اعتکاف رجب ۱۴۰۱ چه روزی است؟/ ایام البیض چه روزی است؟

 اَیامُ البیض به معنای روزهای سفید است و به روزهای سیزدهم ، چهاردهم و پانزدهم ماه قمری می گویند. ایّام البیض در نزد شیعیان از اهمیتی زیادی برخوردار است و در ایران اعتکاف ، در ایام البیض ماه رجب برگزار می شود. بعد از ایام البیض ماه رجب ، ایام بیض شعبان و رمضان ، از اهمیتی ویژه برخوردار است. اعتکاف، اقامت در مسجد برای مدتی مشخص (دست‌کم سه روز) همراه با روزه است. ارکان این عبادت، ماندن در مسجد و روزه است و عبادت یا عمل خاص دیگری برای آن تعیین نشده است. نحوه اقامت و یا خروج از مسجد، احکام و شرایطی دارد که در کتاب‌های فقهی بیان شده است.

اعتکاف زمان مخصوصی ندارد، اما در روایات بهترین زمان برای اعتکاف، ماه رمضان، به‌ویژه دهه سوم آن بیان شده است. در ایران، از سال‌های نخست دهه هشتاد شمسی، اعتکاف در ماه رجب رایج شده و در ایام البیض (۱۳، ۱۴ و ۱۵) این ماه در مساجد بزرگ اکثر شهرهای این کشور برگزار می‌شود. با توجه به اهمیت اعتکاف، کتاب‌هایی نیز به صورت مستقل درباره آن نوشته شده است.

تاریخ دقیق مراسم ایام اعتکاف ۱۴۰۱ در تقویم شمسی – قمری  و فضایل آن پرداخته است .

تاریخ روزهای مخصوص مراسم اعتکاف در سال ۱۴۰۱

اعتکاف لحظه های ناب بودن با خداست ، زمانی که از دنیا و تعلقات آن جدا می شویم و روزهایی را به پاک و خالص شدن و ارتباط با معشوق اختصاص می دهیم. انجام اعتکاف به روزهای خاصی از سال مقید نیست و هر زمانی می توان آن را بجا آورد ، اما در منابع دینی ثواب خاصی برای معتکف شدن در ۱۳ تا ۱۵ رجب و نیز ده روز پایانی ماه رمضان ذکر شده است.

شنبه، ۱۵ بهمن ۱۴۰۱

شنبه ۴ فوریه ۲۰۲۳

۱۳ رجب ۱۴۴۴

یکشنبه، ۱۶ بهمن ۱۴۰۱

یکشنبه ۵ فوریه ۲۰۲۳

۱۴ رجب ۱۴۴۴

دوشنبه، ۱۷ بهمن ۱۴۰۱

دوشنبه ۶ فوریه ۲۰۲۳‫

۱۵ رجب ۱۴۴۴

تاریخ ایام البیض در سال ۱۴۰۱

شنبه، ۱۵ بهمن ۱۴۰۱

شنبه ۴ فوریه ۲۰۲۳

۱۳ رجب ۱۴۴۴

یکشنبه، ۱۶ بهمن ۱۴۰۱

یکشنبه ۵ فوریه ۲۰۲۳

۱۴ رجب ۱۴۴۴

دوشنبه، ۱۷ بهمن ۱۴۰۱

دوشنبه ۶ فوریه ۲۰۲۳‫

۱۵ رجب ۱۴۴۴

اعتکاف در لغت به معنای اقامت کردن و ماندن در جایی است، اما در شرع اسلام ، اعتکاف باید در مکانی مقدس برای تقرب جستن به خداوند صورت گیرد.

گفتنی است اعتکاف در اصطلاح فقهی نوعی عبادت است که انسان سه روز یا بیشتر در مسجد مقیم می شود و هر سه روز را روزه گرفته و به عبادت و راز و نیاز با خدا می پردازد.

مهمترین ایام برای اعتکاف :

• روزهای سپید ایام البیض :اَیّامُ البیض به روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم ماه قمری گفته می شود ، ایام البیض نزد شیعیان، رجب و در مرتبه بعد شعبان و رمضان است.
• ۱۰ روز آخر ماه رمضان
• اعتکاف در ماه رمضان فضیلت بیشتری نسبت به سایر ماه ها دارد.
• اعتکاف می تواند در روزهای دیگری از سال نیز انجام شود اما نباید در دو روزی که روزه در آن حرام است (عید فطر و عید قربان) باشد.

انواع اعتکاف

اعتکاف بر دو نوع است:

۱_ اعتکاف واجب آن است که در این صورت شخص باید حتماً روزه دار باشد. البته روزه داشتن شرط لازم هر اعتکافی است.

