شهر کوفه در روز سیزدهم محرم سال ۶۱ هجری شاهد رویداد‌های جانسوز و مهمی در دارالاماره عبیدالله بن زیاد بود. آن روز حضرت زینب (س) چهره واقعی ابن زیاد را به همه مردم نشان داد و حقایق مهمی را درباره واقعه عاشورا در جمع مردم عنوان کرد. سپس کاروان آن حضرت در زندان کوفه به اسارت گرفتار شدند؛ اما یاران حقیقی حضرت سیدالشهدا علیه السلام در آن شرایط ساکت ننشستند. از جمله عبدالله بن عفیف که سال‌ها قبل در جریان جنگ صفین نابینا شده و توفیق همراهی با امام حسین علیه السلام در عاشورا را از دست داده بود؛ او در برابر ابن زیاد ایستاد و او را با بدترین لقبش یعنی «پسر مرجانه» خطاب کرد تا اینکه توسط آن ملعون به شهادت رسید و به این ترتیب توانست نام خود را در زمره شهیدان راه امام حسین علیه السلام ثبت کند.
در کتاب بحار الانوار از علامه مجلسی (رحمه الله) در خصوص روز سیزدهم محرم چنین آمده است:
در این روز زنان بنی اسد برای برداشتن آب راهی نهر فرات شده در کنار نهر فرات با پیکر‌های بی جان کشته‌هایی مواجه شدند که گویی همین امروز جان باخته اند. زنان شیون کنان و گریان به عشیره خود بازگشته خطاب به مردان عشیره گفتند شما را چه می‌شود که نشسته اید و پیکر بی جان امام حسین (ع) و اهل بیت و یارانش پاره پاره روی ریگ‌های بیابان افتاده اند؟ شما در روز قیامت هنگام روبرو شدن با پیامبر، حضرت زهرا و امیرمومنان علی بن ابیطالب (صلوات الله علیهم اجمعین) چه پاسخ خواهید داد و چگونه عذر تقصیر خواهید آورد؟ اگر شما اقدامی ننمائید ما خود اقدام به تدفین ایشان خواهیم نمود.
مردان عشیره بنی اسد برای تدفین پیکر شهدای کربلا به پا خواسته و عزم خویش را جزم نمودند، اما پیکر شهدا همگی ناشناس بر زمین افتاده بود. در این هنگام سواری از راه دور در حالی که اشک دیدگان صورتش را فرا گرفته بود، به ایشان نزدیک شد. سوار خطاب به مردان بنی اسد چنین گفت: ای مردان بنی اسد من نام صاحب این پیکر‌ها را می‌دانم. پس در کنار پیکر مطهر پدر بزرگوارش امام حسین (ع) قرار گرفته، آن بدن مطهر را در آغوش گرفته، به بوئیدن و بوسیدن آن بدن پاک مشغول شد و با پدر خویش به سخن گفتن پرداخت. سپس پیکر پدرش را به محل قبر منتقل و با کمی کنار زدن خاک، قبری آماده برای امام حسین (ع) پدیدار گشت. سپس وی بدن پدرش را به تنهایی و بدون کمک دیگران در مضجع شریفش قرار داد و خطاب به حاضران گفت: مرا در تدفین پدرم، کسی یاری می‌رساند. هنگامی که پدر را در قبر قرار داد، گونه‌های خویش را بر رگ‌های بریده پدر قرار داده و گفت: خوشا به زمینی که بدن پاک تو را در بر گرفته است. دنیا بعد از تو تاریک و آخرت به نور وجودت روشن خواهد شد. شب بعد از تو طولانی و اندوه بی پایان خواهد بود. سپس بر روی مضجع شریفش چنین نوشت: این قبر حسین بن علی ابیطالب (ع) است که او را تشنه و غریب کشتند!
وی سپس به سمت پیکر عمویش عباس (ع) رفته او را در آن حالت دردآوری که ملائک را اندوهگین و حور العین بهشت را گریان نمود، مشاهده نمود. بر رگ‌های بریده عمویش بوسه زده و خطاب به وی چنین گفت: دنیا بعد از تو عمو جان نابود باد ای قمر بنی هاشم، از من به تو ای شهید سلام. سپس پیکر عمویش را آنچنان که پدر را به تنهایی به خاک سپرد، در درون مضجع شریفش قرار داد. سپس به بنی اسد فرمان داد تا در دو محل قبر حفر نمایند تا در یکی از آن‌ها پیکر شهدای بنی هاشم و در دیگری پیکر اصحاب دفن گردد. پیکر حر بن یزید ریاحی را عشیره اش از محل کربلا به محل کنونی مدفن وی منتقل نموده و به خاک سپردند.
هنگامی که آن سوار از دفن پیکر‌های شهدا فارغ شد، سوار بر اسب خویش شد و عزم رفتن نمود. در این هنگام مردان بنی اسد گرداگرد او جمع شده و مانع رفتن وی گردیده او را به ارواح کسانی که با دست خویش به خاک سپرده بود قسم دادند خود را معرفی کند. آن سوار در پاسخ فرمود: من حجت خدای متعال بر شمایم. من علی بن الحسین (ع) هستم. سپس به سمت کوفه روان شده و به اسرای کربلا در کوفه ملحق گردید.
اسیران کربلا در مجلس پسر مرجانه
اسیران کربلا به همراه سر مبارک شهدای خود در روز دوازدهم محرم در کوچه‌های کوفه گردانده شده بودند. عبیدالله بن زیاد که به دلیل بدکاری و فساد مادرش به پسر مرجانه هم مشهور بود، در روز سیزدهم دستور داد تا خانواده اهل بیت (ع) را که در کربلا به‌عنوان اسیر گرفته بود، در کاخ او حاضر کنند. سپس دستور داد در مقابل چشم آن بزرگان، سر مقدس حضرت سیدالشهدا (ع) را مقابلش بگذارند تا ابزاری برای نشان دادن قدرت موهومی خودش داشته باشد.
