دختر امام حسن علیه السلام و اُم‌وَلدِ پدر او (یعنی اُم‌وَلد امام مجتبی علیه السلام) ازدواج کرده است؟ حضرت فرمود: چنین نیست؛ بلکه وی (امام سجاد علیه السلام)، دختر امام حسن علیه السلام و اُمّ‌ولدِ علی‌بن‌الحسین علیه السلام را که نزد شما کشته محسوب می‌شود (یعنی همسر حضرت علیاکبر) را به ازدواج خود درآورد (کلینی، الفروع من الکافی، ج5، باب «الرجل یتزوج المرئة ویتزوج ام‌ولد ابیها»، ص361). چنان‌که گفتیم، «اُم‌ولد» به هر کنیزی اطلاق نمی‌شود؛ مگر اینکه آن کنیز از مولای خود دارای فرزندی شده باشد. این حدیث شاهد روشنی است بر اینکه حضرت علیاکبر علیه السلام صاحب کنیزی بوده که برای او فرزند آورده است (عبدالرزاق مقرم، علی الاکبر، ص19ـ20).
[2]. ابن‌قولویه قمی، کامل الزیارات، ص416.
[3]. عبدالرزاق مقرم، علی الاکبر، ص20ـ21.
[4]. همان، ص21.