۲_اعتکاف مستحب آن است که فرد بدون نذر یا عهد و قسم خود اقدام به این عمل نماید که در این صورت، اگر تا سحر روز سوم در اعتکاف باشد ، ادامه دادن آن تا آخر روز سوم واجب است و در صورت ترک آن ، بر شخص واجب است که بعداً به جای آن معتکف شود.

اعتکاف را می‌توان به سه صورت به جای آورد: ۱_ برای خود ۲_ به نیابت از مردگان ۳_ به نیابت از زندگان.

اگر اعتکاف را به نیابت از کسی که از دنیا رفته به جای آورد، در این صورت اعتکاف را تنها به نیابت از یک نفر می‌توان انجام داد، ولی اگر مقصود اهدای ثواب باشد می‌توان ثواب اعتکاف را به چند نفر، زنده یا مرده هدیه کرد. در مورد نیابت از شخص زنده، در میان فقها اختلاف نظر وجود دارد. بسیاری از فقها در درستی چنین اعتکافی، تردید کرده اند. در این صورت هرگاه نایب، اعتکاف را به قصد رجا، یعنی امید به مطلوب بودن عمل نزد خدا، نه به عنوان عبادتی حتمی انجام دهد، مانعی ندارد.

اعتکاف را نمی توان مانند نماز در هر مکانی به جا آورد و باید حتما در مسجد و خانه خدا برگزار شود اما نه هر مسجدی؛ بلکه مسجد اعظم ، مسجد جامعه، مسجدالحرام، مسجد النبی (ع) یا مسجدی که معصوم (ع) در آن نماز جمعه و یا جماعت اقامه کرده باشد و در آن نماز جمعه و نماز جماعت برپا شده باشد.

شایان ذکر است که مراسم اعتکاف نباید در مسجد متروک و مهجور بر پا شود.

اعتکاف شرایطی را فراهم می‌کند تا انسان‌ها با توشه معنوى، اعتقادى راسخ، ایمان و امیدى بیشتر، به زندگى خود ادامه دهند و خود را براى صحنه هاى خطر و جهاد در راه خدا آماده کنند و از نافرمانى او بپرهیزند و به سوى سعادت دنیا و آخرت گام بردارند.

حضرت صادق علیه السلام فرمود :

در شب نیمه رجب دوازده رکعت نماز اقامه کنید که در هر رکعت حمد و سوره یکبار تلاوت شود و پس از اتمام نماز، سوره های حمد و معوذتین و سوره اخلاص و آیة الکرسی را چهار مرتبه تلاوت می کنید و سپس ذکر «سُبْحانَ اللهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ وَلا اِلهَ اِلا اللهُ وَاللهُ اَکْبَرُ» چهار مرتبه گفته شود . پس از آن ذکر «اَللهُ اَللهُ رَبّی لا اُشْرِکُ بِهِ شَیْئا وَ ما شاَّءَ اللهُ لا قُوَّةَ اِلاّ بِاللهِ الْعَلِیِّ الْعَظیمِ» گفته شود. انجام این عمل برای شب بیست و هفتم رجب نیز توصیه شده است.

نیت اعتکاف

اعتکاف همانند سایر عبادات، باید با نیت و قصد قربت باشد و هر گونه ریا و خود نمایی و قصد غیر الهی آن را باطل می‌کند. در نیت اعتکاف، قصد وجه شرط نیست، یعنی لازم نیست قصد کند که اعتکاف واجب است یا مستحب؛ زمان نیت اعتکاف، وقت شروع اعتکاف است که شروع طلوع فجر است و با استمرار نیت اول شب هم مانعی ندارد.

وجود اعتکاف در قرآن

ماده عکف نُه بار در قرآن بکار رفته که دو مورد آن مربوط به مقیمان و اعتکاف کنندگان در مسجد می باشد. این دو آیه مبارکه از ادله مشروعیت اعتکاف به شمار می آید.

و عهدنا الی ابراهیم و اسماعیل ان طهرا بیتی للطائفین و العاکفین و الرکع السجود

به ابراهیم و اسماعیل فرمان دادیم که خانه را برای طواف کنندگان و معتکفان و رکوع و سجودکنندگان پاکیزه نمایند.

ولا تباشروهن و انتم عاکفون فی المساجد تلک حدودالله فلا تقربوها کذالک یبین الله آیاته للناس لعلهم یتقون.

با همسران خود در حال اعتکاف مباشرت ننمایید اینها حدود و مرزهای الهی هستند به آنها نزدیک نشوید خداوند اینچنین آیات خود را برای مردم تبیین می کند باشد که تقوی پیشه کنید.

