دعای چهل و چهارم صحیفه سجادیه از مناجات‌های امام علی‌بن الحسین السجاد علیه السلام به‌هنگام ورود به ماه مبارک رمضان است. حضرت امام زین‌العابدین علیه السلام در این دعا ضمن برشمردن فضائل ماه رمضان ، به تکالیف مؤمن در این ماه پرداخته است. آموزه‌های این دعا به‌صورت مختصر به‌شرح ذیل است:
شکر کردن خدا به‌دلیل دادن مقام سپاس‌گزاری به بندگان، رابطه تکوینی میان شکر و افزایش نعمت، پاداش نیکوی خدا به شکرگزاران، ستایش خدا به‌خاطر قراردادن ما (بندگان) را بر دین خودش، رمضان ماه قیام به عبادت، نام‌های ماه رمضان؛ «ماه خدا، ماه اسلام و تسلیم، ماه پاکیزگی، ماه آزمایش، ماه نزول قرآن»، آداب روزه‌داری و آفات آن؛ کنترل قوای ظاهری و باطنی، نیت خالص و...، دعا برای رسیدن به درجاتی بالاتر، روابط اخلاقی و اجتماعی مطلوب در ماه رمضان؛ «صله رحم، روابط حسنه با همسایگان، تطهیر اموال با پرداخت خمس و زکات، تولّی و تبرّی درباره دوستان و دشمنان، مدارا با دشمنان و...»، پناه بردن به خدا از انحراف در توحید، دعا برای بهترین بندگان بودن در ماه رمضان و سایر موارد.
این دعا روز گذشته از سوی رهبر معظم انقلاب و در محفل رمضانی انس با قرآن مورد تأکید قرار گرفت و فرمودند: توصیه می‌کنم کسانی که این دعا را نخواندند، آن را بخوانند و واقعاً بهره‌مند شوید. شما این لیاقت را دارید که از دعاهای امام سجاد علیه السلام در صحیفه به بهترین وجه استفاده کنید.
ایشان با اشاره به بخش‌هایی از این دعا فرمودند: در دعای 44 صحیفه، حضرت سجاد سلام الله علیه این‌طور خطاب به خداوند عرض می‌کنند «وَ أَعِنَّا عَلَى صِیَامِهِ بِکَفِّ الْجَوَارِحِ عَنْ مَعَاصِیکَ؛ و ما را به روزه داشتن یارى بده، آن‌سان که اعضاى بدن خویش از معاصى تو بازداریم.» معلوم شد که صیام نخوردن و اجتناب از مسائل ظاهری نیست.
دعای ماه رمضان ــ
وَ کَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَیْهِ السَّلَامُ إِذَا دَخَلَ شَهْرٌ رَمَضَانَ
دعاى آن حضرت است هنگام فرارسیدن ماه رمضان
اَلْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدَانَا لِحَمْدِهِ وَ جَعَلَنَا مِنْ أَهْلِهِ لِنَکُونَ لِإِحْسَانِهِ مِنَ الشَّاکِرِینَ وَ لِیَجْزِیَنَا عَلَى ذَلِکَ جَزَاءَ الْمُحْسِنِینَ
حمد و سپاس خداوندى را که ما را به حمد و سپاس خویش راه نمود و از جمله حامدان خود قرار داد، تا از شکرگزاران احسان او باشیم، و ما را در برابر حمد و سپاس خویش پاداش داد، آن‌سان که نیکوکاران را پاداش دهد.
وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی حَبَانَا بِدِینِهِ وَ اخْتَصَّنَا بِمِلَّتِهِ وَ سَبَّلَنَا فِی سُبُلِ إِحْسَانِهِ لِنَسْلُکَهَا بِمَنِّهِ إِلَى رِضْوَانِهِ حَمْداً یَتَقَبَّلُهُ مِنَّا وَ یَرْضَى بِهِ عَنَّا
حمد و سپاس خداوندى را که دین خود به ما ارزانى فرمود و ما را به آیین خویش اختصاص داد و به راه‌هاى احسان خود در آورد، تا به‌مدد احسانش در طریق خشنودى‌‌اش گام برداریم، حمد و سپاسى که شایان قبولش افتد و بدان از ما خشنود شود.
وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ مِنْ تِلْکَ السُّبُلِ شَهْرَهُ شَهْرَ رَمَضَانَ شَهْرَ الصِّیَامِ وَ شَهْرَ الْإِسْلاَمِ
حمد و سپاس خداوندى را که یکى از آن راه‌ها که در برابر ما گشوده، ماه خود، ماه رمضان است، ماه صیام و ماه اسلام،
وَ شَهْرَ الطَّهُورِ وَ شَهْرَ التَّمْحِیصِ وَ شَهْرَ الْقِیَامِ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَ بَیِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَ الْفُرْقَانِ
ماه پاکیزگى از آلودگى‌ها، ماه رهایى از گناهان، ماه نماز، ماهى که در آن قرآن نازل شده، قرآنى که راهنماى مردم است و نشانه آشکار هدایت است و تمیزدهنده حق از باطل است.
فَأَبَانَ فَضِیلَتَهُ عَلَى سَائِرِ الشُّهُورِ بِمَا جَعَلَ لَهُ مِنَ الْحُرُمَاتِ الْمَوْفُورَةِ وَ الْفَضَائِلِ الْمَشْهُورَةِ فَحَرَّمَ فِیهِ مَا أَحَلَّ فِی غَیْرِهِ إِعْظَاماً
پس به‌حرمت بى‌‌شمار و فضیلت بسیارى که بدین ماه ارزانى داشت، برترى آن را بر دیگر ماهها آشکار ساخت. براى بزرگداشت آن، هر چیز را که در دیگر ماهها حلال داشته بود، در این ماه حرام کرد.
وَ حَجَرَ فِیهِ الْمَطَاعِمَ وَ الْمَشَارِبَ إِکْرَاماً وَ جَعَلَ لَهُ وَقْتاً بَیِّناً لاَیُجِیزُ ـ جَلَّ وَ عَزَّ ـ أَنْ یُقَدَّمَ قَبْلَهُ وَ لاَیَقْبَلُ أَنْ یُؤَخَّرَ عَنْهُ
برای گرامیداشت آن هر خوردنى و آشامیدنى را ممنوع داشت و براى آن زمانى معین قرار داد، آن‌سان که اجازت ندهد روزه آن پیشتر ادا شود و نپذیرد که به تأخیر افتد.
ثُمَّ فَضَّلَ لَیْلَةً وَاحِدَةً مِنْ لَیَالِیهِ عَلَى لَیَالِی أَلْفِ شَهْرٍ وَ سَمَّاهَا لَیْلَةَ الْقَدْرِ (تَنَزَّلُ الْمَلاَئِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ)[1] سَلاَمٌ
سپس یکى از شب‌هاى آن را بر هزار ماه برترى داد و آن را «شب قدر» نامید؛ شبى که در آن فرشتگان و روح، به‌دستور پروردگارشان، هر فرمانى را فرود مىآورند.
دَائِمُ الْبَرَکَةِ إِلَى طُلُوعِ الْفَجْرِ عَلَى مَنْ یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ بِمَا أَحْکَمَ مِنْ قَضَائِهِ
آن شب تا سپیده‌‌دم، همه سلام و برکتِ بادوام، همراه با تقدیر و اندازه‌گذارىِ بى‌‌تغییر، بر هر که او خواهد، فرود آید.
اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَلْهِمْنَا مَعْرِفَةَ فَضْلِهِ وَ إِجْلاَلَ حُرْمَتِهِ وَ التَّحَفُّظَ مِمَّا حَظَرْتَ فِیهِ
بارخدایا، درود بفرست بر محمد و خاندانش و شناخت فضیلت این ماه و بزرگداشت حرمت آن و پرهیز از هرچه در این ماه ما را از آن منع کردهاى، به ما الهام کن
وَ أَعِنَّا عَلَى صِیَامِهِ بِکَفِّ الْجَوَارِحِ عَنْ مَعَاصِیکَ وَ اسْتِعْمَالِهَا فِیهِ بِمَا یُرْضِیکَ حَتَّى لاَنُصْغِیَ بِأَسْمَاعِنَا إِلَى لَغْوٍ وَ لاَنُسْرِعَ بِأَبْصَارِنَا إِلَى لَهْوٍ
و ما را به روزه‌داشتن یارى بده؛ آن‌سان که اعضاى بدن خویش از معاصى تو بازداریم و در آنچه سبب خشنودى توست به‌کار داریم، تا به هیچ سخن بیهوده گوش نسپاریم و به هیچ لهو و بازیچه ننگریم
وَ حَتَّى لاَنَبْسُطَ أَیْدِیَنَا إِلَى مَحْظُورٍ وَ لاَنَخْطُوَ بِأَقْدَامِنَا إِلَى مَحْجُورٍ وَ حَتَّى لاَتَعِیَ بُطُونُنَا إِلاَّ مَا أَحْلَلْتَ
و به هیچ ممنوع دست نگشاییم و به‌سوى هیچ حرامى گام برنداریم و چیزى جز آنچه تو حلال کردهاى در شکم‌هاى خود جاى ندهیم
وَ لاَتَنْطِقَ أَلْسِنَتُنَا إِلاَّ بِمَا مَثَّلْتَ وَ لاَنَتَکَلَّفَ إِلاَّ مَا یُدْنِی مِنْ ثَوَابِکَ وَ لاَنَتَعَاطَى إِلاَّ الَّذِی یَقِی مِنْ عِقَابِکَ
و زبانمان جز سخن تو نگوید و رنجى بر خود هموار نکنیم جز آنکه ما را به ثواب تو نزدیک کند و کارى نکنیم جز آنچه ما را از عقاب تو در امان دارد.
ثُمَّ خَلِّصْ ذَلِکَ کُلَّهُ مِنْ رِئَاءِ الْمُرَائِینَ وَ سُمْعَةِ الْمُسْمِعِینَ لاَنَشْرَکُ فِیهِ أَحَداً دُونَکَ وَ لاَنَبْتَغِی فِیهِ مُرَاداً سِوَاکَ
اى خداوند، از تو مى‌خواهیم که این‌همه اعمال را از ریاى ریاکاران و آوازه در افکندن آوازه‌افکنان دور نگه‌دارى و چنان باد که کسى را در عبادت با تو شریک نکنیم و جز تو براى خود مرادى نجوییم.
اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ قِفْنَا فِیهِ عَلَى مَوَاقِیتِ الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ بِحُدُودِهَا الَّتِی حَدَّدْتَ
بارخدایا، درود بفرست بر محمد و خاندان او و در این ماه ما را به اوقات نمازهاى پنجگانه آگاه فرما؛ به حدود و احکامش که مقرر داشته‌اى
وَ فُرُوضِهَا الَّتِی فَرَضْتَ وَ وَظَائِفِهَا الَّتِی وَظَّفْتَ وَ أَوْقَاتِهَا الَّتِی وَقَّتَ
و واجباتش که واجب کرده‌ای و شروط و هنگامش که معین کردهاى.
وَ أَنْزِلْنَا فِیهَا مَنْزِلَةَ الْمُصِیبِینَ لِمَنَازِلِهَا الْحَافِظِینَ لِأَرْکَانِهَا الْمُؤَدِّینَ لَهَا فِی أَوْقَاتِهَا عَلَى مَا سَنَّهُ عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ ـ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ ـ فِی رُکُوعِهَا وَ سُجُودِهَا وَ جَمِیعِ فَوَاضِلِهَا عَلَى أَتَمِّ الطَّهُورِ وَ أَسْبَغِهِ وَ أَبْیَنِ الْخُشُوعِ وَ أَبْلَغِهِ
اى خداوند، چنان کن که به‌هنگام نماز همانند کسانى باشیم که به منازل والاى آن راه مى‌‌یابند و همه ارکان آن را رعایت مىکنند و آن را به‌وقت خود، به آیین بنده تو و رسول تو محمد ـ صلى الله علیه و آله ـ در رکوع و سجود و همه فضیلت‌هایش، به کامل‌‌ترین وضوء و طهارت و در نهایت خشوع به‌جاى مىآورند.
