حضرت ابوالفضل (ع) نخستین فرزند از بانویی با معرفت و حق شناس با نام امّ البنین علیهاالسلام بود. این نوزاد بسیار زیبا بود به طوری که وی را قمر بنی هاشم نامیده اند و به ماه شب چهارده تشبیه نموده اند و حضرت علی وی را به نام عباس نام نهاد. به این علت که عباس هم به معنای شیر شرزه و خشمگین و هم به معنای عبوس و چهره گرفته است؛ زیرا که ایشان نسبت به ظالمان چهره ای خشمگین داشتند.
رجبی دوانی، عابد و زاهد بودن حضرت عباس (ع) را از دیگر ویژگی‌های بارز ایشان دانست و گفت: آن حضرت بسیار عابد و زاهد بود. اگر چه دست پرورده سه معصوم عظیم الشأن امیرالمومنین، امام حسن (ع) و امام حسین (ع) بوده با این حال عنایت ویژه الهی نیز با آن حضرت بوده و به همین منظور عالم برجسته ای بار آمدند و در کنار علم بسیار؛ به عبادت فراوان نیز مشغول بودند. لذا گفته شده که پیشانی حضرت عباس (ع) در اثر کثرت سجده و عبادت‌های فراوان اثر سجده‌ها را در خود داشته است.
مطیع کامل اوامر امام علی (ع) بودن، خصیصه دیگر آن بزرگوار است که رجبی دوانی به آن اشاره نمود و افزود: نکته دیگر که درباره حضرت عباس (ع) لازم است گفته شود احترام فوق العاده آن حضرت به بزرگان خود مانند پدر و برادران خویش است. به خوبی دیده می‌شود که این حضرت مطیع کامل اوامر امام علی (ع) بودند. درباره یکی از فرزندان امیرالمومنین علی (ع) داریم که در جنگ صفین به نوعی گلایه‌ای دارد از پدر بزرگوار خود که چرا امام حسن (ع) و امام حسین (ع) را کنار خود نگاه داشته و به میدان رزم نمی‌فرستند، اما من که برادر آنها هستم را چند بار به کام مرگ فرستادند. چنین مواردی که نشان تردید باشد در اعتقاد و باور حضرت عباس (ع) نسبت به فرامین پدر بزرگوارش یا دو امام بزرگ بر او باشد را هرگز نمی‌بینیم. آن بزرگوار چنان یقین و اعتقاد کامل به امر امامت پدر و برادران بزرگوارش داشته که ذوب در ولایت آن امامان عظیم الشان بودند و این مسئله را در قیام حضرت سیدالشهدا (ع) و ایثار، جانبازی و اطاعت کامل حضرت عباس (ع) به شکل تکامل یافته‌اش می‌بینیم که نشان از معرفت و شناخت کامل آن حضرت به امام زمانش دارد.
فضایل حضرت عباس (ع) چنان بوده است که ائمه طاهرین هم بدان اشاره کردند و در مناقب آن حضرت سخن گفته اند. برخی از این اشارات در زیر آورده شده است:
امام سجاد (ع): خدا عمویم عباس را رحمت کند، به راستی ایثار و جانبازی نمود، جنگ نمایانی کرد تا دستانش قطع شد و خود را فدای برادرش نمود. خداوند در برابر این فدارکاری - همانند عمویش جعفر طیار- دو بال به اوعنایت کرد تا به یاری آنها، همراه فرشتگان در بهشت پرواز کند. همانا عباس (ع) نزد خداوند تبارک و تعالی مقامی دارد که تمامی شهیدان، در روز قیامت، براو غبطه می‌خورند و رسیدن به آن مقام را آرزو می‌کنند.
امام صادق (ع) در آغاز زیارت نامه ایشان می‌‌فرماید: «سلام بر توای بنده نیکوکار و فرمانبر خدا و پیامبر خدا (ص) و مطیع امیرالمؤمنین(ع) و حسن(ع) و حسین(ع).»