محرمات اعتکاف

۱- پرداختن به امور جنسی به معنای وسیع آن که شامل هر نوع بهره برداری شهوانی است. ۲- بوییدن عطر و هر نوع بوی خوش و گیاهان معطر به قصد لذت بردن ۳- مجادله و مناقشه؛ حرمت جدال مربوط به اموری است که معتکف بخواهد فضل و برتری خود را به دیگران نشان دهد. ۴- محرمات روزه؛ در حال روزه یعنی از طلوع تا غروب خورشید که معتکف روزه می‌گیرد، باید از محرمات روزه نیز اجتناب کند. بعضی از فقها محرمات احرام را بر معتکف مستحب دانسته اند. ۵- خرید و فروش.

اعمال اعتکاف به تفکیک روز و شب

اعمال ایام البیض در شب سیزدهم ماه رجب

در این شب دو رکعت نماز بخوانید و در هر رکعت بعد از سوره حمد سوره‌های یس، ملک و توحید را یک بار بخوانید.

اعمال ایام البیض در روز ۱۳ ماه رجب

روزه گرفتن در روز ۱۳ رجب بسیار توصیه شده است.

اعمال ایام البیض در شب ۱۴ ماه رجب

در این شب دو نماز دو رکعتی خوانده می‌شود که هر کدام شبیه نمازی است که برای شب ۱۳ ماه رجب گفته شد.

اعمال ایام البیض در روز ۱۴ ماه رجب

در این روز روزه گرفتن بسیار مستحب است.

اعمال ایام البیض در شب ۱۵ ماه رجب

در این شب سه نماز دو رکعتی به همان کیفیتی که برای شب ۱۳ گفته شد بخوانید. علاوه بر آن اعمال زیر نیز وارد شده است:

• غسل
• احیا و شب‌زنده‌داری
• زیارت امام حسین (ع)
• خواندن ۳۰ رکعت نماز که در هر رکعت بعد از سوره حمد ۱۰ مرتبه سوره توحید خوانده می‌شود. این نماز را سید بن طاووس از پیامبر (ص) نقل کرده است.
• خواندن ۱۲ رکعت نماز به صورت شش نماز دو رکعتی که در هر رکعت بعد از سوره حمد ۴ مرتبه هر یک از سوره‌های توحید، فلق، ناس، آیه الکرسی خوانده می‌شود. بعد از سلام نماز ۴ مرتبه بگویید:

«اَللهُ اَللهُ رَبّى لا اُشْرِکُ بِهِ شَیْئا وَ لا اَتَّخِذُ مِنْ دُونِه وَلِیّا»

این نماز را سید بن طاووس از امام صادق (ع) نقل کرده است. بعد از این نماز حاجت خود را از خدا بخواهید.

در کتاب مصباح این نماز به صورت زیر بیان شده است:

در هر رکعت از این ۱۲ رکعت باید سوره‌های حمد و توحید خوانده می‌شود و بعد از تمام شدن نماز سوره‌های حمد، معوذتین، توحید و آیه الکرسی ۴ مرتبه و پس از آن باید ذکر زیر گفته شود:

«اَللهُ اَللهُ رَبّى لا اُشْرِکُ بِهِ شَیْئا وَ ما شاَّءَ اللهُ لا قُوَّةَ اِلاّ بِاللهِ الْعَلِىِّ الْعَظیمِ»

اعمال ایام البیض در روز ۱۵ ماه رجب

در این روز نیز چند عمل مستحب توصیه شده است:

