سال ۱۲۸۵ هجری وقتی قرار بود صحن عقیق حرم مطهر حضرت معصومه(س) افتتاح شود، بزرگ خاندان قاجار از قم به تهران رفت و تحفه‌ای برای پادشاه وقت برد. آن تحفه که آن روز در دکان‌های اطراف می‌شد سراغش را گرفت، حلوایی شیرین و مقوی بود که مورد پسند پادشاه قاجار قرار گرفت و پس از آن کارگاه‌هایی مستقل برای این حلوا که بعدها به شیرینی سفتی تبدیل شد، راه‌اندازی کردند.
این‌ها بخشی از شرحی است که درباره پیشینه سوهان قم در جلسه بنیاد قم پژوهی با حضور رئیس و نائب رئیس اتحادیه سوهان قم مطرح شد.
امیر پوریزدی، رئیس اتحادیه سوهان قم در این جلسه که شامگاه سه‌شنبه در بنیاد قم پژوهی برگزار شد، با اشاره به اینکه قدمت سوهان در اسناد تاریخی به یک قرن گذشته و زمان افتتاح صحن عتیق باز می‌گردد گفت: شاهد تاریخی نداریم که سوهان در گذشته دورتر نیز در قم طبخ می‌شده است.
وی با اشاره به اینکه تاریخ شناسان رد پای سوهان قم را در هند و پاکستان دیرین ابراز داشت: گفته می‌شود ایرانی‌ها این شیرینی را از این افراد آموخته‌اند.
رئیس اتحادیه سوهان قم افزود: در گذاشته سوهان قم جایگاهی بسیار بهتر از امروز داشت و اکثر زائران در بازگشت از شهر قم این کالا را خرید می‌کردند اما در سال‌های گذشته به این صنعت توجه کافی نشده است.
آغاز نگاه صادراتی به سوهان
وی با اشاره به آغاز نگاه صادراتی به عرضه و تولید سوهان در قم ادامه داد: خوشه سوهان به منظور ساماندهی امور مربوط به تجاری خارجی راه‌اندازی شده است و اولین همایش صنعت سوهان هم در قم برگزار شد.
پوریزدی با بیان اینکه ما می‌خواهیم سوهان قم را جهانی کنیم، افزود: در این مسیر تحقیقات و مطالعاتی در خوشه سوهان و اتحادیه آغاز شده است.
نائب رئیس اتحادیه سوهان استان قم هم به سئوال یکی از قم‌پژوهان درباره ثبت شدن سوهان به نام زرند اشاره کرد و گفت: ثبت شدن این سوهان در حد حرف است اما ما در حال پیگیری برای ثبت جغرافیایی سوهان قم هستیم.
احداث موزه سوهان یکی دیگر از اقداماتی است که اتحادیه سوهان قم در نظر دارد با همکاری اداره کل میراث فرهنگی و استانداری قم انجام دهد. در این موزه دستگاه‌های قدیمی ساخت سوهان که مردم قم از آن استفاده می‌کرده‌اند به نمایش در خواهد آمد.
نام‌گذاری یک خیابان به نام سوهان
اصغر جهانگیری با اشاره به اینکه سوهان برند شهر قم و نخستین سوغات آن است، گفت: از شهرداری تقاضا داریم یک خیابان یا میدان را به نام سوهان نام‌گذاری کند که این البته تقاضای زیادی نیست.
وی با اشاره به اینکه سوهان یک شیرینی مقوی و سنتی است ادامه داد: مواد اولیه این محصول جوانه گندم، آرد، زعفران، شکر، هل، پسته و ... است و تنها مواد غیر ارگانیکی که ممکن است در آن به کار رود برخی رنگ‌ها و افزودنی‌های شیمیایی است که اتحادیه به شدت با آن مقابله می‌کند.
نائب رئیس اتحادیه سوهان استان قم اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها سوهان را نمی‌پسندند چرا که سوهان ۵۰ درصد از کره یا روغن ساخته شده و در این کشورها به کالری مواد غذایی اهمیت فراوان داده می‌شود. با این حال به گفته وی، این شیرینی مناسب پسند غذایی مردم منطقه و عرب‌های حاشیه خلیج فارس است و بازارهای خوب صادراتی در این کشورها برای آن وجود دارد.
