تعزیه یکی از نمایش‌های ایرانی است که یک روایت نمایشی از عاشورا را روی صحنه می‌برد. در تعریف عام‌تر به تئاترهای مذهبی که درباره واقعه کربلا هستند، تعزیه گفته می‌شود.
اخبار فرهنگ و هنر - نام اصلی تعزیه، شبیه خوانی یا شبیه‌گردانی است، یعنی اینکه افراد اجرا کننده، شبیه و بازی کننده نقش شخصیت‌های اصلی هستند. در تعزیه دو دسته از افراد وجود دارند به نام اولیا و اشقیا که اولیا را با لباس سبز و اشقیا را با لباس قرمز نشان می‌دهند.
اولیا و اشقیا در سینما و تلویزیون
در تلویزیون و سینمای ایران نیز فیلم‌ها و سریال‌هایی ساخته شده که سعی داشته است واقعه کربلا رابا حضور اولیا و اشقیا به نمایش بگذارد. هر چند که در تعزیه چهره اولیا مانند حضرت عباس(ع) و حضرت علی اکبر(ع) به نمایش گذاشته می‌شود اما در تلویزیون و سینما هیچگاه این اتفاق نمی‌افتد و یا چهره آن حضرت را نورانی می‌کنند و یا به طور کلی آن شخصیت را حذف می‌کنند.
زمانی که کارگردانان سینما و تلویزیون برای اولین بار سراغ این موضوع رفتند، قصد داشتند تا چهره اولیا و اشقیا را هم در این درام‌های مذهبی به نمایش بگذارند. اما خیلی جایی برای مانور در این زمینه نداشتند.
البته که تعدادی آثار شاخص تلویزیونی و سینمایی در این زمینه تولید شد، مانند سینمایی «سفیر»، سریال «روایت عشق»، سریال«معصومیت از دست رفته»، سینمایی «روز واقعه»، سریال«مختارنامه» و سینمایی«رستاخیز». در این آثار مذهبی که به موضوع واقعه کربلا یا اتفاقات پیش از آن یا پس از آن می‌پردازد یکسری شخصیت‌ها هستند که ما آنان را با نام اشقیا می‌شناسیم که مانند شمر، یزید، ابن زیاد و... که جز اصلی‌ترین کفار بودند و در رخ دادن واقعه کربلا هم نقش موثری داشتند. عده‌ای مانند حربن یزید ریاحی، ابراهیم بن مالک اشتر، مسلم بن عقیل، مختار ثقفی و هانی، هواخواه امام بودند، هرچند کسی مانند حر در لحظات آخر از لشکر اشقیا به اولیا پیوست یا فردی مانند هانی زودتر از امام به شهادت رسید، اما همه این موضوعات و افراد در رخ دادن واقعه کربلا دخیل بودند. در ادامه به بررسی بازیگران متعددی که نقش این افراد را بازی کرده‌اند می‌پردازیم.
اولیا
یک موضوعی که اهالی سینما و تلویزیون با آن درگیر هستند و بالاتر نیز به آن اشاره شد عدم توانایی در نشان دادن چهره اولیایی از قبیل چهره حضرت عباس است. حتی کارگردانانی هم قصد داشتند تا سنت شکنی کنند و این کار را انجام دهند اما در نهایت موفق به نشان دادن چهره آن حضرت نشدند. مانند داوود میرباقری در سریال « مختار نامه » میرباقری تلاش کرد تا تصویری از این حضرت را به نمایش بگذارد که با مخالفت فراوان از جانب عده‌ای مواجه شد و در نهایت سکانس مربوط به حضور آن حضرت را که کاوه فتوحی بازی می‌کرد از سریال حذف کرد، همچنین در فیلم سینمایی «رستاخیز» نیز چنین اتفاق مشابهی رخ داد و پس از گذشت چند روز از اکران این فیلم سینمایی به دلیل به نمایش گذاشتن چهره حضرت عباس(ع) با بازی بهادر زمانی و به نمایش گذاشتن چهره علی اکبر(ع) با با بازی سعید علی‌پور اکران این فیلم متوقف شد.
ابراهیم بن مالِک اَشْتَر یکی دیگر از اولیای امام حسین (ع) بود که حسن میرباقری در سریال «مختار نامه» نقش ابراهیم بن مالک اشتر را ایفا کرده استو هر چند که عده‌ای انتخاب این بازیگر را برای چنین نقش مهمی نامناسب می‌دانستند اما هیبت این بازیگر و ایفای نقش درست او نقش به یاد ماندنی را از خود در این سریال به جای گذاشت..
حُرّ بْن یَزید ریاحی نیز یکی دیگر از نزدیکان امام حسین (ع) است که تا ظهر عاشورا در انتخاب خود تردید داشت و فرهاد قائمیان که در فیلم سینمایی «رستاخیز» نقش حر را ایفا کرده است این شک و تردید و دودلی را به زیبایی نشان داده است. او که همیشه به سبب بازی در نقش‌های جدی شخصیتی استواتر از خود به جای گذاشته است، با بازی در نقش مُهر تاییدی بر عقلانیت خود زد. .