• غسل
• زیارت امام حسین (ع)
• خواندن نماز سلمان که ۱۰ رکعت است و به صورت نماز‌های دو رکعتی خوانده می‌شود. در هر رکعت بعد از سوره حمد ۳ بار سوره توحید و ۳ بارو سوره کافرون را بخوانید و پس از هر سلام نماز بگویید: «لا إِلَهَ إِلا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ إِلَها وَاحِدا أَحَدا فَرْدا صَمَدا لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لا وَلَدا»
• انجام اعمال ام داوود
• خواندن چهار رکعت نماز به صورت دو نماز دو رکعتی و بعد از سلام نماز بگویید:«اَللّهُمَّ یا مُذِلَّ کُلِّ جَبّارٍوَ یا مُعِزَّ الْمُؤْمِنینَ اَنْتَ کَهْفى حینَ تُعْیینِى الْمَذاهِبُوَ اَنْتَ بارِئُ خَلْقى رَحْمَةً بى وَ قَدْ کُنْتَ عَنْ خَلْقى غَنِیّاًوَ لَوْ لا رَحْمَتُکَ لَکُنْتُ مِنَ الْهالِکینَوَ اَنْتَ مُؤَیِّدى بِالنَّصْرِ عَلى اَعْداَّئى وَ لَوْ لا نَصْرُکَاِیّاىَ لَکُنْتُ مِنَ الْمَفْضُوحینَ یا مُرْسِلَ الرَّحْمَةِ مِنْ مَعادِنِهاوَ مُنْشِئَ الْبَرَکَةِ مِنْ مَواضِعِهایا مَنْ خَصَّ نَفْسَهُ بِالشُّمُوخِ وَ الرِّفْعَةِ فَاَوْلِیاَّؤُهُ بِعِزِّهِ یَتَعَزَّزُونَوَ یا مَنْ وَضَعَتْ لَهُ الْمُلُوکُ نیرَ الْمَذَلَّةِ عَلى اَعْناقِهِمْفَهُمْ مِنْ سَطَواتِهِ خاَّئِفُونَ اَسئَلُکَ بِکَیْنُونِیَّتِکَ الَّتِى اشْتَقَقْتَها مِنْ کِبْرِیاَّئِکَوَ اَسئَلُکَ بِکِبْرِیاَّئِکَ الَّتِى اشْتَقَقْتَها مِنْ عِزَّتِکَوَ اَسئَلُکَ بِعِزَّتِکَ الَّتِى اسْتَوَیْتَ بِها عَلى عَرْشِکَفَخَلَقْتَ بِها جَمیعَ خَلْقِکَ فَهُمْ لَکَ مُذْعِنُونَ

  اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ اَهْلِ بَیْتِهِ»

اعتکاف در فرمایشات رهبر انقلاب

امام خمینی (ره) در تعریف اعتکاف می‌فرمایند: “وَ هُوَ اللَّبَثُ فِی المَسجِدِ بِقَصدِ التَعّبُدِ بِهِ وَ لا یعتَبَرُ فِیه ضَمُّ قَصدِ عِبادَهٍ اُخری خارِجَهً عَنهُ وَ اِن کانَ هُو الاَحوِط؛ اعتکاف، ماندن در مسجد به نیت عبادت است و قصد عبادت دیگر، در آن معتبر نیست. اگر چه احتیاط مستحب، نیت عبادتی دیگر در کنار اصلِ ماندن است.

رهبر انقلاب در تعریف اعتکاف بیان کردند: اعتکاف یعنی خود را محبوس کردن در یک مکان محدود و ایجاد محدودیّت در خود. عُکوف یعنی بسته بودن؛ خود را به یک نقطه‌‌ای منحصر کردن، برای اینکه خلوتی در دل به‌‌وجود بیاید که انسان بتواند فرصت ارتباط صمیمی و خالص با خدای عالَم را پیدا کند؛ اعتکاف این است؛ یعنی عبادتی است که جنبه‌‌ی ریاضت دارد.

دلیل نامگذاری ایام البیض چیست؟

بیض جمع بَیضاء است و در عربی به معنای سفید می باشد. اعراب چون روزهای سیزدهم ، چهاردهم و پانزدهم ماه قمری نور ماه از شب های دیگر بیشتر است ، این سه روز را اَیامُ البیض به معنای روزهای سفید می نامیدند. اَیامُ لَیالِی البیض به معنای روزهای شب های سفید است که شبهای آن حذف شده و به ایام البیض معروف شده است. (شیهد ثانی ، مسالک الأفهام ، ۱۴۱۹ق ، ج ۲، ص۷۶)

دلیل دیگر نامگذاری ایام البیض این چنین است :

جبرئیل آدم(ع) را در حالی که سر تا پا سیاه شده بود به زمین فرود آورد. فرشتگان وقتی آدم را با این هیئت دیدند به ضجه در آمده و گریستند و به درگاه حق تعالی عرضه داشتند : پروردگارا مخلوقی را آفریدی و از روح خود در او دمیدی و فرشتگانت را به سجده کردنش وادار نمودی حال با یک گناه رنگ سفیدش را به سیاهی مبدل فرمودی!؟

منادی از آسمان ندا می دهد : امروز را برای پروردگارت روزه بگیر ، آدم آن روز را که مطابق با روز سیزدهم ماه بود روزه گرفت ، پس ثلث سیاهی از او زائل گشت. سپس منادی در روز چهاردهم نداء کرد : امروز را برای پروردگارت روزه بگیر. آدم آن روز را هم روزه گرفت و ثلث دیگر از سیاهی زائل گردید. روز پانزدهم باز منادی او را به گرفتن روزه دعوت نمود ، وی آن روز را هم روزه گرفت و تمام سیاهی او زائل گردید و به همین خاطر این ایام به ایام البیض موسوم شد.» (صدوق ، علل الشرائع ، موسسة الاعلمی ، ج ۲، ص۲۳۵.)

