متفرق نباشیم!
یکی از آفاتی که همبستگی ملی را به خطر می اندازد و پشتوانه ملی حاکمیت را ضعیف می نماید تفرقه و اختلافات داخلی است. تشتت و اختلاف باعث درهم شکسته شدن اقتدار و قدرت حکومت می گردد. یک ملت متفرق و از هم گسیخته طعمه خوبی برای استعمارگران و دشمنان خارجی است.
اسباب عزت و ذلت جوامع
حضرت ازتفرقه جماعت مسلمین ناخشنود بود و ٢٥ سال سکوت را برای حفظ وحدت تحمل کرد: «ایاکم والفرقه فان الشاذمن الناس للشیطان کماان الشاذمن الغنم للذئب»؛ چنانکه گوسفند وامانده از رمه طعمه گرگ است، انسان وامانده از صفوف اجتماع طعمه شیطان است.
حضرت در تحلیلی جامع اسباب عزت و ذلت جوامع را چنین بیان نمودند: «فَإِذَا تَفَکَّرْتُمْ فِی تَفَاوُتِ حَالَیهِمْ فَالْزَمُوا کُلَّ أَمْرٍ لَزِمَتِ الْعِزَّةُ بِهِ شَأْنَهُمْ وَ زَاحَتِ الْأَعْدَاءُ لَهُ عَنْهُمْ وَ مُدَّتِ الْعَافِیةُ فِیهِ عَلَیهِمْ وَ انْقَادَتِ النِّعْمَةُ لَهُ مَعَهُمْ وَ وَصَلَتِ الْکَرَامَةُ عَلَیهِ حَبْلَهُمْ مِنَ الِاجْتِنَابِ لِلْفُرْقَةِوَ اللُّزُومِ لِلْأُلْفَةِ وَ التَّحَاضِّ عَلَیهَا وَ التَّوَاصِی بِهَا وَ اجْتَنِبُوا کُلَّ أَمْرٍ کَسَرَ فِقْرَتَهُمْ وَ أَوْهَنَ مُنَّتَهُمْ مِنْ تَضَاغُنِ الْقُلُوبِ وَ تَشَاحُنِ الصُّدُورِ وَ تَدَابُرِ النُّفُوسِ وَ تَخَاذُلِ الْأَیدِی.»
پس آنگاه که در تفاوت حال آنان به هنگامی که در خوبی بودند و زمانی که در شر و بدی قرار داشتند اندیشه نمودید، به سراغ کارهایی روید که موجب عزت و اقتدار آنان شد، دشمنان را از آنان دور نموده، عافیت و سلامت به آن ها روی آورد، نعمت را در اختیارشان قرار داد، و کرامت و شخصیت باعث پیوند اجتماعی آنان شد، یعنی از تفرقه و پراکندگی اجتناب ورزیدند و بر الفت و هم گامی همت گماشتند، و یکدیگر را به آن توصیه و تحریص نمودند. از هر کاری که ستون فقرات آن ها را در هم شکست و قدرت شان را سست کرد اجتناب ورزیدند، یعنی از کینه های درونی، بخل و حسادت و پشت کردن به هم و ایجاد فتور و سستی بین جامعه سخت دوری گزیدند.
اصلاح بین مردم از نماز و روزه برتر است
امام علیه السلام همدلی و همبستگی و پرهیز از تفرقه و پراکندگی را مایه عزت و سربلندی ملت ها می دانند. و کینه ورزی و اختلاف را مایه سستی و خواری ملت ها دانسته اند.
بر همین اساس در آخرین لحظات عمر شریف شان به امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) و تمام بشریت چنین سفارش می نمایند: «أُوصِیکُمَا وَ جَمِیعَ وَلَدِی وَ أَهْلِی وَ مَنْ بَلَغَهُ کِتَابِی بِتَقْوَی اللَّهِ وَ نَظْمِ أَمْرِکُمْ وَ صَلَاحِ ذَاتِ بَینِکُمْ فَإِنِّی سَمِعْتُ جَدَّکُمَا صلی الله علیه واله یقُولُ صَلَاحُ ذَاتِ الْبَینِ أَفْضَلُ مِنْ عَامَّةِ الصَّلَاةِ وَ الصِّیام .»
