رکورددار، اولین‌ها و ... واژه‌های نام‌آشنایی است که بار‌ها در طول روز می‌شنویم. ضمن اینکه این واژه‌ها هم بیشتر در عرصه‌های ورزشی، علمی و ... شنیده می‌شوند.
اخبار فرهنگ و هنر - البته مخاطبان وقتی با چنین واژه‌هایی آشنا می‌شوند، حس خوب هم دریافت می‌کنند و دوست دارند با چنین افرادی آشنا شوند. شاید باورتان نشود، اما چنین واژه‌هایی در ارتباط با برنامه‌ها، سریال‌ها، بازیگران و ... هم صدق پیدا می‌کند، به‌ویژه در ماه‌های مناسبتی اعم از رمضان. در گذشته‌های دور با شروع ماه پر‌برکت رمضان برنامه‌هایی به شکل پراکنده در این ماه روانه آنتن می‌شد، اما از دهه ۷۰ برنامه‌های رمضانی معاونت سیما شکل و شمایل منسجم‌تری به خودش گرفت و در کنار برنامه‌های معارفی، سریال‌های مناسبتی هم تولید و پخش شدند و به مرور و با اقبال مخاطبان این اتفاق به شکل پررنگ‌تری افتاد و دیگر مدیران دست به کار شدند تا برنامه‌ها و مجموعه‌های تلویزیونی با محتوای کاملا رمضانی تولید شود. ما هم با شروع ماه رمضان تصمیم گرفتیم به اولین‌ها و رکوردداران برنامه‌ها و سریال‌های بپردازیم.
البته در این گزارش معیار ما انتخاب برنامه‌های مهم، آنها که قدمت بیشتری داشتند، بازیگران و کارگردانانی که بیشتر اثر را در ماه رمضان داشتند یا در نظرسنجی‌های انجام شده در صدا و سیما بیشترین رتبه را کسب کرده‌اند، بود. البته تعداد بازی‌های برخی بازیگران که نقش‌های فرعی در سریال‌های رمضانی بازی کردند، بیشتر از بازیگران اصلی که در این گزارش به آنها اشاره شده، است، اما از آنجا که ایفاگر نقش‌های فرعی بودند، فقط نامشان کوتاه در این گزارش آمده است.
آزاد شدن زندانیان
نام برنامه: جشن رمضان
سن و سال:۲۰ ساله
مجریان: کاظم احمدزاده، سیدمحمد حسینی، جواد رضویان
چه بود؟ این برنامه شب‌های ماه رمضان بعد از افطار از شبکه پنج سیما پخش شد و در سال‌های مختلف، با تغییراتی همراه بود، اما اغلب آن را به‌خاطر پرداخت به امور خیریه‌ای، چون آزاد کردن زندانیان و تامین مایحتاج نیازمندان می‌شناختند. با وجود اینکه برنامه جشن رمضان شروع خوب و مخاطب‌پسندی داشت، اما به مرور افت کرد، حتی با وجود تغییر ساختار دیگر خیلی دیده نشد. سال گذشته این برنامه تغییرات اساسی داشت که از جمله آنها عدم حضور احمدزاده بود. همچنین رویکرد برنامه خنده و شادی بود.
احساس صادقانه و عاشقانه‌ای به همه برنامه‌ها دارم و می‌دانم برای هر کدام زحمت‌های فراوانی کشیده شده، اما «جشن رمضان» با همه برنامه‌هایی که امروز در این ماه مبارک روی آنتن می‌روند تفاوت‌های اساسی داشت؛ اول اینکه ما ابزار قوی یعنی دنیای مجازی امروز را نداشتیم و تبلیغات از این دست و آزادی عمل امروز نبود، بنابراین نمی‌توان آن را با برنامه‌های موفق امروز مقایسه کرد.
ماهی به شیرینی عسل
نام برنامه: ماه عسل
آمد و رفت: رمضان ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۷
مجری: احسان علیخانی، محسن افشانی و علی ضیا
چه بود؟ این برنامه زنده تلویزیونی با تم اجتماعی- معنوی هر سال ماه رمضان و پیش از افطار از شبکه سه سیما پخش می‌شد. ایده این برنامه متعلق به احسان علیخانی بود که پس از اجرای برنامه‌های مناسبتی جزر و مد در سال‌های ۱۳۸۴ و ۱۳۸۵ تصمیم گرفت برنامه‌ای مستقل برای ماه رمضان بسازد و برنامه ماه عسل از سال ۸۶ پخش شد. برنامه ماه عسل پس از پخش ۱۲ فصل در ماه‌های رمضان، سرانجام در سال ۱۳۹۷ به کار خودش پایان داد، زیرا علیخانی درگیر ساخت برنامه عصر جدید شد. مهمان‌های این برنامه به‌طور کلی مردم عادی جامعه بودند که توانسته بودند در زندگی خود کار مهمی انجام بدهند یا در زندگی افراد دیگر تأثیرگذار بوده‌اند یا حادثه مهمی در زندگی‌شان رخ داده است. البته برنامه‌های افطار کم نبوده، اما ما به محبوب‌ترین‌ها اشاره کردیم که در نظرسنجی‌ها رضایت مخاطبان را کسب کرده بود.