اعمال ایام البیض

هر کدام از روزهای ایام البیض اعمالی دارد که در این بخش از دین و مذهب نم نمک به آنها پرداخته ایم و شامل :

اعمال شب سیزدهم :

خواندن دو رکعت نماز که در هر رکعت حمد ، یس ، تَبارَک المُلک و توحید خوانده شود.

اعمال روز سیزدهم :

روزه گرفتن ، مهم ترین عمل در این سه روز روزه است. پیامبر(ص) از مردم خواسته است که روزه گرفتن ماهیانه خویش را در ایام بیض قرار دهند (ابن سعد ، الطبقات الکبری ، ۱۹۶۸م ، ج۷، ص۴۳)

پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمود : «جبرئیل بر من نازل شد و گفت : به علی بگو : در هر ماه سه روز را روزه بگیر که روز اول فضیلت روزه ده هزار سال ، روز دوم فضیلت روزه سی هزار سال و روز سوم فضیلت روزه صد هزار سال را دارد. گفتم : آیا این فضیلت ویژه من است یا برای همه مردم؟ پیامبر فرمود : خداوند این را به تو و هرکس که این سه روز را روزه بدارد لطف می کند. گفتم آن سه روز کدام است؟ فرمود : ایام البیض؛ یعنی روزهای سیزدهم ، چهاردهم و پانزدهم هر ماه». (شیخ حر عاملی ، وسائل الشیعه ، ج‌۱۰، ص۴۳۷‌. ‌)

انجام اعمال اُم داوُد

اعمال شب پانزدهم :

• خواندن شش رکعت نماز به سه سلام به همان کیفیت شب سیزدهم.
• غسل کردن
• احیاء
• زیارت امام حسین(ع)
• خواندن سی رکعت نماز که در هر رکعت یک بار حمد و ده مرتبه سوره توحید

دوازده رکعت نماز که هر دو رکعت به یک سلام ختم می شود که در هر رکعت هر یک از سوره های حمد ، توحید ، فلق ، ناس ، آیة الکرسی و قَدر چهار مرتبه و بعد از سلام چهار مرتبه گفته شود :

اَللهُ اَللهُ رَبی لااُشرِک بِهِ شَیئا وَلا اَتَخِذُ مِن دُونِه وَلِیا

اعمال روز پانزدهم :

• غسل کردن
• زیارت امام حسین(ع)
• خواندن نماز سلمان.

خواندن چهار رکعت نماز به دو سلام ، و بعد از سلام گفته شود :

اَللهُمَ یا مُذِلَ کلِ جَبارٍ؛ وَ یا مُعِزَ المُومِنینَ اَنتَ کهفی حینَ تُعیینِی المَذاهِبُ؛ وَ اَنتَ بارِئُ خَلقی رَحمَةً بی وَ قَد کنتَ عَن خَلقی غَنِیا وَ لَو لارَحمَتُک لَکنتُ مِنَ الهالِکینَ وَ اَنتَ مُوَیدی بِالنَصرِ عَلی اَعداَئی وَ لَو لانَصرُک اِیای لَکنتُ مِنَ المَفضُوحینَ یا مُرسِلَ الرَحمَةِ مِن مَعادِنِها وَ مُنشِئَ البَرَکةِ مِن مَواضِعِها یا مَن خَصَ نَفسَهُ بِالشُمُوخِ وَالرِفعَةِ فَاَولِیاَوُهُ بِعِزِهِ یتَعَزَزُونَ وَ یا مَن وَضَعَت لَهُ المُلُوک نیرَ المَذَلَةِ عَلی اَعناقِهِم فَهُم مِن سَطَواتِهِ خاَئِفُونَ اَسئَلُک بِکینُونِیتِک الَتِی اشتَقَقتَها مِن کبرِیاَئِک وَ اَسئَلُک بِکبرِیاَئِک الَتِی اشتَقَقتَها مِن عِزَتِک وَ اَسئَلُک بِعِزَتِک الَتِی استَوَیتَ بِها عَلی عَرشِک فَخَلَقتَ بِها جَمیعَ خَلقِک فَهُم لَک مُذعِنُونَ اَن تُصَلِی عَلی مُحَمَدٍ وَ اَهلِ بَیتِهِ

معتکف باید محرّمات اعتکاف را ترک نماید

آنچه ارتکاب آنها اعتکاف را باطل می کند، عبارتند از :

• جماع و آمیزش با همسر.
• استمناء و لمس و بوسیدن از روی شهوت (بنا بر احتیاط واجب).
• ممارات و مجادله کردن.
• خرید و فروش.

