حجر الاسود یا سنگ سیاه، از اجزای بسیار مقدس مسجد الحرام بوده و در رکن اسود کعبه در ارتفاع یک و نیم متری قرار گرفته است.
این سنگ مقدس، پیش از اسلام و پس از آن، همواره مورد اعتنا و توجه کامل بوده و در حقیقت در شمار عناصر اصلی کعبه بوده است. به لحاظ همین تقدس، رسول خدا آن را نگاه داشت و دیگر سنگ هایی را که به شکل بت ساخته شده بود، به دور ریخت.
حجر الأسود در حادثه تخریب کعبه، که پنج سال پیش از بعثت صورت گرفت، در فاصله ای دور از مسجد واقع شد. در زمان نصب آن به جای خود، قریش به نزاع پرداختند، اما با درایت رسول خدا (ص) و انتقال آن توسط عبای مبارک به طوری که همه سران طوایف گوشه ای از آن را گرفته بودند، همه قریش در فضیلت آن سهیم شدند و عاقبت به دست خود آن حضرت نصب گردید.
به مرور زمان و در اثر تحولات و تغییرات، از حجم نخستین این سنگ کاسته شد و حتی به چند پاره تقسیم گردید که آخرین بار قسمت های مختلف آن را به یکدیگر متصل کردند. و آن را در محفظه ای نقره ای قرار دادند. در حال حاضر تنها به آن اندازه که برای بوسیدن و استلام لازم است جای گذاشته اند.
[حقایقی درباره «حجر الاسود» +عکس]
در بسیاری از روایات آمده است که حجر الأسود از سنگ های بهشتی است و همراه آدم به زمین فرود آمد(۱)
در نقلی از ابن عباس آمده است که اگر کسی با رسول خدا بیعت نکرد و سپس حجرالاسود را استلام نمود، با خدا و رسول (ص) بیعت کرده است.
همچنین در روایات آمده است که این سنگ در آغاز سفید بود، اما گناهانی که - فرزندان آدم انجام دادند. سبب سیاه شدن آن گردید. (۲)
از رسول خدا نقل شده است که فرمود:
فالله تعالی یحییه یوم القیامة، له عینان یبصر بهما، و لسان ینطلق فیشهد علی من أستلمه. (۳)
خداوند در روز قیامت، حجر الأسود را زنده می کند، در حالی که دو چشم بینا و زبانی گویا دارد و شهادت می دهد که چه کسی آن را استلام کرده است»
همچنین از رسول خدا نقل شده است که فرمود: «الحجر یمین الله فی أرضه، فمن مسحه، مسح یدالله. (۴) حجرالاسوده دست خداوند در روی زمین است، کسی که آن را مسح کند دسث خدا را مسح کرده است.»
امام صادق (ع) فرمود: در صورتی که کسی در اطراف حجر نبود و به راحتی امکان استلام و بوسیدن بود، آن را ببوسید و در وقت ازدحام، از دور بر او تکبیر بگویید. (۵)
این رسم در حال حاضر توسط غالب مسلمانان بکار گرفته می شود.
همچنین حضرتش فرمود: از جمله چیزهایی که از زنان برداشته شده است، یکی هم استلام حجر الاسود است. (۶)
روزی عمر خلیفه دوم، در حالی که حجر را می بوسید، می گفت: تو را تنها به خاطر آن که رسول خدا می بوسید، میبوسم، وگرنه میدانم که تو سنگی بیش نیستی و نفع و ضرری نداری!
امیر مؤمنان علی(ع) فرمود: حجر، هم سود دارد و هم زیان، «فهذا یشهد للمؤمن بالوفاء و یشهد علی الکافر بالجحود.»(۷)؛ این سنگ وفای مؤمن را نشان می دهد و انکار کافر را.
در سال ۳۱۷ قمری یکی از فرقه های منسوب به اسماعیلیان که به قرامطه شهرت داشت، حجر الأسود را از کنار کعبه برداشت و به احساء برد. این گروه به مدت ۲۲ سال - چهار روز کم - تا سال ۳۳۹ هجری سنگ را در آنجا نگاه داشت و سپس در عید قربان همین سال، آن را به جای نخست باز گرداند. (۸)
پس از آن، طی سال های پیاپی، حجر الاسود به طور عمد یا غیر عمد از جای خود کنده شد و هر بار اجزایی از آن خرد و جدا گردید. یکبار در سال ۳۶۳ یک رومی (به احتمال زیاد مسیحی) به مکه آمده و در وقت خلوتی مسجد، ضربه ای به آن زد. در محرم سال ۱۳۵۱ق نیز یک افغانی قطعه ای از حجر، پرده کعبه و نقره پلکان کعبه را برداشت که او را دستگیر و اعدام کردند. (۹)
در مواردی که به هر دلیل شکستگی پیش آمده است، بار دیگر این اجزا به هم چسبانده شد و همان گونه که گذشت، اکنون مجموعه آن در هاله ای از نقره قرار داده شده است.
[حقایقی درباره «حجر الاسود» +عکس]
پانوشت:
۱- الکافی، ج ۴، ص ۱۸۴
۲- همان، ج ۴، ص ۱۹۰
۳- عوالی اللثانی، ج ۱، ص ۱۸۵
۴- الحج و العمره فی الکتاب و السنه، ص ۱۰۲
۵- بنگرید: الکافی، ج ۴، ص ۴۰۴؛ التهذیب، ج ۵، ص ۱۰۳
۶- من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۳۲۶
۷- بنگرید: شرح الاخبار قاضی نعمان، ج ۲، ص ۳۱۷
۸- شرح این واقعه با عنوان "فتنه قرامطه در مکه" در فصلنامه "میقات حج" شماره پنجم به قلم استاد یعقوب جعفری چاپ شده است.
۹- افاده الانام، جلد ۱، ص ۵۴۴
منبع: کتاب آثار اسلامی مکه و مدینه؛ رسول جعفریان