هانی بن عُرْوَة بن غران مرادی از آن دسته از شخصیت‌هایی است که تا کنون در تمام فیلم ها و سریال‌های مربوط به واقعه کربلا حضور داشته است . در سریال «روایت عشق» احمد ریحانه به سبب چهره ظریف و و هیبت نسبتا کوچک انتخاب بسیار مناسبی برای نقش هانی بود و از آنجایی که این سریال جزو اولین کارهای او بود باعث شهرت این بازیگر شد، در «معصومیت از دست رفته» سعید نیکپور ایفای نقش هانی را بر عهده داشت او که در آثاری چون«ستارخان»، «امیر کبیر»، «شهریار»، «در چشم باد» وبسیاری آثار دیگر ایفای نقش کرده بود و هنر بازیگری‌اش برکسی پوشیده نبود یکی از اولین و اصلی‌ترین انتخاب‌ها برای ایفای این نقش بود چرا که علاوه بر سابقه بازیگری جثه‌اش مناسب با جثه هانی بود. در سریال «مختارنامه» فرخ نعمتی که پیشتر هم در آثار مذهبی تاریخی مانند «ولایت عشق» ایفای نقش کرده بود حضور داشت هر چند که جثه او به قدر کافی کوچک نبود اما صلابت سخن گفتن و استواری نگاهش تقش هانی را به درستی تثبیت می‌کرد و در سینمایی «رستاخیز» جواد الشکرچی نقش هانی را ایفا کرده‌اند.
مسلم ابن عقیل در سریال «روایت عشق» را محمد تقی‌نژاد بر عهده داشت که در آن زمان با سن و سال اندک در قالب یک جوان رعنا ظاهر شده بود و از آن دسته نقش‌هایی بود که مورد توجه قرار گرفته بود، امین زندگانی که پیشتر از بازی در «مختارنامه» تجربه همکاری با داوود میر باقری در سریال «معصومیت از دست رفته» در نقش پسر شوذب را داشت این بار و در نقش مسلم ابن عقیل ظاهر شد. او که در ژانرهای مختلف فیم تجربه بازی دارد از تجربه و مهارتش استفاده کرده بود و یکی از به یاد ماندنی‌ترین بازی‌های خود را در این سریال به نمایش گذاشت. علی عباسی نیز که یکی از تهیه کنندگان مطرح سینما است در سینمایی «رستاخیز» اولین تجربه بازیگری خود را در نقش مسلم ابن عقیل پشت سر گذاشت.
اشقیا
شِمْرِ بْن ذِی‌الْجَوْشَن، در سریال «روایت عشق» ایمان ساجدی، در سریال «معصومیت از دست رفته» مصطفی طاری، در سریال «مختارنامه» محمد فیلی به سبب هیکل درشت و چهره‌ای پر از جذبه نقش شمر را بازی کرد. او که سابقه درخشانی در بازیگری دارد و تفاوت کارکترهایش از بازی در «روز روزگاری » تا کنون او را به یک ژانر خاص محدود نکرده است و در هر قالبی که ایفای نقش کند می‌تواند درخشان باشد و در نقش شمر نیز هرچه در توان داشت را در معرض دید مخاطبان قرار داد. در سینمایی «رستاخیز» نیز انوش معظمی نقش شمر را ایفا کرده‌است.
یَزید بن معاویة بن ابی‌سفیان نقش یزید را در سریال «روایت عشق» محمد الهی و در سینمایی «رستاخیز» بابک حمیدیان بازی کرده‌اند بابک حمیدیان علاوه بر ایفای نقش یزید نقش ابن زیاد را نیز بازی کرده است هرچند که حمیدیان بازیگر توانمندی است اما بسیار انتخاب این بازیگر را به عنوان ابن زیاد و یزید اشتباه می‌دانستند، درست است که حمیدیان در کارکترهای مختلفی ایفای نقش کرده است اما چهره او مخصوصا رنگ چشمان و رنگ پوستش نمی‌تواند بیناگر و نشان دهنده یک شخصیت منفی و خشن باشد..
عُبَیْدُ اللّهِ بْنُ زیادِ بْنِ اَبیه مشهور به اِبنِ زیاد در سریال «روایت عشق» رضا سعیدی، در سریال «معصومیت از دست رفته» داریوش فرهنگ به سبب صدا و چهره و نقش‌های جدی‌ای که پیش از آن ایفا کرده بود توانسته بود به درستی در این نقش ظاهر شود، در سریال «مختار نامه» هم فرهاد اصلانی یکی از به یاد ماندنی‌ترین ابن زیاد ها را به جا گذاشت رد پای اصلانی را خیلی نمی‌توان در آثار تاریخی پیدا کرد اما بازی‌های متعدد او در تیپ سازی‌های باور پذیر او باعث شده بود تا مخاطب نتواند فرد دیگری را به جز اصلانی در نقش ابن زیاد بپذیرد و در سینمایی «رستاخیز» نیز بابک حمیدیان نقش ابن زیاد را ایفا کرده‌اند.
عمر ابن سعد یکی دیگر از شخصیت‌هایی است که در واقعه کربلا نقش مهمی داشته است چرا که تا اخرین لحظات نمی‌دانسته که در سپاه اسلام است یا در سپاه کفار، انوشیروان ارجمند که خود کارگردان سریال «روایت عشق» است نقش عمر ابن سعد را نیز ایفا می‌کند، در «مختارنامه» هم مهدی فخیم‌زاده نقش شخصیتی به نام عمرابن سعد را ایفا می‌کند که تا آخر تکلیفش نامعلوم است، نمی‌داند که می‌خواهد در سپاه اسلام باشد یا خلافت ملک ری را بپذیرد، حتی پس از واقعه کربلا نیز این شک و تردید همچنان با او همراه است، فخیم‌زاده این شک و تردید و عصبانیت ناشی از بلاتکلیفی را به گونه‌ای ایفا کرده است که برای مخاطب باور پذیر باشد. در سینمایی « رستاخیز » نیز حسن پورشیرازی همان شخصیتی است که شک و تردید دارد، هرچند که در مهارت او برای ایفای نقش شکی نیست اما نمی‌توان بازی او را با انوشیروان ارجمند و مهدی فخیم‌زاده مقایسه کرد.