چالش شیطان
نام سریال: او یک فرشته بود
تاریخ تولد: رمضان ۱۳۸۴
کارگردان: علیرضا افخمی
چه بود؟ افخمی برای رمضان ۸۴ به سراغ یک موضوع مذهبی ماورایی رفت که اتفاقا با اقبال مردمی رو به رو شد. گرچه در زمان پخش نقد‌هایی هم نسبت به این سریال پیش آمد، اما در مجموع نظرسنجی‌ها نشان می‌داد که پر‌مخاطب است. فیلمنامه این سریال چالش‌بر‌انگیز را علیرضا کاظمی‌پور نوشته بود و موضوع با تصادف بهزاد شروع شد که او زنی که تصادف کرده بود را به خانه می‌آورد و به‌تدریج حرکات عجیبی از این زن که فرشته نام دارد، سر می‌زند و در انتها مشخص می‌شود که فرشته (شیطان) است.
سریال او یک فرشته بود، آغازگر یک عرصه در تلویزیون ایران بود. یکی از دغدغه‌های اصلی من، جهان پس از مرگ و مسائل ماورایی است؛ به همین دلیل دوست دارم در این زمینه کار کنم و سریال بسازم. به‌طور کلی تولید فیلم و سریال در بخش ماورایی سخت است، زیرا ممکن است آنچه در فیلمنامه آمده و باید به تصویر کشیده شود با اعتقاد برخی همخوانی نداشته باشد.
رقابت مقدم و لطیفی
سریال‌های سیروس مقدم: عروج، اغما، روز حسرت، مدینه و پایتخت ۴
چه بود؟ این کارگردان برای ساخت سریال‌های رمضانی خودش را محدود به یک گونه سریال‌سازی نکرده و سراغ موضوعات ماورایی، اجتماعی و طنز رفته است. یکی دیگر از ویژگی‌های او پیدا کردن رگ خواب مخاطب است و همین باعث شده اکثر مواقع سریال‌های او در صدر نظرسنجی‌ها قرار بگیرد.
سریال‌های محمدحسین لطیفی: سردلبران، پادری، دودکش، نردبام آسمان و صاحبدلان
چه بود؟ نخستین سریال ماه رمضانی لطیفی با نام صاحبدلان سر و صدای زیادی به پا کرد و حتی به خاطر موضوع در نظرسنجی‌ها عنوان پرمخاطب‌ترین سریال را از آن خود کرد. او هم کارگردانی است که خودش را محدود به گونه خاصی نکرده و سریال‌های تاریخی، اجتماعی و طنز برای رمضان ساخته است.
برخی مواقع قصه با یک جذابیت فریبنده مخاطب را فقط برای رمزگشایی دنبال خودش می‌کشاند و بار معنایی‌اش در سایه قرار می‌گیرد. این هم خودش یک هنر و خیلی سخت است بتوانی قصه‌ات را به گونه‌ای تعریف کنی که ایجاد جذابیت کند و تماشاچی را به گمراهی تصویری بکشاند نه گمراهی بینشی و بعد وقتی جذبش کردی حالاحرف اصلی‌ات را بزنی. من در اغما از این روش استفاده کردم وگرنه «اغما» تبدیل می‌شد به یک ملودرام خانوادگی مثل خیلی از ملودرام‌های دیگر.
ابتدا قصه سریال سر دلبران برای تهران نوشته شده بود، ولی وقتی فیلمنامه را خواندم، احساس کردم نمی‌شود این قصه را در فضای تهران تعریف کرد. به نظرم تهران بی‌هویت شده و حتی در محله‌های جنوب شهر و بافت قدیمی فعلی نمی‌توان جایی برای روایت چنین قصه‌هایی پیدا کرد. ما برای این قصه مسجد و محله‌هایی را می‌خواستیم که الان در ساختمان‌های بلند تهران گم شده و همه این موارد باعث شد یزد را به جای تهران انتخاب کنیم.