آثار بطلان اعتکاف

• اگر اعتکاف باطل شده، واجب معیّن باشد، قضای آن، و اگر غیر معیّن باشد، اعاده آن واجب است.
• اگر اعتکاف مستحب باشد و پس از گذشت دو روز باطل شود، بنابر قول به وجوب اعتکاف مستحبی بعد از گذشت دو روز، قضای آن واجب است.
• باطل کردن اعتکاف واجب به وسیلۀ آمیزش، حتی در شب، موجب ثبوت کفّاره است ، کفّارۀ آن روزۀ ماه رمضان یعنی آزادکردن برده یا دو ماه روزه گرفتن و یا اطعام شصت فقیر است.
• اگر اعتکاف در روزۀ ماه رمضان یا قضای روزۀ ماه رمضان پس از زوال به سبب جماع کردن باطل شود، دو کفّاره ثابت می گردد؛ یکی برای باطل کردن اعتکاف و دیگری برای باطل کردن روزه

خروج از محل اعتکاف

1. خروج از محلّ اعتکاف برای ضروراتی که چاره ای از آن نیست، مثل توالت کردن، جایز است
2. خروج از مسجد برای غسل جنابت جایز بلکه واجب است.
3. خروج بانوان برای انجام غسل استحاضه جایز است.
4. خروج از محلّ اعتکاف برای وضوی نماز واجبِ اداء، جایز است
5. اگر فرد معتکف بتواند در مسجد وضو بگیرد ، نمی تواند به خارج از مسجد برای وضو گرفتن برود.
6. خروج از محلّ اعتکاف برای غسل های مستحبی مثل غسل جمعه یا غسل اعمال «اُمّ داوود» و همچنین برای وضوی مستحبی، محلّ اشکال است.
7. خروج فرد معتکف برای شرکت در نماز جماعتی که خارج از محلّ اعتکاف برگزار می شود، بنا بر احتیاط واجب، جایز نیست.
8. خروج معتکف از مسجد برای آوردن وسایل مورد احتیاجش جایز نیست.
9. معتکف برای شرکت در امتحانات دبیرستان یا دانشگاه یا حوزه می تواند دوساعت از محل اعتکاف خارج شود.
10. اگر معتکف برای انجام کار ضروری از مسجد خارج شود اما مدّت خروجش طولانی گردد و اعتکاف از بین برود، اعتکافش باطل است.
11. اگر معتکف از روی فراموشی از مسجد خارج شود، اعتکاف باطل می شود.

انجام اعمال ام داود

اعمال ایام بیض در ماه رمضان

به جز اعمالی که در ایام بیض ذکر شد ، خواندن دعای مجیر در شب های ایام البیض ماه رمضان (کفعمی ، بلدالامین ، ۱۴۱۸ق ، ص۴۹۸-۴۹۵) توصیه شده است.

بنا بر روایات هر کس این دعا را درایام البیض ماه رمضان بخواند گناهش آمرزیده می شود ، هرچند به عدد دانه های باران و برگ های درختان و ریگ های بیابان باشد. خواندن آن برای شفای بیمار و ادای دین و بی نیازی و توانگری و رفع غم و اندوه سودمند است. (کفعمی ، المصباح ، ۱۴۱۴ق ، ص۳۵۸)

فضیلت و اعمال ایام البیض در بیان امام صادق (ع)

امام صادق علیه السلام در روایتی فرمود : «خداوند به این امت سه ماه ارزشمند عطا کرد ، که به امت های قبل نداده بود و آن ماهها ، رجب ، شعبان و ماه رمضان است ، و سه شب نیز به این امت عنایت کرد که به امت های پیشین نداده بود و آن شب های سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم ماه است و همچنین سه سوره (بافضیلت و پرمحتوا) به این امت عطا کرد که به امت های سابق نداده بود و آن سوره های «یس» ، «مُلک» و «توحید» است ، از این رو هر کس که میان این سه فضیلت جمع کند ، میان بهترین عطاهای این امت جمع کرده است». (کلیات مفاتیح نوین ؛ ص۶۴۳.)

حقیقت و مفهوم اعتکاف

اعتکاف از ماده «عکف» در لغت به معنای اقبال و روی آوردن به چیزی و ملازمت آن بر سبیل تعظیم است .
اعتکاف در شرع، به معنای التزام به توقف و درنگ در مسجد به قصد قربت است.
در یک تعریف جامع اعتکاف عبارتست از: «اقامت کردن برای حداقل سه روز در مسجد به قصد عبادت با مراعات شرایط لازم .»

