توسعه پایدار گردشگری واقعیتی چند بعدی در جهان اجتماعی امروز است که البته برخی اساتید با ایراد از واژه پایدار معتقدند توسعه اگر پایدار نباشد توسعه نیست بلکه رشد محسوب می شود و از این رو نباید از واژه پایدار به همراه توسعه استفاده کرد.
گردشگری را از سوی دیگر صنعتی نامیدند همپا با دیگر صنایع که البته روی این موضوع نیز جای شک وجود دارد واساتید خبره در این حوزه معتقد هستند گردشگری نه تنها صنعت نیست بلکه واژه Industry را به اشتباه در اینجا ترجمه کردیم و ترجمه واقعی آن فعالیت است، یعنی گردشگری فعالیتی فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی محسوب می شود.
و اما روستاها و عشایر به قول برخی جوامع محلی ( روی واژه محلی نیز برخی ایراد وارد کردند)از ظرفیت های متنوع در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی برخوردار هستند که می توانند نقش شگرفی در دست یابی اهداف توسعه ملی ایفا کنند.
برگزاری جشنواره دو روزه ملی توسعه پایدار گردشگری در دانشگاه مازندران فرصتی فراهم کرد تا اساتید و برجستگان حوزه گردشگری، جغرافیا و اقتصاد کشور گردهم آمده و در یک نشست کاملا تخصصی و علمی با اجرای سخنرانی ها، کارگاه های آموزشی و پنل های متعدد، گردشگری روستایی را بررسی و راهکارهای پیشنهادی خود را مطرح نمایند.
** روستا بی تولید هیچ است
اسماعیل شهبازی مدرس ترویج و توسعه وعضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در این همایش دو روزه، روستا را محور و جایگاه تولیدات کشاورزی دانست و گفت: رمز تداوم زندگی و پایندگی هزاران روستا، ده، قصبه و یا آبادی تولیدات کشاورزی آن است و درحقیقت روستا بدون تولید هیچ محسوب می شود.
این استاد دانشگاه با تاکید بر برگزاری جشنواره های متعدد تولیدی در جای جای ایران، اظهار داشت: بهترین روش برای نفس کشیدن تولید در روستاها، کاهش مهاجرت روستاییان به شهرها و جذب گردشگر، برگزاری جشنواره ها از تولیدات مختص آن منطقه است.
وی با ذکر مثالی ادامه داد: در همین استان مازندران می توان جشنواره های متعدد بهارنارنج، سیر، نشا، خزانه گیری برنج راه انداخت و از ساخت و ساز بی رویه ویلاها در استان که زیبایی ها و سرسبزی آن را محو کرده، جلوگیری کرد.
** روستا گردی موجب تحول مثبت در ابیانه و ماسوله نشد
عباس سعیدی استاد جغرافیای کشاورزی و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی نیز با بیان اینکه نخست باید ارزیابی شود آیا روستا گردی و گردشگری روستا چقدر به نفع آن روستا است، گفت: با نگاهی به گردشگری روستایی در ابیانه و ماسوله متوجه می شویم که این گردشگری هیچ تحول مثبتی در این روستاها ایجاد نکرده است ودرحال حاضر بیشترین افرادی که در آنجا زندگی می کنند افغان هستند. طوری که درحال حاضر در ابیانه دیگر ابیانه ای نمی بینید و ماسوله نیز جمعیتی کمتر از هزار نفر دارد.
وی افزود: پس ما در حقیقت چیزی به نام توسعه پایدار نداشتیم و برای این توسعه برنامه ریزی جدی نکردیم؛ عملا گردشگران تن ماهی و مایحتاج خود را به همراه می بردند و تنها چیزی که در روستاها و کنار رودخانه ها به یادگار می گذارند پلاستیک های اضافی روی درختان است و تا گردشگری به معنای خاص معنادار نشود همین شرایط حاکم است.
سعیدی خواستار ادامه دار شدن برگزاری اینگونه همایش ها شد و اظهار داشت: همایشی با عنوان الزامات ساختاری کارکردی گردشگری کم داریم چون نخست باید بستر فراهم شود و بعد به گردشگری روستایی بیندیشیم.
** گردشگری روستایی با اشتغال درآمدزا معنا پیدا می کند
حسن افراخته رئیس دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی به عنوان دیگر سخنران این همایش، گفت: حرفهایی که در قالب گردشگری بیان می شود مانند حرفهایی است که در قالب سیاست بیان می گردد، یعنی اینکه غیرمستقیم مطالبی را ارائه می کند.
وی ادامه داد: می گوییم گردشگری و سفر گردشگران به کشور و روستاهای ما، اما درحقیقت هدف ما از ورود گردشگران به کشور جذب کردن سیاحان نیست بلکه هدف اشتغال درآمد زا برای مردم آن منطقه گردشگر پذیر است.
استاد دانشگاه خوارزمی با بیان اینکه امروز گردشگری در دنیا با مدیریت اداره می شود، خاطرنشان کرد: این در حالی است که در کشور ما چنین چیزی مشاهده نمی شود و تنها کسانی که از گردشگری سود می برند، آژانس های مسافرتی، هتل داران و دلالان هستند ونفع خاصی برای مردم روستاها ندارد.