مهمانی صبحگاهی
نام برنامه: ماه خدا
قدمت: ۱۶ ساله
مجری: حسن سلطانی
چه بود؟ این برنامه سال‌هاست روی آنتن شبکه یک است و اجرای این برنامه را ساعد باقری، فرزاد جمشیدی و حسن سلطانی به عهده داشتند. البته قدمت اجرای سلطانی در این برنامه بیشتر است و حدود ۹ سال مجری برنامه ماه خداست و امسال هم اجرای این برنامه را به عهده دارد. البته امسال تغییراتی در برنامه ایجاد شده و بهروز رضوی و هادی صلح‌جو هم دیگر مجریان این برنامه هستند.
ماه رمضان در نهاد خودش نــورانــیــت، جــذابــیــت، تاثیرپذیری و تاثیرگذاری دارد و کسانی که در حوزه رسانه کار می‌کنند از این قاعده مستثنا نیستند. این ماه خیلی مبارک است و باید با احترام درباره آن صحبت کرد؛ بنابراین برای من افتخاری است که در این ماه اجرای برنامه سحرگاهی را دارم. البته من سال‌هاست اجرای برنامه‌های سحرگاهی رادیو و تلویزیون را دارم، اما ۹ سالی می‌شود برنامه ماه خدا را اجرا می‌کنم.
آزمایش حاج یونس
نام سریال: میوه ممنوعه
تاریخ تولد: رمضان ۸۶
کارگردان: حسن فتحی
چه بود؟ این سریال تلویزیونی به‌دلیل سوژه و نگارش دیالوگ‌ها در میان مخاطبان خاص و شهره شد.
سکانس‌های این سریال را علیرضا کاظمی‌پور نوشت و علیرضا نادری هم نگارش دیالوگ‌ها را به‌عهده داشت. این همکاری منجر به خاص شدن این سریال شد. داستان این سریال درباره فردی متدین به نام حاج یونس بود که به اصول دینی اعتقاد زیادی داشت، تا اینکه ماجرا‌هایی او را در معرض متهم شدن قرار می‌دهد.
این سریال راوی آدم‌های خاکستری است؛ آدم‌هایی که این بار در قلب یک داستان به محک آزمایش گذاشته می‌شوند تا درجه ایمان هر‌کدام برای خودشان رقم بخورد. داستان آدم‌هایی است که ما اعتقاداتشان را کاملا تایید می‌کنیم، ولی همین آدم‌ها در مقطعی از زندگی دچار سردرگمی شده و از لحاظ معنا بسیار شنیدنی و آموزنده است.
پسر مثبت خانواده
بازیگر مرد: برزو ارجمند
سریال‌ها: سردلبران، بچه مهندس، نردبام آسمان، یک وجب خاک، عبور از پاییز، صاحبدلان، پشت کنکوری‌ها.
چه بود؟ این بازیگر چه در نقش اصلی و چه در نقش فرعی سریال‌های رمضانی، غالبا شخصیتی مثبت داشته و نکته جالب کارنامه رمضانی او، تعداد همکاری‌اش با محمدحسین لطیفی، یکی از رکوردداران کارگردانی در این ایام است. همچنین او در رمضان یک سال، دو سریال نردبام آسمان و عبور از پاییز و سالی دیگر سر دلبران و بچه‌مهندس را از شبکه یک و دو روی آنتن داشت.
دیگران: به رضا توکلی هم در کنار برزو ارجمند می‌توان نام پرکارترین بازیگر در ماه‌های رمضان داد. بازیگری که در سریال‌های زیرزمین، پنحمین خورشید، پنج کیلومتر تا بهشت، او یک فرشته بود، رانت‌خوار کوچک، یک وجب خاک و برادر بازی کرده است. پس از این دو در میان بازیگران مرد می‌توان به امین تارخ، سیروس گرجستانی، علی صادقی، مهدی امینی‌خواه، مهدی سلطانی و مهران رجبی اشاره کرد که تعداد آثار رمضانی کارنامه‌شان کم نیست.
سریال‌های مناسبتی‌ای که با شتاب ساخته شده نتیجه خوبی نگرفتند، اما سریالی مثل صاحبدلان قبل از شروع تصویربرداری فیلمنامه کاملی داشت و به‌همین خاطر با کیفیت بود. به‌طور کلی مجموعه‌هایی که زمان بیشتری برای تولید آنها صرف می‌شود، بهتر از آب درمیآید.