ارکان عبادت، یعنی اجزایی که اگر به طور عمد یا به طور سهو ترک شوند، عبادت باطل می شود. اعتکاف نیز ارکانی دارد که عبارت اند از : ۱. نیت، ۲. توقف در مسجد جامع شهر یا مساجد چهارگانه معروف، ۳. کمتر از سه روز نبودن اعتکاف، ۴. روزه دار بودن معتکف در ایام اعتکاف.

اقسام اعتکاف

اعتکاف بر دو قسم است، مستحب و واجب، که در اصل یک عمل مستحبى است ولى ممکن است ‌به سببى واجب شود مانند:
نذر، عهد یا قسم مثلا انسان نذر کند یا با خداى خود عهد کند یا قسم بخورد که اگر در فلان کار موفق شد یا از فلان بیمارى شفا پیدا کرد چند روز در مسجد معتکف شود.

 زمان اعتکاف

در طول سال در هر زمانى که انسان بتواند حداقل سه روز در مسجد بماند و روزه بگیرد صحیح است ولى بهترین زمان براى اعتکاف ماه مبارک رمضان و دهه آخر آن است.

فلسفه و آثار اعتکاف

انسان در گریز از هوای نفس و فرار از اشتغالات زندگی، در طریقت انس با معبود همواره نیازمند خلوتی است تا در انزوای وجود خویش در آثار صنع پروردگارش با دیدة عبرت بیندیشد و با سوز دل و اشک دیده، باطن خود را از زنگار گناهان بشوید و خانه دل را مصفای حضور خالق هستی بخش سازد، و اعتکاف زمینه چنین خلوتی را فراهم می­کند و فرصت و مجالی می­دهد برای پرداختن به امور نفس خویش و جلوه گری نور محبت خدا در اعماق سرای وجود انسان، تا انسان بدون دلواپسی از کارهای انجام نشده و وابستگیهای روز­مره، خود را در سرای معبود خویش نظاره گر باشد.

حضرت صادق علیه السلام فرمود: «فِی التَّوْرَاةِ مَکْتُوبٌ یَا ابْنَ آدَمَ تَفَرَّغْ لِعِبَادَتِی أَمْلَأْ قَلْبَکَ غِنًى وَ لَا أَکِلْکَ إِلَى طَلَبِکَ وَ عَلَیَّ أَنْ أَسُدَّ فَاقَتَک‌؛در تورات نوشته شده است: ای فرزند آدم! برای انجام عبادت من فراغتی به وجود بیاور تا من دل تو را از بی نیازی سرشار سازم و بدون اینکه تو طلب کنی، حاجتت را برآورده کنم و من خود را ملتزم می دانم که حوائج تو را برطرف نمایم.»

 شرایط اعتکاف کننده:

۱- عقل (از دیوانه صحیح نیست)
۲- ایمان (از غیر مؤمن صحیح نیست)
۳- قصد قربت (هرگونه ریا و خودنمایى، اعتکاف را باطل مى‌کند)
۴- روزه دارى در ایام اعتکاف
۵- اجازه گرفتن از کسى که اجازه او لازم است مثلا فرزند از والدین

 شرایط اعتکاف:

۱– زمان آن از سه روز کمتر نباشد
۲- مکان آن در مسجد باشد
۳- ادامه ماندن در مسجد و خارج نشدن از آن

بهترین زمان براى اعتکاف ماه مبارک رمضان و دهه آخر آن است.

احکام اعتکاف

اعتکاف، تنها در مساجد خاص، صحیح است؛ بنابرین اگر کسی در خانه خود یا در حسینیه یا حرم معتکف شود صحیح نیست. مساجدی که اعتکاف در آن صحیح است، عبارتند از: مسجد الحرام، مسجد النبی، مسجد جامع کوفه، مسجد بصره و به قصد رجا می‌توان در مسجد جامع هر شهر معتکف شد.

مدت اعتکاف حداقل سه روز است و کمتر از آن صحیح نیست؛ ولی بیشتر از آن حدی ندارد، البته اگر پنج روز معتکف شود، روز ششم را نیز واجب است‌ بماند؛ بلکه بنابر احتیاط واجب، هرگاه دو روز اضافه کرد روز سوم هم باید بماند؛ پس اگر هشت روز معتکف شد روز نهم هم واجب است.

انسان در یام اعتکاف باید روزه بگیرد؛ بنابرین کسی که نمی‌تواند روزه بگیرد مانند مسافر، مریض و زن حیض یا نفساء و کسی که عمدا روزه نگیرد، اعتکافش صحیح نیست.

بر معتکف چند چیز حرام است:

۱. استفاده از عطریات و گیاهان خوشبو بری کسی که از آن لذت می‌برد حرام است؛ پس برای کسی که حس بوییی ندارد اشکال ندارد.

۲. جدال در امور دینی و دنیوی بری غلبه بر دیگری و اظهار فضل و برتری بر او.