وقتی اسیران کربلا که در رأس آن‌ها امام سجاد (ع) و حضرت زینب کبری (س) حضور داشتند، با دست‌هایی که با طناب بسته شده بود وارد دارالاماره عبیدالله شدند، سر مبارک امام حسن (ع) را در داخل تشتی پیش روی آن ملعون مشاهده کردند.
مأموران و عوامل عبیدالله بن زیاد، آن بزرگان را در مقابل خبیث‌ترین انسان تاریخ ایستاده نگه داشتند و خودشان در حال به تماشای رفتار‌های وقیحانه آن روز پسر مرجانه بودند. آن روز پسر مرجانه نسبت به آن خاندان نورانی و سر مقدس حضرت سیدالشهدا (ع) جسارت می‌کرد که با سخنان عالمانه و سخت حضرت زینب (س) مواجه شد.
ما رأیت الا جمیلا
حضرت زینب (س) در جمع زنان وارد مجلس عبیدالله بن زیاد شده و وقتی نشستند، زنان و کودکان گرد آن حضرت گرفتند، در حالی که آن بانوی مکرم همچون مادر گرامی خود، در حجاب بوده و روی خود را از هر دیده ناپاک برگردانده بودند.
ابن زیاد ملعون که متوجه روی‌گردانی حضرت شده بود، اما ایشان را نمی‌شناخت، سؤال کرد: «این زن کیست که خود را کنار کشیده و دیگر زنان دورش جمع شده‌اند؟» حضرت زینب (س) جواب او را ندادند. عبیدالله دوباره سؤال کرد و یکی از کنیزانش که عقیله عرب و استاد قرآن زنان را می‌شناخت، جواب داد: «او زینب (س) دختر پیغمبر اسلام (ص) است.»
ابن زیاد گستاخانه خطاب به حضرت زینب (س) گفت: «ستایش خدا را که شما خانواده را رسوا کرده و کشت و نشان داد که آنچه می‌گفتید، دروغی بیش نبود!» حضرت جواب دادند: «ستایش خدا را که ما را به واسطه پیغمبر خود که از خاندان ماست، گرامی داشت و از پلیدی پاک گرداند. جز فاسق رسوا نمی‌شود و جز بدکار، دروغ نمی‌گوید، و بدکار ما نیستیم بلکه دیگران‌اند (یعنی تو و پیروانت هستید) و ستایش مخصوص خداست.»
عبیدالله گفت: «دیدی خدا با خاندانت چه کرد؟!» حضرت زینب (س) به‌خوبی و با شجاعت تمام فرمودند: «ما رأیت الا جمیلا؛ جز زیبایی ندیدم. آن‌ها کسانی بودند که خدا مقدر فرموده بود کشته شوند و آن‌ها نیز اطاعت کرده و به سوی آرامگاه خود شتافتند و به زودی خدا تو و آن‌ها را با هم روبه‌رو می‌کند و آن‌ها از تو، به درگاهی خدای تعالی شکایت و دادخواهی خواهند کرد. اینک نگاه کن که آن روز چه کسی پیروز خواهد شد. مادرت به عزایت بنشیند‌ای پسر مرجانه!»
عبیدالله با شنیدن لقبش و نسبتش با مادر بدکاره‌اش ترسید و خواست قصد جان حضرت زینب (س) را کند که یکی از مأمورانش او را از این کار نهی کرد. پس با عصبانیت و خشم گفت: «خدا دلم را با کشته شدن برادر نافرمانت حسین (ع) و خاندان و لشکر سرکش او شفا داد.» حضرت فرمودند: «به خدا قسم بزرگ ما را کشتی، نهال ما را قطع کردی و ریشه من را درآوردی. اگر این کار مایه شفای توست، همانا شفا یافته‌ای.»
ابن زیاد که جوابی در برابر سخنان گهربار و شجاعانه حضرت زینب (س)، با حالتی خشمگین دوباره گستاخی کرد و ضعف ابدی خود در مقابل خاندان امام علی (ع) را نشان داد و گفت: «این هم مثل پدرش علی (ع) سخن‌پرداز است. به جان خودم پدرت هم شاعر بود و سخن به سجع می‌گفت.» حضرت زینب (س) فرمودند: «زن داغدار کجا و سجع گفتن کجا!»
وارد شدن اسیران کربلا به زندان کوفه
پسر مرجانه بعد از اینکه در برابر حضرت زینب سلام‌الله علی‌ها به لکنت زبان افتاده و پرده از جنایت و وقاحت بزرگ خود برداشته‌شده می‌دید، آن بزرگان را راهی زندان کرد. به این ترتیب اسیران کربلا به مدت حدود هفت شبانه‌روز در زندان کوفه اسیر بودند.
انتشار خبر شهادت امام حسین (ع) در شام و مدینه
سرزمین‌های اسلامی در سال ۶۱ هجری تحت قدرت ملعون‌ترین چهره تاریخ یعنی یزید بن معاویه قرار داشت. عبیدالله بن زیاد که از سوی یزید حاکم کوفه شده و مأموریت خود در به شهادت رساندن امام حسین (ع) و اسیر کردن خانواده آن حضرت را انجام داده بود، در روز سیزدهم محرم به شام و مدینه نامه‌هایی فرستاد. به این ترتیب در آن روز خبر شهادت حضرت اباعبدالله الحسین (ع) در آن سرزمین‌ها منتشر شد.