همیشه مادر
بازیگر زن: مریم امیر جلالی
سریال‌ها: متهم گریخت، خانه به دوش، پشت کنکوری‌ها و نوعروس
چه بود؟ مخاطبان بیشتر او را با نقش‌هایش در سریال‌های مناسبتی عطاران به یاد می‌آورند و امیرجلالی در این آثار نقش مادری از طبقه اقتصادی متوسط و پایین جامعه را به خوبی بازی کرده است. مادری مدیر و مستقل که فشار‌های زندگی گاه او را عصبی می‌کند و نمودش می‌شود فریاد‌های معروف این بازیگر در قالب شخصیت‌هایی که بازی کرده است.
دیگران: در کنار این بازیگر که نقش‌های به یادماندنی در سریال‌های رمضانی داشته است، می‌توان از مهرانه مهین‌ترابی نام برد که او هم در این ایام پرکار بوده و سریال‌هایی، چون یادداشت‌های کودکی، اگه بابام زنده بود، نوعروس و در مسیر زاینده‌رود از این بازیگر روی آنتن رفته است.
بعد از سریال خانه به دوش بسیاری من را به‌عنوان یک آدم عصبی شناختند، ولی واقعیت این است که این نقش به من محول شد و من فقط تلاش کردم به بهترین شکل ایفایش کنم تا مخاطب با آن احساس نزدیکی کند. این گذشت، ولی بعد از آن هم همه دوست داشتند در آثارشان من را به همین شکل نشان دهند که البته خیلی از شخصیت خودم فاصله دارد.
گمشده رمضانی
نام سریال: گمگشته
سال پخش: ۱۳۸۰
نام کارگردان: رامبد جوان
چه بود؟ این سریال نه اولین سریال رمضانی است و نه رکورددار، اما از چند جهت می‌توان نامش را در این فهرست لحاظ کرد. گمگشته کمدی نبود، ولی به فراخور قصه، لحظه‌های بانمکی داشت که تا پیش از آن در برنامه‌ها و سریال‌های رمضانی دیده نشده بود. می‌شود گفت این سریال گمشده رمضان را که شادی بود به فضای سریال‌های سیما آورد و به همین جهت در نظرسنجی‌ها جزو سریال‌های محبوب این ماه شد. همچنین تیتراژ آن با صدای مجید اخشابی، ضمن اینکه این خواننده را بیش از پیش به مردم شناساند، حسابی در ذهن مخاطبان ماند و به نوعی تیتراژخوانی رمضانی بعد از آن مورد توجه قرار گرفت.
مهمان رمضانی
نام سریال: مهمان
سال پخش: ۱۳۷۰
کارگردان: خسرو ملکان
چه بود؟ نوروز ۷۰ مقارن با ماه رمضان بود و از این نظر حال و هوای متفاوتی داشت. در آن ایام سریال مهمان روی آنتن رفت و به همین خاطر می‌توان این مجموعه را نخستین سریال رمضانی سیما به حساب آورد. ملکان سریال دیگری را هم پس از آن با نام «تعطیلات نوروزی» کارگردانی کرد که آن هم رمضان ۷۱ روی آنتن رفت. با استقبال مخاطبان، ساخت سریال برای رمضان به یک رسم همیشگی تبدیل شد و کم‌کم شبکه‌های تلویزیونی رقابت رمضانی در قصه‌گویی را پیش گرفتند.
خاطرم هست ماه رمضان و نوروز با هم بود و در دی گفتند برنامه‌ای برای عید بسازیم. هنوز ساخت سریال رمضانی مد نشده بود. با مدیر شبکه یک به توافق رسیدیم در این فرصت کمی که باقی مانده کاری انجام دهم و به این ترتیب سریال مهمان را به‌عنوان اولین سریال رمضانی کارگردانی کردم. به هنرپیشگان سریال زنگ زدم و گفتم می‌خواهم مجموعه‌ای بسازم که هیچ چیز از آن نمی‌دانم! فقط از آنجایی که دعای سحر را خیلی دوست دارم، می‌خواهم با این دعا شروع شود.
آوازخوان لحظه‌های مبارک
خواننده: احسان خواجه امیری
آثار: برای آخرین بار، میوه ممنوعه، ماه عسل، مثل هیچ کس، در مسیر زاینده‌رود، مادرانه، بچه مهندس.
چه بود؟ این خواننده را می‌توان رکورددار اجرای آواز تیتراژ و میانی سریال‌ها و برنامه‌های رمضانی دانست. آثار رمضانی خواجه‌امیری بیشتر مطابق با سبک همیشگی او پاپ هستند، اما در میانشان سنتی‌خوانی هم مثل قطعه‌ای که در میان سریال مثل هیچ کس پخش شد، دیده می‌شود. در کنار او می‌توان از محمد علیزاده، مهدی یراحی و... هم نام برد که به نسبت جزو تیتراژخوان‌های پرکار رمضانی بوده‌اند.
