نیاز به غذا از جمله نیازهای غریزی انسان است. آنچه از اهمیت ویژ‌ه‌ای برخوردار است، این است که این نیاز چگونه و از چه راهی رفع شود؛ تاریخ نشان می‌دهد این نیاز و عواملی که رسیدن به آن را میسر می‌سازد، سرنوشت بسیاری از افراد را تغییر داده است.
از دیدگاه دین اسلام ، اجتناب نکردن از مال حرام مورد نکوهش است و اثرات سوئی بر جان و دل آدمی و خانواده او می‌گذارد و بسیاری از گناهان، ریشه در آلودگی روح آدمی دارند.
امّا تأثیر لقمه حرام و محیط نامساعد و فسادانگیز در حدّ زمینه و شرط است نه علّت تامه؛ یعنی زمینه را برای برخی گرایش‌های ناروا در انسان و نسل او فراهم می‌کند، نه آنکه از او و فرزندانش سلب اختیار کند. چه بسا فرزندی که از پدر و مادر کافر به وجود می‌آید، ولی راه خیر در پیش می‌گیرد، چون با اختیار و فطرت خویش به سوی کمال حرکت می‌کند.
کسانی که دنیاگرا هستند، به مال و منال این دنیای فانی دل می‌بندند و می‌کوشند از هر راهی هرچند نامشروع آن را به دست آورند. خداوند در آیات زیادی از قرآن کریم به مسئله مال حرام، علل و زمینه‌های گرایش به آن و آثارش توجه دارد.
در آموزه‌های اسلامی تحصیل مال مشروع و طیب همانند جهاد در راه خدا دانسته شده است؛ زیرا پاسخ‌گویی به نیازهای مادی و جنبه‌های دنیوی، امری لازم و ضروری است و انسان‌ها در سایه اقتصاد سالم، می‌توانند بستر‌های رشد و کمال خود را فراهم آورند.
اما مشکل از آنجا شروع می‌شود که انسان به خطا و اشتباه، گمان می‌کند تأمین و تحصیل نیازهای مادی و جمع‌آوری و تکاثر مال، هدف اصلی است و تمام همت و تلاش خود را مصروف تحصیل و تأمین آن می‌کند. این‌گونه است که مسیر نادرستی را بر می‌گزیند تا اموال بیشتری را کسب کند. برخی از مردم نه تنها تمام همت خویش را برای تحصیل مال می‌گذارند، بلکه به راه‌های حلال و مشروع بسنده نمی‌کنند و با سوگند دروغ، رشوه و خوردن مال یتیم در صدد بر می‌آیند تا مال بیشتری گرد آورده و در اختیار داشته باشند.
با گسترش دانش بشری، تاثیر غذا‌ها بر روحیات انسان مورد توجه دانشمندان قرار گرفت؛ اما هنوز به این باور نرسیده‌اند که اولاً یک لقمه حرام نیز می‌تواند آثار خاصی را بر انسان بگذارد و ثانیاً راه بدست آوردن غذا و چگونگی تهیه آن نیز آثار بسیاری را در وجود انسان برجا می‌گذارد.
آثار لقمه حرام
نسل انسان را فاسد می‌کند
پیامبر (ص) در روایتی فرمودند: «کسبُ الحَرامِ یبَینُ فِی الذُریة»؛ درآمد حرام آثار بدش در نسل انسان آشکار می‌شود. بسیارند کسانی که به خاطر داشتن درآمد‌های حرام فرزندان فاسدی نصیبشان شده است.
قبول نشدن اعمال انسان
پیامبر (ص) فرمودند: «مَنِ اکتسب مالًا حراماً لَم یقبَلِ اللّهُ مِنه صَدَقَةً و لا حجّاً و لا اعتماراً و کتب اللّهُ له بِعدد اجرِ ذلک اوزاراً»؛ کسی که مالی را از راه حرام به دست آورد خداوند هیچ صدقه، حج و عمره‌ای را از او نمی‌پذیرد و به مقدار اجر حلال (همان کار) برای او گناه می‌نویسد.
در روایت دیگری امیرالمومنین (ع) به کمیل فرمودند: ای کمیل زبان از قلب سرچشمه می‌گیرد و قلب نیز از غذای انسان، پس به آنچه که قلب و جسم خود را با آن تغذیه می‌کنی توجه کن که اگر حلال نباشد، خداوند متعال نه تسبیح تو را می‌پذیرد و نه شکر تو را.
انحراف
مال حرام نقش زیادی در انحراف و گمراهی انسان دارد. اگر مال حرام در زندگی ما راه پیدا کرد، اندک اندک از عبادت‌ها کاسته می‌شود تا جایی که دیگر تنها در برابر پول تسلیم می‌شویم. البته این سقوط و افول‌ها به صورت نامحسوس اتفاق می‌افتد و زمانی شخص متوجه می‌شود که دیگر کار از کار گذشته است.
