سرویس مذهبی افکارنیوز- «اَوَلا یَذکُرُ الاِنسانُ اَنّا خَلَقناهُ مِن قَبلُ وَ لَم یَکُ شَیئاً؛ آیا انسان به خاطر نمی آورد که ما پیش از این او را آفریدیم در حالی که چیزی نبود؟!» ۱
یادِ ما و بودِ ما از دادِ توست
هستی ما جمله از ایجاد توست
لذت هستی نمودی نیست را
عاشق خود کرده بودی نیست را
ما نبودیم و تقاضامان نبود
لطف تو ناگفته ما می شنود ۲
سیر آفرینش انسان: در آیات متعدد قرآن از خلقت انسان و چگونگی آن سخن به میان آمده است: آیه ۶ سوره آل عمران، ۱ نساء، ۲ انعام، ۸ رعد، ۱۲ تا ۱۴ مؤمنون، ۱۴ لقمان، ۶۱ هود، ۴ نحل، ۵ حج، ۱۹ و ۲۰ روم، ۷ تا ۹ سجده، ۱۱ فاطر، ۷۷ یس، ۶ زمر، ۶۷ غافر، ۴۹ تا ۵۰ شوری، ۳۲ و ۴۵ و ۴۶ نجم، ۵۷ تا ۵۹ واقعه، ۲و ۳ تغابن، ۲۳ و ۲۴ ملک، ۳۶ تا ۳۸ قیامت، ۱۴ تا ۱۷ نوح، ۲۰ تا ۲۳ مرسلات، ۸ نبأ، ۱۸ تا ۲۱ عبس، ۷ و ۸ انفطار، ۵ تا ۷ طارق پاسخی است به این سؤال که انسان از کجا و چگونه آمده است.
از عموم آیات فوق می توان سیر آفرینش انسان را از عدم و نیستی به این ترتیب تعریف کرد: در آغاز وجود آدمی، شایسته نام انسان نبود و آن روزگاری بود که نه نامی از او بوده و نه نشانی.
آن گاه خداوند نسل او را از خاک آفرید. خلقت نسل بعدی نطفه ای از منی بود. آن را به علقه(خون بسته) تکامل داد. مضغه(پاره گوشت) مرحله دیگری از تکامل او بود. سپس استخوان شد. و آن گاه استخوان پوشیده از گوشت گردید و با نفخ روح الهی خلقت دیگری یافت. و آن گاه انسان شد.
آمده اول به اقلیم جهاد
وز جمادی در نباتی اوفتاد
سالها اندر نباتی عمر کرد
وز جمادی یاد ناورد از نبرد
وز نباتی چون به حیوانی فتاد
نامدش حال نباتی هیچ یاد
باز از حیوان سوی انسانیش
می کشد آن خالقی که دانیش
همچنین اقلیم تا اقلیم رفت
تا شد اکنون عاقل و دانا و زفت ۳
با توجه به آیات شریفه قرآن، می توان پنج مرحله برای آفرینش در نظر گرفت: ۴
در یک مرحله می فرماید که انسان قبلا «چیزی نبود»: «لَم یَکُن شَیئاً» ۵ یعنی انسان نه روحی داشت و نه بدن و نه پیوندی در بین روح و بدن وجود داشت و نه اجزای پراکنده و خاک شده بدن و با این حال، او را با ابداع و انشای خود آفریدیم؛
در مرحله دوم، سخن از «شیئیت غیر مذکور انسان» است: «هَل اَتی عَلَی الاِنسان حینٌ مِنَ الدَّهرِ لَم یَکُن شیئاً مَذکُوراً» ۶ یعنی دورانی بر انسان گذشت که چیز قابل ذکری نبود، پس سخن از این نیست که اصلا چیزی نبود، بلکه چیزی بود، اما صاحب نام نبود؛
مرحله سوم، «شیئیت مذکور»، یعنی چیز شدن انسان و علم به سابقه خود است؛ ۷
مرحله چهارم این است که انسان چیز نبودن یا ناچیز بودن خود را فراموش می کند؛ ۸
مرحله پنجم دعوت انسان به یادآوری گذشته خویش است. ۹
منبع:
۱. سوره مریم، آیه ۹.
۲. شعر از مولوی.
۳. همان.
۴. با استفاده از کتاب سیر و صورت انسان در قرآن، نوشته آیت الله جوادی آملی.
۵. سوره مریم، آیه ۶۷.
۶. سوره انسان، آیه ۱.
۷. سوره انسان، آیه ۲.
۸. سوره یس، آیه ۷۸.
۹. سوره یس، آیه ۷۹.
۱۰. آیه های زندگی، ص۳۱-۳۲.