خاطره دکور‌ها در ذهن مردم
نام طراح: پیمان قانع
چه بود؟ معمولاً وقتی صحبت از دکور می‌شود، نام پیمان قانع شنیده می‌شود. او جزو طراحان بسیار با استعداد است که همیشه دکور‌های جذابی را طراحی می‌کند. ضمن اینکه طراحی هر یک از دکور‌ها متناسب با محتوای برنامه است و همین باعث شده مخاطب از جذابیت‌های بصری دکور هم استفاده ببرد.
برنامه‌ها: ماه عسل، دعوت و مثل ماه
از روز اول که دکور‌های ویژه ماه رمضان شروع شده تا امروز در حرفه من ۱۷ سال می‌گذرد. آنچه در برنامه‌های ماه رمضان جاری و ساری است.
به غیر از حس این ماه، این است که برنامه‌ها حالت قصه‌گویی دارد، به همین علت نور و دکور متناسب با محتواست. ضمن اینکه من سعی می‌کنم دکور برنامه‌های ماه رمضان به گونه‌ای باشد که با یک المان در ذهن مخاطبان حک شود. مثلاً صدف، گنبد، کتابخانه
و ... سال‌ها تخصص من طراحی دکور برنامه‌های ماه رمضان است و هر سال سعی کرده‌ام سلیقه‌ام را بهتر و پخته‌تر کنم. دلم می‌خواهد خاطره دکور‌ها را در ذهن مخاطبان بسازم که هر سال با رنگ، فرم، شکل و ... به یاد بیاورد. امسال طراحی دکور برنامه افطار شبکه سه با نام مثل ماه و برنامه سحرگاهی این شبکه را به عهده داشتم. پارسال هم دکور برنامه سحر را به عهده داشتم و به یاد دوران کودکی که سحری بیدار می‌شدم و از پنجره نگاه می‌کردم که چراغ خانه کدام یک از همسایه‌ها روشن شده، دکوری که پارسال طراحی کردم به این شکل بود که پنجره‌ای بود و چراغ‌ها یکی یکی روشن می‌شدند. امسال هم سعی کرده‌ام طراحی برنامه‌هایی را که به عهده دارم دکورش در ذهن مخاطبان بماند.
جنجالی‌ترین‌ها
در رمضان‌هایی که گذشته است، برنامه‌ها و سریال‌هایی هم بودند که دچار حاشیه شدند یا به‌خاطر جسورانه بودن مهمان‌ها و سوژه‌هایشان حسابی سروصدا کردند. چند نمونه از این موارد را می‌توان در مهمان‌های متفاوت برنامه ماه عسل پیدا کرد:
ماجرای یک واکسن: یاسی اشکی یکی از مهمانان برنامه ماه عسل بود که حضور او در این برنامه و صحبت‌هایش راجع‌به ویروس اچ پی وی و واکسن آن مورد توجه بسیاری قرار گرفت، اما ماجرا به اینجا ختم نشد و بعد از دو روز صدای مخالف‌های او هم بلند شد و این قسمت از برنامه ماه عسل را جنجالی کرد.
مدل عروس: چند سال پیش بود که ماه عسل یکی از قسمت‌هایش را به مشاغل ویژه اختصاص داد و در این میان خانمی در برنامه حاضر شد که خود را مدل عروس معرفی کرد، اما کسی نمی‌دانست مدتی بعد این موضوع حاشیه‌ساز می‌شود. ظاهر این خانم در شبکه‌های اجتماعی، «ماه عسل» را برای مدتی اسیر حاشیه کرد.
به‌یادماندنی‌ترین نوا‌ها
به وقت افطار: پیوند دعای ربنا و غروب‌های رمضان جدانشدنی است و در میان تمام اجرا‌های آن، صدای محمدرضا شجریان و ربنای او بیش از همه در گوش جان مخاطبان به یادگار مانده است.
خاموشی مرغ سحر: خوانش دعای سحر بعد از انقلاب را به نام خود ثبت کرده و این اجرا از محبوب‌ترین کار‌های اوست. به این ترتیب از سال‌ها پیش تا امروز خاطره سحر‌های روزه‌داران با آوای سیدقاسم موسوی قهار عجین شده است. این مدیحه‌سرا و مناجات‌خوان آذر ۹۸ بعد از مدت‌ها تحمل رنج بیماری درگذشت.
اسماءالحسنی: تواشیح ۹۹ اسم خداوند از آن نوا‌های خاطره‌انگیزی است که روزه‌داران را در لحظات منتهی به اذان مغرب و افطار همراهی می‌کند.
