عوامل مختلفی در رفع مشکلات و اجابت دعا و همینطور زمان وقوع آن‌ها تاثیرگذار است. حجت‌الاسلام والمسلمین عابدینی درباره علل و اسباب این مسئله گفت: شرط باز شدن راه از طرف خداوند در گرو ایجاد حالت اضطرار در بنده است. یعنی انسان به جایی برسد که امیدش به همه وسائل قطع و با همه وجود متوجه خدا شود.
داستان شکاف رود و نجات بنی اسرائیل نیز نمونه‌ای از همین مسئله است که مردم با رسیدن به دریا در حالی که لشگر فرعون به قصد نابودی آن‌ها آمده بود کار را تمام شده می‌پنداشتند؛ در همین حالت اضطرار نصرت خداوند شامل حالشان شد که قرآن به این مسئله اشاره کرده است و می‌فرمایند، فَلَمَّا تَرَاءَى الْجَمْعَانِ قَالَ أَصْحَابُ مُوسَى إِنَّا لَمُدْرَکُونَ (۶۱/شعرا)؛ چون آن دو گروه یکدیگر را دیدند، اصحاب موسى گفتند، حتما ما به چنگ آنان خواهیم افتاد. قالَ کَلاَّ إِنَّ مَعی رَبِّی سَیَهْدینِ (۶۲/شعرا)؛ موسى گفت، هرگز، که پروردگار من با من است، من را راه خواهد نمود.
آقای عابدینی در ادامه با بیان داستانی به نقل از آیت الله بهجت افزود: فردی که از نظر مالی وضعیت خوبی نداشت، برای گرفتن حاجت به حرم امیرالمؤمنین (ع) می‌رود و پس از آن با مشاهده کاروانی از دیار شخصی نزد فرد فقیر می‌آید و می‌گوید پدرت برای تو نزد ما پولی گذاشته و گفته است که در نجف به تو بدهیم، شخص به محض گرفتن پول، خطاب به حضرت علی (ع) به نشانه این که حضرت هنوز حاجتش را نداده گفت این پول را پدرم فرستاده.
وی افزود: اگر قرار باشد خدا راه باز بکند، همه چیز قابلیت این را دارد که سربازی در لشگر اسباب الهی بشود. از آنجا که اختیار همه چیز به دست اوست پس برای خدا بی نهایت راه وجود دارد، اما وقتی درخواستی از انسان برآورده می‌شود می‌گذارد به حساب کاری که انجام داده یا اتفاقی که در گذشته رخ داده است.
وی با اشاره به این مسئله که نباید موضوع اجابت وارد محاسبات انسانی شود خاطر نشان کرد: یاری خدا به طور مدام شامل بنده می‌شود حال آنکه ما این یاری را از طرف خدا نمی‌دانیم؛ آنجا که ذهن انسان به ظاهر راهی نمی‌آید، به اضطرار می‌رسد و امیدش از همه وسائل منقطع می‌شود، در این میان وقتی یاری پروردگار رسید، تنها آن را از طرف خدا می‌داند.