وی خواستار پرورش جاذبه ها شد و افزود: مردم دنیا برای تفریح به کشورهای سواحل مدیترانه می روند نه ایران؛آنچه آنان را به ایران می کشاند دیدن رسوم و ایین ها است که مختص این کشور و روستاهای آن است، پس باید بافت روستایی و اشکال تولیدی آن را حفظ کرده و حتی رسوم و آیین فراموش شده را زنده کنیم.
**آزادی، اعتمادبه نفس و تامین مایحتاج سه رکن اصلی توسعه است
جعفر جوان استاد جغرافیا و عضو بازنشسته هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه در جوامع امروز با توجه به ورود اینترنت در ده کوره ها چیزی به نام جامعه محلی وجود ندارد، گفت: امروز بوم جهان داریم نه جامعه محلی.
این استاد باسابقه جغرافیا، با انتقاد از تقسیم بندی توسعه به کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه اظهار داشت: کشورهای درحال توسعه را به دنبال کشورهای توسعه یافته راه انداختن درست نیست چون تا وقتی این کشورها حرکت می کنند ، کشورهای توسعه یافته نیز پیشتر از آنان حرکت کرده اند، پس کشورهای درحال توسعه دیگر یارای رسیدن به ان کشورها نیستند.
عضو هیات مدیره انجمن جغرافیای روستایی، آزادی، اعتماد به نفس و تامین مایحتاج عمومی را از ارکان اصلی توسعه دانست و گفت: آزادی درحقیقت به معنای آزادی از جهل، نادانی و عامل بازدارندگی است و تا زمانی که اعتمادبه نفس در کشورهای در حال توسعه وجود نداشته باشد هیچگاه نمی توانند همپای کشورهایی چون ایتالیا، فرانسه و اتریش گام بردارند.
** نخبگان را دریابیم
حیدر جانعلی زاده چوب بستی دبیر همایش ملی توسعه پایدار گردشگری و رئیس دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه مازندران، با تاکید بر پیوند دانشگاه ها و دستگاه های اجرایی، اظهار داشت: تا زمانی که ارتباط ملموسی بین دانشگاه ها و دستگاه های اجرایی وجود نداشته باشد، نمی توان از توسعه صحبت کرد.
وی خواستار اهمیت دادن به جامعه نخبگان شد و ادامه داد: دستگاه های اجرایی کشور در حقیقت باید تحت فرماندهی دانشگاه ها عمل کنند یعنی اینکه دانشگاه ها مشکلات حوزه های مختلف مانند گردشگری را با کمک نخبگان علمی شناسایی کرده و با برگزاری چنین همایش هایی راهکارها و پیشنهادات اساسی را ارائه کنند.
** ساخت و ساز روستاهای مازندران برای آینده گردشگری استان نگران کننده است
دلاور بزرگ نیا مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و امور گردشگری استان مازندران نیز در این همایش از وضعیت ساخت وساز در مناطق روستایی گلایه کرد و گفت: چیزی که تا به امروز به نمایش گذاشتیم این بود که جامعه روستایی به جای انجام کارهای با اهمیت و نقش آفرین در حوزه استراتژیک استان، به جایی رسیدند که زمین های خود را قطعه قطعه کرده و یا آن را تغییر کاربری می دهند و یا می فروشند.
وی ادامه داد: بیشترین مسافر و گردشگر مازندران و بازار هدف آن، تهران است اما تمایزی از حیث ساختمان بین مازندران و تهران مشاهده نمی شود. اوضاع به گونه ای است که معماری روستایی مازندران نیز کاملا تغییر کرده و اگر روستاها کم کم شکل شهر به خود بگیرند، دیگر گردشگری روستایی معنا و توجیهی نخواهد داشت.
بزرگ نیا تعریف ساده گردشگری را تجهیز مقصد برای توسعه جامعه محلی عنوان کرد و گفت: مازندران باید درست معرفی شود و گردشگری مزرعه ای که صنعت کشاورزی و گردشگری هر دو را در برمی گیرد، می تواند چشم انداز خوبی برای آینده گردشگری استان ترسیم کند.
برآیند نشست دو روزه اساتید و فرهیختگان حوزه گردشگری و جغرافیای روستایی در دانشگاه مازندران بیان معایب و مزایای گردشگری روستایی و ارائه راهکار بود.
اساتید از جمله مزایای گردشگری روستایی را ترغیب مردم روستا به تولیدات، جلوگیری از مهاجرت به شهر وتخلیه روستا، اشتغال و درآمدزایی برای مردم روستا عنوان کردند.
خارج شدن روستا از شکل واقعی روستایی، ورود آلودگی های زیست محیطی و بر هم خوردن طبیعت بکر روستاها و سودآوری برای دلالان نه روستاییان، ره آورد منفی گردشگری روستایی بود که استادان این علم در این نشست به آن پرداختند.
استادان و برجستگان حوزه گردشگری و جغرافیای روستایی راهکارهای متعددی برای برون رفت از معایب اشاره شده پیشنهاد کردند که مهمترین آنها را می توان، ایجاد نمایشگاه های تولیدات روستایی و بردن گردشگرها به دل مزرعه به منظور مشاهده چگونگی انجام تولیدات کشاورزی و خرید در محل ، دست نزدن به وضعیت طبیعی روستاها و یا ارایش دادن به وضعیت بومی ان , تشویق گردشگران به دیدن نمادهای روستایی و مدیریت بهینه گردشگری روستایی، بیان کرد.