وَ وَفِّقْنَا فِیهِ لِأَنْ نَصِلَ أَرْحَامَنَا بِالْبِرِّ وَ الصِّلَةِ وَ أَنْ نَتَعَاهَدَ جِیرَانَنَا بِالْإِفْضَالِ وَ الْعَطِیَّةِ
اى خداوند، در این ماه ما را موفق دار که به خویشاوندان‌مان نیکى کنیم و به دیدارشان بشتابیم و همسایگان‌مان را به بخشش و عطاى خویش بنوازیم
وَ أَنْ نُخَلِّصَ أَمْوَالَنَا مِنَ التَّبِعَاتِ وَ أَنْ نُطَهِّرَهَا بِإِخْرَاجِ الزَّکَوَاتِ
و اموالمان را از هرچه به‌ناحق بر آن افزوده‌‌ایم پیراسته داریم و با اداى زکات پاکیزه گردانیم.
وَ أَنْ نُرَاجِعَ مَنْ هَاجَرَنَا وَ أَنْ نُنْصِفَ مَنْ ظَلَمَنَا وَ أَنْ نُسَالِمَ مَنْ عَادَانَا حَاشَى مَنْ عُودِیَ فِیکَ وَ لَکَ
و با آنان که از ما گسیخته‌اند بپیوندیم و با آن که در حق ما ستمى روا داشته است به‌مقتضاى انصاف رفتار کنیم و با آن که با ما دشمنى ورزیده است دوستى کنیم، جز آن کسان که به‌خاطر رضاى تو با آنان دشمن شده‌ایم،
فَإِنَّهُ الْعَدُوُّ الَّذِی لاَنُوَالِیهِ وَ الْحِزْبُ الَّذِی لاَنُصَافِیهِ
که با چنین دشمنى هیچ‌‌گاه سخن از دوستى نگوییم و همدل نشویم.
وَ أَنْ نَتَقَرَّبَ إِلَیْکَ فِیهِ مِنَ الْأَعْمَالِ الزَّاکِیَةِ بِمَا تُطَهِّرُنَا بِهِ مِنَ الذُّنُوبِ
اى خداوند، در این ماه ما را توفیق بده که به کردارهاى پسندیده به تو تقرب جوییم، آن‌سان که ما را از گناهان پاک دارى
وَ تَعْصِمُنَا فِیهِ مِمَّا نَسْتَأْنِفُ مِنَ الْعُیُوبِ
و از بازگشت به اعمال ناشایست نگه‌دارى،
حَتَّى لاَیُورِدَ عَلَیْکَ أَحَدٌ مِنْ مَلاَئِکَتِکَ إِلاَّ دُونَ مَا نُورِدُ مِنْ أَبْوَابِ الطَّاعَةِ لَکَ وَ أَنْوَاعِ الْقُرْبَةِ إِلَیْکَ
تا هیچ‌یک از ملائکه تو طاعتى به درگاهت نیاورد جز آنکه از طاعت ما کمتر باشد و در تقرب به پایه تقرب ما نرسد.
اَللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ هَذَا الشَّهْرِ وَ بِحَقِّ مَنْ تَعَبَّدَ لَکَ فِیهِ مِنِ ابْتِدَائِهِ إِلَى وَقْتِ فَنَائِهِ مِنْ مَلَکٍ قَرَّبْتَهُ أَوْ نَبِیٍّ أَرْسَلْتَهُ
اى خداوند، به حق این ماه و به حق آن کس که در این ماه ـ از آغاز تا انجام ـ جبین عبادت به درگاه تو سوده، خواه ملکى بوده که او را مقرب خود ساخته اى، یا پیامبرى که به رسالتش فرستاده‌‌اى،
أَوْ عَبْدٍ صَالِحٍ اخْتَصَصْتَهُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَهِّلْنَا فِیهِ لِمَا وَعَدْتَ أَوْلِیَاءَکَ مِنْ کَرَامَتِکَ
یا بنده‌اى صالح که از میان بندگانت برگزیده‌اى، بر محمد و خاندانش درود بفرست و ما را سزاوار کرامتى کن که به دوستان خود وعده داده‌اى.
وَ أَوْجِبْ لَنَا فِیهِ مَا أَوْجَبْتَ لِأَهْلِ الْمُبَالَغَةِ فِی طَاعَتِکَ وَ اجْعَلْنَا فِی نَظْمِ مَنِ اسْتَحَقَّ الرَّفِیعَ الْأَعْلَى بِرَحْمَتِکَ
هرچه مبالغان در عبادت خود را نصیب داشته‌اى، ما را نیز نصیب دار و به رحمت خود ما را در زمره کسانى قرار ده که آن بالاترین مرتبت را ـ بهشت ـ سزاوارند.
اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ جَنِّبْنَا الْإِلْحَادَ فِی تَوْحِیدِکَ وَ الْتَّقْصِیرَ فِی تَمْجِیدِکَ وَ الشَّکَّ فِی دِینِکَ
بارخدایا، درود بفرست بر محمد و خاندان او و ما را دور دار از الحاد در توحید خود و قصور در بزرگداشت خود و شک در دین خود
وَ الْعَمَى عَنْ سَبِیلِکَ وَ الْإِغْفَالَ لِحُرْمَتِکَ وَ الاِنْخِدَاعَ لِعَدُوِّکَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ
و نابینایى در طریق خود و غفلت از تعظیم خود و فریفته شدن به دشمنت، آن شیطان رجیم.
اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ إِذَا کَانَ لَکَ فِی کُلِّ لَیْلَةٍ مِنْ لَیَالِی شَهْرِنَا هَذَا رِقَابٌ یُعْتِقُهَا عَفْوُکَ أَوْ یَهَبُهَا صَفْحُکَ
بارخدایا، درود بفرست بر محمد و خاندان او و چون در شب‌هاى این ماه اراده عفو و بخشایش کنى، ما را در شمار آن بندگان در آور که به عفو تو آزاد و در خور بخشایش تو مى‌شوند.
فَاجْعَلْ رِقَابَنَا مِنْ تِلْکَ الرِّقَابِ وَ اجْعَلْنَا لِشَهْرِنَا مِنْ خَیْرِ أَهْلٍ وَ أَصْحَابٍ
اى خداوند، ما را از بهترین کسانى قرار ده که در این ماه زیستند و این ماه را به‌سر آورده‌اند.
اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ امْحَقْ ذُنُوبَنَا مَعَ امِّحَاقِ هِلاَلِهِ
بارخدایا، درود بفرست بر محمد و خاندان او و آن‌گاه که هلال ماه رمضان به محاق مى‌افتد، گناهان ما را محو کن.
وَ اسْلَخْ عَنَّا تَبِعَاتِنَا مَعَ انْسِلاَخِ أَیَّامِهِ حَتَّى یَنْقَضِیَ عَنَّا وَ قَدْ صَفَّیْتَنَا فِیهِ مِنَ الْخَطِیئَاتِ وَ أَخْلَصْتَنَا فِیهِ مِنَ السَّیِّئَاتِ
و چون به سلخ رسد و روزهایش به آخر آید، جامه چرکین گناهان از تن ما بیرون کن، آن‌سان که چون به‌سر شود ما را از هر خطا پیراسته و از هر گناه، پاک کرده باشى.
اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ إِنْ مِلْنَا فِیهِ فَعَدِّلْنَا وَ إِنْ زُغْنَا فِیهِ فَقَوِّمْنَا وَ إِنِ اشْتَمَلَ عَلَیْنَا عَدُوُّکَ الشَّیْطَانُ فَاسْتَنْقِذْنَا مِنْهُ
بارخدایا، بر محمد و خاندان او درود بفرست. اگر در این ماه به راه کج رفته‌ایم، به راه راست‌مان آور و اگر از حق عدول کرده‌ایم، به حقمان بازگردان و اگر دشمن تو، شیطان، بر ما چیره شد، ما را از چنگال او رهایى بخش.
اَللَّهُمَّ اشْحَنْهُ بِعِبَادَتِنَا إِیَّاکَ وَ زَیِّنْ أَوْقَاتَهُ بِطَاعَتِنَا لَکَ وَ أَعِنَّا فِی نَهَارِهِ عَلَى صِیَامِهِ وَ فِی لَیْلِهِ عَلَى الصَّلاَةِ وَ التَّضَرُّعِ إِلَیْکَ
اى خداوند، ماه رمضان را از زمزمه عبادت ما پر ساز و شب و روزش را به طاعات ما آراسته کن. ما را یارى بده که روزهایش را روزه بداریم و شب‌هایش را به نماز و تضرع
وَ الْخُشُوعِ لَکَ وَ الذِّلَّةِ بَیْنَ یَدَیْکَ حَتَّى لاَیَشْهَدَ نَهَارُهُ عَلَیْنَا بِغَفْلَةٍ وَ لاَ لَیْلُهُ بِتَفْرِیطٍ
و خشوع و مذلت در پیشگاه تو به سحر رسانیم، تا مباد که روزهایش به غفلت ما شهادت دهند و شب‌هایش به سهل‌انگارى ما.
اَللَّهُمَّ وَ اجْعَلْنَا فِی سَائِرِ الشُّهُورِ وَ الْأَیَّامِ کَذَلِکَ مَا عَمَّرْتَنَا
اى خداوند، چنان کن که در دیگر ماهها و روزها تا زنده‌ایم چنین باشیم.
وَ اجْعَلْنَا مِنْ عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ الَّذِینَ یَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ (مؤمنون11)
چنان کن که در شمار بندگان صالح تو در آییم؛ آنان که بهشت را به‌میراث برده‌اند و در آن جاویدانند،
وَ الَّذِینَ یُؤْتُونَ مَا آتَوْا وَ قُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ أَنَّهُمْ إِلَى رَبِّهِمْ رَاجِعُونَ (مؤمنون60) وَ مِنَ الَّذِینَیُسَارِعُونَ فِی الْخَیْرَاتِ وَ هُمْ لَهَا سَابِقُونَ (مؤمنون61)
آنان که همه آنچه را باید ادا کنند ادا مىکنند و باز هم دل‌هاشان ترسان است، آنان که باید نزد پروردگارشان بازگردند، آنان که به کارهاى نیک مى‌شتابند و در آن بر یکدیگر سبقت مى‌گیرند.
اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی کُلِّ وَقْتٍ وَ کُلِّ أَوَانٍ وَ عَلَى کُلِّ حَالٍ عَدَدَ مَا صَلَّیْتَ عَلَى مَنْ صَلَّیْتَ عَلَیْهِ
بارخدایا، در هر وقت و در هر زمان و در هر حال بر محمد و خاندانش درود بفرست، به‌شمار درودهایى که بر همه کسانى که شایان درود تو بوده‌‌اند فرستاده‌‌اى
وَ أَضْعَافَ ذَلِکَ کُلِّهِ بِالْأَضْعَافِ الَّتِی لاَیُحْصِیهَا غَیْرُکَ إِنَّکَ فَعَّالٌ لِمَا تُرِیدُ
و چندین برابر آنها، آن‌سان که هیچ کس جز تو شمارش نتواند کرد، إِنَّکَ فَعَّالٌ لِمَا تُرِیدُ.
