سرویس مذهبیافکارنیوز- قرب به معنای نزدیکی به خداست و آشکار است که این نزدیکی، مکانتی است نه مکانی. در قرب، انسان به خدا نزدیک می شود، اما خدا همواره به انسان نزدیک است، آن هم در برترین حد نزدیکی. ۱ راز مسأله در این است که ماهیت نزدیکی و دوری انسان به خدا، مربوط به رویکرد(توجّه) و پشتکرد(عدم توجّه) او به خدا است.
به عبارت دیگر، انسان در دست خدا است و در عالم واقع، نزدیکی همواره حاصل است اما اگر انسان «متوجّه» این معنا باشد، نزدیکی برای «او» حاصل می شود و اگر متوجه نباشد، دور می شود. این دوری و نزدیکی در «خاطر» حاصل می شود نه در «واقع» و این جا یکی از موارد بارزی است که می توان گفت «ای برادر تو همه اندیشه ای».
هر قدر توجه انسان به خدا عمیق تر و پایدارتر باشد و به هر میزان که انسان بیشتر احساس حضور در محضر خدا را داشته باشد، قرب افزون تری ایجاد می شود. از این رو نماز، که برترین نوع توجه و ذکر نسبت به خدا است(ذکر الله اکبر)، بیشترین قرب را ایجاد تواند کرد و در خود نماز نیز، سجده به سبب این که بلندترین قله ی تذلّل را به نمایش می گذارد، بالاترین میزان قرب را فراهم تواند آورد.
پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم در این مورد می فرماید:
«اَقرَبُ ما یَکونُ العَبدُ مِن اللهِ اذا کانَ ساجِداً؛ ۲ هنگامی که بنده در حال سجده است، بیشتر از همیشه به خدا نزدیک است.
لذا در قرآن توصیه شده است که: «… سجده کن و نزدیکی جوی.» ۳
حقیقت قرب، همین توجه است و صفات؛ و خصوصیاتی که در پی آن در انسان پدیدار می شود فرع بر آن و حاصل آن است.
جست و جوی رضوان خدا نیز ملحق به قرب است، زیرامقصود از رضوان، توجه به خداست؛ توجهی متعالی که به «رضا» چشم دارد نه به «جزا». پس رضوان، اخصّ از قرب و اوج آن است و لذا «بهره ی اندکی» از رضوان به هر بهره ی گزاف دیگری پهلو می زند: «رضوان منَ الله اکبر». ۴
به هر حال قرب و اوج آن یعنی رضوان، یکی از اهداف غایی تربیت است و لذا لازم است سایه ی آن بر هر یک از اهداف واسطی و هر یک از شؤون انسان افکنده شود.
پی نوشت:
۱. سوره ق، آیه ۱۶.
۲. المیزان، ج۲۰، سوره ی علق.
۳. سوره علق، آیه ۱۹.
۴. نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، ۸۰-۸۱.