۳. هرگونه استفاده شهوانی از جنس مخالف نظیر لمس، بوسه و آمیزش حرام است.اما نگاه با شهوت به همسر در حال اعتکاف مانعی ندارد.

۴. استمنا؛ گرچه با نگاه به همسرش زمینه جنابت‌ خود را فراهم کند.

 مدت اعتکاف

۱- مدت اعتکاف حداقل سه روز است و در کمتر از آن صحیح نیست ولى در زیادتر از سه روز حدى ندارد.

۲- این سه روز از طلوع فجر روز اول تا مغرب روز سوم است بنابر این اگر بعد از طلوع فجر حتی با چند دقیقه تاخیر به مسجد برسد آن روز جزو اعتکاف به حساب نمى‌آید و چنانچه قبل از مغرب روز سوم اعتکاف را قطع کند، افزون بر آنکه کار حرامى کرده اعتکاف نیز باطل است.

۳- سه روز اعتکاف با شبهاى آن است که حداقل سه روز و دو شب است بنابر این نمى‌تواند شبها را از مسجد خارج شود یا نذر کند که سه روز بدون شبها در مسجد معتکف شود.

مسائل متفرقه اعتکاف

• انسان می تواند از آغاز هنگام نیتِ اعتکاف در غیر اعتکافِ واجبِ معین شرط کند که اگر مشکلی پیش آمد اعتکاف را رها کند.
• در اعتکاف، بلوغ شرط نیست و اعتکافِ بچه ممیّز هم صحیح است.
• اگر زنی که معتکف شده است بعد از اتمام روز دوّم اعتکاف، حائض شود واجب است فوراً از مسجد خارج شود و قضاء اعتکاف بر او بنا بر احتیاط واجب لازم می باشد.

درباره اعتکاف حضرت سلیمان روایت شده است :

ان سلیمان کان یعتکف فی المسجد بیت المقدس السنه و السنتین والشهر و الشهرین واقل و اکثر

روش حضرت سلیمان این بود که در مسجد المقدس به مدت یک سال یا دو سال ، یک ماه یا دو ماه و گاهی کمتریا بیشتر اعتکاف می کرد و در همان جا به عبادت می پرداخت.

ماندن حضرت موسی چهل شب در کوه طور نوعی اعتکاف و عبادت با خدا بوده است.

و اذ واعدنا موسی اربعین لیله

حضرت محمد نیز دهه آخر ماه مبارک رمضان را اعتکاف می نمود.امام صادق(ع) می فرماید : ان رسول الله اذا کان العشر الاواخر اعتکف فی المسجد ۱۷

نبی مکرم اسلام در دهه آخر در مسجدش اعتکاف می نمود.

همسران پیامبر نیز به همراه پیامبر هم اعتکاف می نمودند . امام صـادق(ع) فرمود : اعتکاف المرء مثل ذلک۱۸ . اعتکاف زنان همانند اعتکاف مردان است.

امام حسن(ع) و امام حسین(ع) همراه با پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) در کنار خانه خدا و مسجدالنبی(ص) اعتکاف می نمودند.

اهمیت اعتکاف در روایات

امام صادق علیه السلام فرمود : کان رسول الله(ص) اذا کان العشرالاواخر اعتکف فی المسجد

همانا رسول خدا (ص) در دهه آخر ماه مبارک در مسجد خودش اعتکاف می کرد و اهمیت اعتکاف در نزد پیامبر(ص) تا آنجاست که در سال دوم هجری که بخاطر جنگ بدر اعتکاف انجام نداد ، سال بعد آن را قضا کرد ۲۲و یکی از ستون های مسجدالنبی به نامه اسطوانه السریر۲۳ که تا به امروز معلوم و معین است ، محل اعتکاف پیامبر(ص) بوده است.

امام سجاد (ع) می فرماید :

من اعتکف عشرا فی رمضان کان کحجتین و عمرتین۲۴.

هرکس در ماه رمضان ده روز معتکف شود ارزش آن معادل دو حج و عمره می باشد.

در روایت نبوی مشهور آمده است :

من اعتکف ایمانا و احتسابا غفر له ما تقدم من ذنبه

هرکس با ایمان و اعتقاد معتکف شود خداوندگناهان گذشته اش را می آمرزد.

المعتکف یعکف الذنوب و یجری له من الاجر کاجر عامل الحسنات کلها

معتکف همچون کسی است که همه کارهای پسندیده را انجام داده باشد.

خداوند صد و بیست در رحمت به روی کعبه باز می کند که شصت در رحمت مربوط به طواف کنندگان و بیست در دیگر به تماشا گران اختصاص دارد.