: نیکى به والدین، پیامدهاى مثبت و دنیوى و اخروى دارد، متقابلاً نافرمانى و بدرفتارى با پدر و مادر نیز، نتایج ناخوشایندى دارد که ما در این مقاله از آثار احترام و بی احترامی به والدین هر کدام یک مورد را بررسی کرده ایم:
یکی از آثار مهم احترام به والدین: غفران الهی
خداوند در سوره اسراء بعد از آنکه دستور می‌دهد که نسبت به پدر و مادر نیکی و احترام و خضوع داشته باشید می‌فرماید: «ربکم اعلم بما فی نفوسکم ان تکونوا صالحین فانه کان للاوابین غفورا.»(اسراء / ۲۵)
«خدا به آنچه در دلهای شما است از خود شما آگاهتر است اگر همانا در دل اندیشه صلاح دارید خدا هرکه را با نیت پاک به درگاه او تضرع و توبه کند البته خواهد بخشید.»
یکی از آثار بی‌حرمتی به پدر و مادر: گرفتار شدن به عذاب الهی
«والذی قال لوالدیه افٍ لکما اتعد اننی ان اخرج و قد خلت القرون من قبلی و هما یستغیثان الله ویلک ءامن ان وعدالله حق فیقول ما هذا الا ساطیر الاولین.»(احقاف / ۱۷)
این آیه در مورد فرزند بی ایمان و حق نشناسی است که مورد عاق والدین واقع شده است و به پدر و مادر اف گفته و می‌گوید: «آیا به من وعده می‌دهید که من در روز قیامت مبعوثمی‌شوم در حالی که قبل از من هم اقوامی بودند و مردند و هرگز مبعوثنشدند.» این پدر و مادر مۆمن در مقابل این فرزند تسلیم نمی‌شوند آنها فریاد می زنند و خدا را به یاری می‌طلبند که وای بر تو ای فرزند ایمان بیاور که وعده خدا حق است اما او همچنان لجاجت می‌کند و در مقابل پدر و مادر می‌گوید اینها چیزی جز افسانه‌های پیشین نیست.
از این آیه معلوم می‌شود این فرزند کاملا به پدر و مادر بی احترامی کرده و به حرف پدر و مادر گوش نداده بلکه حتی آنها را مسخره هم کرده است سرانجام کار چنین افرادی را در آیه بعد روشن می‌کند و می‌فرماید: اولئک الذین حق علیهم القول فی امم قد خلت من قبلهم من الجن و الانس انهم کانو خاسرین.(احقاف / ۱۸)
آنها کسانی هستند که عذاب الهی درباره آنها حتمی است و همراه با اقوام کافر از جن و انس که قبلا از آنها بوده گرفتار مجازات دردناک می‌شوند و اهل دوزخ‌اند.(تفسیر نمونه)
و حالا مروری بر چند پرسش و پاسخ از محضر آیة الله مکارم شیرازی(دام ظله):
سوال: آیا حضانت و نگهدارى پدر و مادر بیمار یا معلول به عهده پسران و دختران وى مى باشد یا دختران در این مورد مسۆولیتى ندارند؟
ج) هر دو مسۆولیت دارند.
سوال: اگر فرزند بداند که والدینش راضی نیستند تا به جایی برود، در صورتی که بدون آنکه پدر و مادر بفهمند به آنجا برود آیا اشکالی دارد؟
ج) اگر موجب آزار پدر و مادر نشود اشکالی ندارد.
سوال: فرموده اید سفر فرزند در صورت نهی پدر، جزء سفرهای حرام است. آیا این مسئله شامل سفرهای زیارتی(مشهد) نیز می شود یعنی تحت هر شرایطی اذن پدر لازم است؟ لطفا حدود حکم را توضیح دهید.
ج) اگر پدر به خاطر انجام این سفر مستحب اذیت و آزار شود چنین سفری جایز نیست ولی اگر سفر لازمی باشد مانعی ندارد.
سوال: مقام مادر بالاتر است، یا پدر؟ در مقام تعارض بین اطاعت امر پدر و مادر، کدام را ترجیح بدهیم؟
ج) مقام هر دو والاست، و تا مى توانید در میان آن دو جمع کنید، و در صورتى که امکان نداشته باشد، بر حسب اهمیّت موارد باید عمل گردد، و آنچه مهم تر است، مقدّم شود.
سوال: اگر مادرى نوه اش را به قتل برساند، فرزندش(پدر مقتول) حق دارد قاتل را قصاص نماید. این در حالى است که طبق آیات قرآن و روایات اسلامى، فرزند حق کوچکترین اذیّت نسبت به پدر یا مادر را ندارد، و اگر فرزند از مادرش براى قصاص شکایت کند، موجبات نارضایتى وى را فراهم مى آورد. حال سۆال این است: آیا احکام فقهى با محرّمات الهى در تعارض است؟ اگر در تعارض نیست، مثال بالا چگونه توجیه مى گردد؟
ج) احقاق حقوق کردن در برابر ظلم پدر و مادر شرعاً اشکالى ندارد، و از آن قاعده مستثنى است; ولى هر قدر گذشت نماید بهتر است.
سوال: در صورتی که پدر الزام کند که فرزند پسر به نماز جماعت برود حکم چیست؟
ج) الزام پدر تاثیری ندارد ولی اگر ترک کردن جماعت از ناحیه پسر باعثاذیت و آزار پدر گردد باید آن را به مقداری که موجب عسر و حرج نمی شود انجام داد.
سوال: ولایت پدر بر فرزند علی الدوام است؟ آیا شوهر بر همسر ولایت دارد؟
ج) ولایت پدر تا زمانی است که فرزند به حدّ بلوغ و رشد نرسیده باشد و اما ولایت شوهر تنها نسبت به حقوقی است که شوهر بر زن دارد و در امور دیگر ولایتی ندارد.
منابع:
پایگاه اطلاع رسانی آیة الله مکارم شیرازی(دام ظله)
محمد رضا هفتنانیان - مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه
اندیشه قم