محرومیت از بهشت
پیامبر (ص) در روایتی فرمودند: «انَّ اللّهَ عَزَّوَجلَّ حَرَّم الجَنَّةَ جَسَداً غُذِی بِحَرامٍ»؛ خدای عزوجل بهشت را بر بدنی که از مال حرام تغذیه شود حرام کرده است.
محروم شدن از روزی حلال
روزی امام علی (ع) جلوی مسجدی از مرکبش پیاده شد و آن را به یک نفر سپرد و وارد مسجد شد. آن شخص، لجام مرکب را باز کرد و با خود برد. حضرت بعد از مدتی از مسجد بیرون آمد در حالی که دو درهم در دست داشت می‌خواست آن را در مقابل نگهداری مرکب به آن شخص بدهد، ولی متوجه شد که مرکب بدون لجام ایستاده است و از آن شخص خبری نیست، سوار مرکب شد و دو درهم را به خادمش داد که از بازار لجامی بخرد.
خادم وقتی که وارد بازار شد لجام مرکب امام را در دست کسی دید که داشت آن را می‌فروخت و معلوم شد که سارق آن را در مقابل دو درهم به آن شخص فروخته است. خادم وقتی این مطلب را به امام (ع) خبر داد، حضرت فرمودند:این بنده است که خودش را بر اثر عدم صبر و شکیبایی از روزی حلال محروم می‌کند و به بیش از آنچه برایش مقدر است، دست نمی‌یابد.
بی اعتنایی به حقایق
منفعت پرستی و حرام خواری موجب ناتوانی از فهم حقایق می‌شود شاهد مثال این موضوع واقعه عاشورا است. در منابع تاریخی نقل شده امام حسین (ع) در روز عاشورا در آخرین خطبه‌ای که برای لشکر دشمن ایراد فرمود، عامل بدبختی و قساوت قلبی آن‌ها را حرام خواری معرفی کرد و فرمود: شکم هایتان از حرام پر شده و بر دل هایتان مهر خورده وای بر شما آیا انصاف نمی‌دهید و به حق گوش فرا نمی‌دهید؛ آری، حرام خواری انسان را در وضعی قرار می‌دهد که هیچ موعظه و نصیحتی در او تأثیر نمی‌کند و راه هدایت و سعادت به رویش بسته می‌شود.
عذاب الهی
پیامبر (ص) فرمودند:گروهی روز قیامت می‌آیند که دارای حسناتی به اندازه کوه‌ها بوده اند، اما خداوند برای آن‌ها ارزش و اعتباری قائل نمی‌شود و دستور می‌دهد آنان را به جهنم ببرند. سلمان عرض کرد یا رسول اللّه (ص) آن‌ها را برای ما توصیف کن. رسول خدا (ص) فرمودند:این گروه نماز به پا می‌داشتند و روزه می‌گرفتند لکن وقتی که مال حرامی بر آن‌ها عرضه می‌شد به سرعت آن را می‌ربودند.
مانع استجابت دعا
رسول خدا (ص) فرمودند: هرکس لقمه حرامی بخورد چهل روز دعایش قبول نمی‌شود.
بی برکتی
در کتاب‌های تاریخی نقل شده است گروهی از اهل خراسان خدمت امام صادق (ع) رسیدند، قبل از آنکه سؤال کنند و حرفی بزنند امام صادق (ع) فرمودند: «مَن جَمَع مالًا مِن مَهاوُشٍ اذهبَه الله فی نهابُر»؛ خراسانیان عرض کردند آقا ما نفهمیدیم چه فرمودید (چون به زبان عربی آشنا نبودند)، حضرت به زبان ایرانی فرمودند: از باد آید بدم شود (باد آورده را باد می‌برد، یعنی مالی که از حرام جمع شود نابود می‌شود).
ذلت
حرام خواری موجب ذلت و خواری می‌شود. چنانچه یهودیان به جهت حرام خواری و انحرافات دیگر گرفتار ذلت و خواری شدند. امروزه کم نیستند افرادی که به شغل‌های حرام روی آورده و رسوا شده اند. حرام خواری موجب از بین رفتن روح انسان دوستی و اخلاق شده و انسان تبدیل به یک عنصر پلید مادی می‌گردد.
آثار کسب روزی و لقمه حلال
در مقابل، کسب حلال آثار و پیامد‌های بسیاری دارد که برخی از آن‌ها عبارت است از:
انسانی که کسب حلال دارد، در مرتبه شهدا قرار می‌گیرد، از فقر دور است، در آخرت رضایت خداوند را خواهد دید و او را دیدار می‌کند، با چهره‌ای نورانی در روز قیامت حاضر می‌شود و در نهایت رفتن به بهشت بر او واجب می‌شود.