و در جایی دیگر عباس (ع) را چنین توصیف می کنند: بصیرت نافذ، بینش عظیم، ایمان بسیار و شدید، جهاد در محضر امام حسین (ع)، جانبازی و ایثار، شهادت در راه امام خود، تسلیم در برابر جانشین رسول خدا(ص)، تصدیق امام زمانش، وفاداری، تلاش تا آخرین حد و...
امام زمان (ع): سلام بر ابوالفضل العباس، پسر امیرمؤمنان (ع)، آن که جان خود را نثار برادرش کرد، دنیا را وسیله آخرت خود قرار داد و فدای برادرش شد. او که نگهبان بود و بسیار کوشید تا آب را به لب تشنگان حرم برساند و دو دستش در جهاد فی سبیل الله قطع شد. خداوند قاتلان او یزید بن رقاد و حکیم بن طفیل طائی را از رحمت خود دور سازد.
موقعیت و نقش او در سپاه امام حسین (ع) فوق العاده بود.مأموریتهای سنگین، مانند مهلت خواستن برای شب عاشورا، آب آوردن، پرچم داری و امثال آن به عهده حضرت گذارده شده بود و در آن لحظه آخر که عباس اجازه میدان خواست امام حسین (ع) فرمود: تو پرچمَ‌دار من هستی «أنت صاحب لوائی » و تا موقعی که پرچم برافراشته بود دل لشکر و اهل بیت امام حسین (ع) گرم بود.وفای او نسبت به اهل بیت(ع) به غایت زیاد و در خور تحسین است. در وفا همین بس که باقر شریف قریشی، نویسنده عرب زبان معاصر، در کتاب «حیاه الامام حسین بن علی(ع)» می‌نویسد: در تاریخ انسانیت، در گذشته و امروز، برادری و اخوتی صادق‌تر و فراگیرتر و با وفاتر از برادری ابوالفضل(ع) نسبت به برادر بزرگوارش امام حسین(ع) نمی‌توان یافت که به راستی همه ارزشهای انسانی و نمونه‌های بزرگواری را در بر داشت.
چرا به حضرت عباس (ع) باب‌الحوائج می‌گویند؟
حضرت عباس (ع) دلاورترین شهید در صحرای کربلاست که با رشادت‌هایش در صحنه نبرد، باعث شد همچنان اسلام زنده بماند. ایشان در سال ۲۶ هجری قمری، چشم به جهان گشود. مادر گرامی شان فاطمه، دختر حزام بن خالدبن‌ربیعه بن‌عامر کلبی و کنیه‌اش (ام البنین) بود. چند سال پس از شهادت حضرت فاطمه (س) بود که امیرالمومنین (ع) از برادرش عقیل، درخواست کرد زنی را از دودمانی شجاع برای او خواستگاری کند.
در این زمان او فاطمه کلابیه (ام البنین) را برای آن حضرت خواستگاری کرد و ازدواج صورت گرفت. امیرالمومنین (ع) از این بانوی گرامی، صاحب چهار پسر به نام‌های عباس، عثمان، جعفر و عبدالله شد. عباس (ع) از برادران دیگرش بزرگ‌تر بود و هر چهار برادر به امام خویش، حسین (ع) وفادار بودند و در روز عاشورا در راه آن امام جان خود را نثار کردند. حضرت عباس (ع) در خانه‌ای زاده شد که جایگاه دانش و حکمت بود. به طوری که ایشان از محضر امیرمومنان (ع) و امام حسن (ع) و امام حسین (ع) کسب فیض کردند و از مقام والای علمی بهره مند شدند. از خاندان عصمت (ع) در مورد حضرت عباس (ع) نقل شده است که فرموده‌اند: «زق العلم زقا»، یعنی همان طور که پرنده به جوجه خود مستقیماً غذا می‌دهد، اهل بیت (ع) نیز مستقیماً به آن حضرت علوم و اسرار را آموختند. علامه محقق، شیخ عبدالله ممقانی، نیز در کتاب نفیس تنقیح المقال، در مورد مقام علمی و معنوی ایشان گفته است: «آن جناب از فرزندان فقیه و دانشمندان ائمه (ع) و شخصیتی عادل، مورد اعتماد، با تقوا و پاک بود.