وی به شناور شدن نرخ سوهان در سال‌های گذشته اشاره کرد و گفت: این موضوع موجب تقویت رقابت شده و به همین خاطر در سال‌های اخیر مرتب شاهد بهتر شدن کیفیت سوهان بوده‌ایم.
فعالیت ۳۰ برند معتبر
جهانگیری افزود: در گذشته فقط دو یا سه برند معتبر سوهان داشتیم اما امروز حداقل ۳۰ برند معتبر و با کیفیت در این زمینه فعالیت می‌کنند که هر کدام حرفی برای گفتن دارند.
وی به اهمیت بسته‌بندی در مرغوبیت صادراتی محصولات اشاره کرد و گفت: در حال حاضر تولیدکنندگان ما بهترین بسته‌بندی‌ها را استفاده می‌کنند که البته از کشورهای ترکیه و چین تأمین می‌شود.
نائب رئیس اتحادیه سوهان استان قم به تصاویر قدیمی سوهان استفاده کرد و اظهار داشت: درگذشته بسته‌بندی‌های بسیار شکیلی در داخل کشور برای سوهان تهیه می‌شد اما امروز در این عرصه نیاز به کشورهایی از قبیل ترکیه و چین داریم.
وی با اشاره به سرطان‌زا بودن استفاده از رنگ‌های شیمیایی در سوهان ادامه داد: این مشکل فقط در کارگاه‌های غیر مجاز و زیرزمینی سوهان وجود دارد که اداره اماکن و مرکز بهداشت به کمک اتحادیه با آن‌ها برخورد می‌کنند.
به گفته جهانگیری، این صنعت در قم موجب اشتغال ۶ هزار نفر به طور مستقیم و ۱۵ هزار نفر به طور غیر مستقیم شده است.
لزوم رعایت استانداردهای جهانی
محمد فقیهی، مدیرکل سابق بازرگانی استان قم هم در این جلسه با اشاره به اینکه شاخصه‌های اقتصادی استان قم در فرش ابریشم، فندق وشنوه وسوهان خلاصه می‌شود ابراز داشت: تا چهل سال پیش سوهان به صورت کاملاً سنتی تولید می‌شد تا اینکه تراشکاری به نام آقای خازنی یک همزن برقی برای تولید مواد اولیه ساخت که از آن پس این محصول نیمه صنعتی تولیدمی‌شود.
وی قلق اصلی برای ترد شدن و با کیفیت شدن سوهان را مشت‌زنی‌هایی می‌داند که سوهان‌پزها با دست انجام می‌دهند.
مدیرکل سابق بازرگانی استان قم در پاسخ به جهانگیری که سوهان را بدون اقبال برای کشورهای اروپایی و آمریکایی دانست گفت: در نمایشگاه مونیخ سوهان را در محل پختیم و به عنوان یک شیرینی که منبع ویتامین‌های گروه B و پروتئین است و خواصی مانند ضد افسردگی و شادی آور دارد، روی آن تبلیغ کردیم که مردم برای خرید آن صف کشیده بودند.
وی صادرات سوهان را منوط به رعایت استانداردهای جهانی در طبخ آن و تلاش برای اخذ گواهینامه‌های معتبر استاندارد جهانی دانست که تا کنون در قم پیگیری نشده است.
بی‌توجهی به مواریث فرهنگی و ظرفیت‌های اقتصادی
سید محسن محسنی، یکی از قم‌پژوهان هم در این جلسه ضمن گلایه از کم توجهی به میراث‌ها و نشانه‌های شهر قم ابراز داشت: سوهان از زمان قاجار سوغات استان قم است و باید دید چه علت روانشناسانه، جامعه شناسانه و اقتصادی و... وجود دارد که هنوز این سوغات ثبت نشده است.
وی افزود: آنقدر بی‌همت هستیم که نتوانسته‌ایم سوهان را به عنوان یک شیرینی مقوی و خوشمزه در کشورهای منطقه به مردم معرفی کرده و اقتصاد استان را از این طریق بهبود ببخشیم.
وی از اعضای هیئت مدیره اتحادیه سوهان خواست بر روی اسناد قدیمی تولید و توزیع سوهان در قم کار کنند و با گردآوری این اسناد، کاری ماندگار برای آیندگان انجام دهند.
