سرویس مذهبیافکارنیوز- «وَ فِی الاَرضِ آیاتٌ لِلموقِنینَ وَ فی اَنفُسِکُم اَفَلا تُبصِرون؛ و در زمین، آیاتی برای جویندگان یقین هست؛ و در وجود خودِ شما[نیز آیاتی هست]. آیا نمی بینید؟» ۱
خودشناسی برای انسان از ابعاد مختلف اهمیت دارد. اینکه انسان بفهمد موجودی است دو بُعدی و دو مرحله ای، هم فطرت گراست و هم طبیعت گرا، نقطه بسیار مهمی برای شروع حرکت و تکامل در مسیر زندگی است. هر کس با شناخت نقاط قوت و نیز نقاط ضعف خود می فهمد که چگونه به ترقی و تعالی می رسد و از کدام سمت و سو ضربه و زیان می بیند و خطرگاهها کجاست.
اهمیت شناخت انسان در قرآن
۱) انسان شناسی راه معرفت خداست: «سنریهم ایاتنا فی الافاق و فی انفسهم حتی یتبین لهم انه الحق؛ به زودی نشانه های خود را در اطراف جهان و در درون جانشان به آنها نشان می دهیم تا برای آنان آشکار گردد که حق اوست.» ۲
۲) انسان شناسی مطمئن ترین راه هدایت است که انسان را در مقابل انحرافات آسیب ناپذیر می کند: «یا ایها الذین امنوا علیکم انفسکم لا یضرکم من ضل اذا اهتدیتم؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، مراقب خود باشید! اگر شما هدایت یافته اید، گمراهی کسانی که گمراه شده اند به شما زیانی نمی رساند.»
۳) انسان شناسی موجب تصدیق پیامبران و ایمان به نبوت است؛ زیرا انسانهایی که ظرفیتهای خود را نشناخته بودند می گفتند: فقط فرشتگان می توانند از طرف خداوند سخن بگویند؛ مگر می شود انسانی پیامبر شود؟ از این رو قرآن، از قول کافران قوم نوح علیه السّلام می فرماید: «… ما هذا الاّ بشر مثلکم یرید ان یتفضل علیکم و لو شاء الله لانزل ملائکة … ان هو الاّ رجل به جنة؛ … این مرد جز بشری همچون شما نیست که می خواهد بر شما برتری جوید. اگر خدا می خواست فرشتگانی نازل می کرد … او فقط مردی است که به نوعی جنون مبتلاست.» ۳
۴) انسانی که در آفرینش خویش بنگرد و خودِ مادی خود را به درستی بشناسد، قطعا به معاد مؤمن خواهد بود: «یا ایها الناس ان کنتم فی ریب من البعثفانّا خلقناکم من تراب …؛ ای مردم، اگر در رستاخیز شک دارید، ما شما را از خاک آفریدیم، سپس از نطفه و بعد از خون بسته شده، سپس از چیزی شبیه گوشت جویده شده …» ۴
۵) کسی که خود را به درستی بشناسد و با تواناییها و ضعفهای خود آشنا شود و بداند که در خسران است و هَلُوعُ و مَنُوع و جَزوع و ضَعیف و عَجُول و جَهُول و کَفُور است، به مصونیت اخلاقی و عملی دست می یابد و در عرصه اخلاق نیز موفق خواهد بود و می تواند روابط اجتماعی و خانوادگی و فردی خود را به درستی تنظیم کند.
منبع:
۱. سوره ذاریات، آیات ۲۰-۲۱.
۲. سوره فصلت، آیه ۵۳.
۳. سوره مؤمنون، آیات ۲۴-۲۵.
۴. سوره حج، آیه ۵.
۵. آیه های زندگی، ص۲-۲۸.
