ولادت حضرت ابوالفضل العباس در روز 4 شعبان سال 26 هجری قمری بوده است. در این روز خجسته، مدینه رونق گرفت و جهان با ولادت «ابو الفضل العباس» فرزند امام امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام درخشید.
پدر بزرگوار ایشان امیرالمؤمنین علیه السلام و وصی رسول خدا صلی الله علیه و آله و باب شهر علم اوست. اولین کسی است که به خدا ایمان آورده است در استعدادها و نبوغ علمی خود بعد از رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم بدون شرح و تعریف است.
اما مادر گرامی ابوالفضل العباس علیه‌السلام، آن حضرت فاطمه بنت حزام بن خالد است که به شرافت و دلاوری و وفای به عهد مشهور بود. ایشان را به خاطر داشتن چهار پسر به نام “ام البنین” می شناختند.
در روایات آمده است زمانیکه حضرت ابوالفضل العباس متولد شد، امام علی علیه السلام او را به آغوش کشید و نام عباس را برایش انتخاب کرد، سپس در گوش های عباس اذان و اقامه گفت و بازوهای کودک را بوسید و گریه کرد. ام البنین مادر حضرت عباس دلیل این کار را جویا شد، آن حضرت فرمودند که بازوان عباس در راه حفاظت از حسین (ع) از تن جدا خواهد شد و خداوند به جای آن دستان بریده، در آخرت به او دو بال عطا می نماید. اباالفضل به خاطر جهاد مقدسش در حمایت از اسلام و دفاع از اهداف و مبانی آن و قیام در راه خدا اعتبار فراوانی دارد.
القاب و کنیه های حضرت ابوالفضل العباس
ابوالفضل: این کنیه را به خاطر داشتن فرزندی به نام الفضل به او دادند.
ابوالقاسم: این کنیه را به خاطر داشتن فرزندی به نام القاسم به او دادند.
و اما القابی که به شخص داده می شود، از خصوصیات روحی و روانی او حکایت می کند.
قمر بنی هاشم: عباس علیه السلام در شکوه و جلال خود بود و جمال تصویر او نشانه زیبایی بود و از این جهت او را قمر بنی هاشم نامیدند و چنانکه برای او ماه بود.
سقا: خاطر القاب او و محبوب ترین آنها نزد اوست، و اما دلیل این لقب شریف بر او گذشت، زیرا تشنه اهل بیت علیهم السلام را در هنگام محاصره سیراب کرد.
باب الحوائج: این یکی از مشهورترین کنیه های او و در میان مردم رایج است، زیرا آنها ایمان آورده و یقین داشتند که او را به نیت خالص نخواسته است، جز اینکه خداوند حاجتش را برآورده خواهد کرد.
همسر و فرزندان حضرت ابوالفضل العباس
همسر حضرت عباس علیه السلام بانویی به نام “لبابه” نوه عباس بن عبدالمطلب بود. ایشان دو فرزند به نام فضل و عبیدالله به دنیا آوردند. در برخی منابع گفته شده است آن حضرت فرزندان دیگری به نام های قاسم، محمد، حسن و یک دختر نیز داشتند. آن طور که گفته شده قاسم و محمد در روز عاشورا پس از پدر به درجه شهادت نائل شدند.
حضرت عباس علیه السلام در کربلا
حضرت ابوالفضل تنها 14 سال سن داشتند که پدر بزرگوار ایشان امام علی (ع) به شهادت رسیدند. آن حضرت در آستانه شهادت از حضرت ابوالفضل خواستند تا هرگز برادر خود امام حسین (ع) را تنها نگذارد به خصوص در روز عاشورا و در سرزمینی به نام کربلا. حضرت ابوالفضل العباس به وصیت پدر عمل کرده و در تمامی دوران های زندگی برادر را ترک نکرده و همواره در خدمت امام حسین (ع) بود.
ایشان در واقعه کربلا نیز به حمایت از برادر در کنار ایشان حاضر بودند و زمانی که از طرف سپاه دشمن برای حضرت عباس و برادرانش امان نامه فرستاده شد، حضرت نامه او را بی پاسخ گذاشته و بر شمر ذی الجوشن لعنت فرستادند. برادران حضرت عباس و چند تن دیگر از افراد در روز عاشورا به شهادت رسیدند و حضرت عباس قصد کرد تا برای آوردن آب به سمت فرات برود و توانست خود را به رود برساند.
در راه برگشت هنگامیکه قصد داشت مشک های آب را به خیمه ها برساند سپاهیان دشمن به او حمله کرده و پس از قطع کردن دستان ایشان، زمانیکه مشک را با دهان گرفتند، با اصابت نیزه عمودی بر سر ایشان را به شهادت رساندند.