من شما و تمام فرزندان و خاندانم و کسانی را که این وصیت نامه ام به آنها می رسد؛ به تقوا و ترس از خداوند، نظم امور خود، و اصلاح ذات البین، سفارش می کنم زیرا که من از جد شما شنیدم که می فرمود: «اصلاح بین مردم از نماز و روزه برتر است».
در فراز دیگر از همین نامه می فرمایند: «وَ عَلَیکُمْ بِالتَّوَاصُلِ وَ التَّبَاذُلِ وَ إِیاکُمْ وَ التَّدَابُرَ وَ التَّقَاطُعَ لَا تَتْرُکُوا الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْی عَنِ الْمُنْکَرِ فَیوَلَّی عَلَیکُمْ أَشْرَارُکُمْ ثُمَّ تَدْعُونَ فَلَا یسْتَجَابُ لَکُمْ.» و بر شما لازم است پیوندهای دوستی و محبت را محکم دارید و بذل و بخشش را فراموش نکنید، و از پشت کردن به هم و قطع رابطه بر حذر باشید.
اسباب تفرقه و اختلاف جوامع
برای مبارزه با هر پدیده اجتماعی باید به ریشه یابی آن معضل پرداخت.حضرت علی علیه السلام، اسباب تفرقه و اختلاف مسلمانان را چنین ریشه یابی نمودند: «وَ إِنَّمَا أَنْتُمْ إِخْوَانٌ عَلَی دِینِ اللَّهِ مَا فَرَّقَ بَینَکُمْ إِلَّا خُبْثُ السَّرَائِرِ وَ سُوءُ الضَّمَائِرِ فَلَا تَوَازَرُونَ وَ لَا تَنَاصَحُونَ وَ لَا تَبَاذَلُونَ وَ لَا تَوَادُّونَ مَا بَالُکُمْ تَفْرَحُونَ بِالْیسِیرِ مِنَ الدُّنْیا تُدْرِکُونَهُ وَ لَا یحْزُنُکُمُ الْکَثِیرُ مِنَ الْآخِرَةِ تُحْرَمُونَهُ وَ یقْلِقُکُمُ الْیسِیرُ مِنَ الدُّنْیا یفُوتُکُمْ حَتَّی یتَبَینَ ذَلِکَ فِی وُجُوهِکُمْ وَ قِلَّةِ صَبْرِکُمْ عَمَّا زُوِی مِنْهَا عَنْکُمْ کَأَنَّهَا دَارُ مُقَامِکُمْ. »
شما همه از نظر دین خدا برادرید، و چیزی جز زشتی درون و سوء نیت شما را از هم پراکنده نکرده، نه به یکدیگر کمک می کنید، و نه همدیگر را نصیحت، نه به هم بذل و بخششی دارید و نه به یکدیگر مهر و محبت می ورزید، شما را چه شده که با رسیدن به مقدار کمی از دنیا فرحناک و با نشاط می شوید، ولی از دست رفتن و محرومیت فراوان آخرت شما را محزون نمی کند؟ و هرگاه متاع ناچیزی از دنیا را از دست بدهید شما را مضطرب و پریشان می کند تا آنجا که آثار آن در چهره هایتان آشکار و در برابر آنچه از دست داده اید کم صبری می کنید. گویا اینجا سرای اقامت همیشگی شما است.
کلام آخر
با استفاده از فرمایشات امام اساس تفرقه عبارتست از: ١- پلیدی و پلشتی درونی ٢- دنیا طلبی ٣- غفلت از آخرت ٤- دلبستگی به دنیا ٥- سستی ایمان و اعتقادات دینی.
منابع:
- نهج البلاغه، خطبه ١١٣، ١٢٧، ١٩٢؛ نامه ٤٧
- بحارالانوار، ج ٣٢ ص ٢٦٣
- آسیب شناسی حکومت دینی از دیدگاه امام علی(علیه السلام)، غلامرضاپیشقدم
