خیلی ساده، پولشویی یعنی پولی را که از راه خلاف؛ حالا می‌خواهد دزدی باشد یا قاچاق مواد مخدر، به دست آمده است، از مسیر یک تجارت قانونی وارد چرخه اقتصاد کرد.
اخبار فرهنگ و هنر - با این تعریف هیچ کسب و کاری در برابر این پدیده شوم ایمن نیست. در دنیای هنر هم گاهی پیش آمده است که گروهی با سرمایه‌گذاری روی آثار هنری اقدام به پولشویی کرده‌اند.
در سال‌های اخیر پول کثیف و ارتباطش با کار خلاف، بیش از پیش به موضوع مورد علاقه رسانه‌ها و صنعت سرگرمی تبدیل شده است. سینما که راوی رویدادهای واقعی و داستانی بسیاری است، از پولشویی هم غافل نمانده و بارها به زیبایی در دل محصولاتی جذاب به این موضوع پرداخته، و البته گاهی خودش در دام پولشویان اسیر شده است.
«رختشوی‌گاه (The Laundromat)»
یکی از پرسر و صداترین فیلم‌هایی بود که اواخر سال ۲۰۱۹ به بازار آمد. در روزهای پیش از پخش فیلم در نتفلیکس یورگن موساک و رومن فونسکا دو وکیل که چهره‌های اصلی رسوایی «اسناد پاناما» بودند به دادگاه شکایت کردند و محتوای فیلم را تهمت و افترا دانستند. آن‌ها خواستار توقیف فیلم بودند، هر چند که شکایتشان راه به جایی نبرد و فیلم ۱۸ اکتبر سال ۲۰۱۹ پخش شد.
نتفلیکس برای ساخت این فیلم سنگ تمام گذاشت و با به کار گرفتن ستاره‌هایی مثل مریل استریپ، گری اولدمن، آنتونیو باندراس و جفری رایت در کمدی درامی به کارگردانی استیون سودربرگ به ماجرای رسوایی «اسناد پاناما» پرداخت.
در رسوایی «اسناد پاناما» چیزی بیش از ۱۱ میلیون و ۵۰۰ هزار سند از شرکت حقوقی پانامایی «موساک-فونسکا» به رسانه‌ها درز کرد که حاکی از پولشویی و فرار مالیاتی افراد بسیاری از جمله چهره‌های سرشناس بود.
«رختشوی‌گاه» با استفاده از چهره‌های مشهور طی ۹۶ دقیقه بینندگانش را با برخی از مفاهیم اصلی و موضوعات پیرامون ماجرای «اسناد پاناما» آشنا می‌کند که شاید برای بسیاری از آن‌ها غافلگیرکننده باشد.
سریال‌های مشهور از «بریکینگ‌بد» تا «نفوذی»
در سال‌های اخیر سریال‌های بسیار مهمی با موضوع تبهکاری و خلاف ساخته و روانه بازار شده است. در این سریال‌ها بیننده به خوبی ارتباط کار خلاف و پولشویی را می‌بیند و درک می‌کند. یکی از محبوب‌ترین سریال‌های سال‌های اخیر «بریکینگ‌بد» است که در آن سیر تبدیل شدن معلمی متعهد به خلاف‌کاری خوفناک را به تماشا می‌نشینیم. در این روایت یکی از کلیدی‌ترین شخصیت‌ها وکیلی است که کار پولشویی را برای شخصیت‌های اصلی داستان انجام می‌دهد.
داستان «بریکینگ بد» خیالی است اما سریال‌هایی هستند که مثل «رختشوی‌گاه» بر اساس رویدادهای واقعی ساخته شده‌اند. برایان کرنستون که در «بریکینگ بد»خوش درخشید، در سریال «نفوذی (The Infiltrator)» ماموری مخفی به نام رابرت مازور را بازی می‌کند که در قامت تاجری فاسد به تشکیلات پولشویی پیچیده کارتل مواد مخدر کلمبیایی نفوذ کرد.
«پول کثیف» سریال مستندی است که سال ۲۰۱۸ ساخته شد. این سریال همانطور که از نامش پیداست در ۶ قسمت به این موضوع می‌پردازند. جالب اینکه موضوع ششمین قسمت این سریال دونالد ترامپ رییس‌جمهور آمریکا است. الکس گیبنی مستندساز مشهور، یکی از تهیه‌کنندگان این سریال است.
از دیگر سریال‌های مشهور در این ژانر می‌توان به سریال انگلیسی «مک‌مافیا» اشاره کرد که در آغاز راه علاقه‌مندان بسیاری را به خود جلب کرده است.
گاهی سینما روایت‌گر نیست، خود سوژه است
همیشه هم قرار نیست، سینما در جایگاه راوی داستان‌های خیالی و واقعی درباره پولشویی را روایت کند. گاهی خودش ابزار پولشویی می‌شود. یکی از مشهورترین نمونه‌های پولشویی در سینما ماجرای تهیه‌کنندگان «گرگ وال‌استریت» و اختلاس از صندوق توسعه مالزیایی بود.
«گرگ وال‌استریت» یکی از مهم‌ترین فیلم‌های کارنامه مارتین اسکورسیزی است. این فیلم ۳ ساعته که سال ۲۰۱۳ اکران شد، از جمله پروژه‌های اسکورسیزی بود که مثل «ایرلندی» احتیاج به بودجه‌ای هنگفت داشت. فراهم کردن بودجه ۱۰۰ میلیون دلاری برای این فیلم از عهده هر استودیویی برنمی‌آمد و برای این کار کمپانی «رد گرانیت» پا پیش گذاشت.
«رد گرانیت» از کمپانی‌های ریشه‌دار هالیوودی نبود و هنگامی «گرگ وال‌استریت» را عرضه کرد که فقط سه سال از عمرش می‌گذشت. رضا عزیز فرزندخوانده نجیب رزاق نخست‌وزیر سابق مالزی این کمپانی را سال ۲۰۱۰ همراه با یک تهیه‌کننده آمریکایی تاسیس کرد. آن‌ها پیش از «گرگ وال‌استریت» فیلم‌های «خارج از کوره» و «دوستان با کودکان» را تهیه و اکران کرده بودند.
«گرگ وال‌استریت» فیلم بسیار موفقی بود، در چند رشته از جمله بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر مرد نقش اصلی و مکمل نامزد دریافت اسکار شد. در گیشه هم خوش درخشید و با فروش ۳۵۰ میلیون دلاری از نظر تجاری هم عملکرد خوبی داشت.
تا اینکه در سال ۲۰۱۵ وزارت دادگستری آمریکا در تحقیقاتش درباره اختلاس از صندوق «۱MDB» به رضا عزیز رسید. در این تحقیقات مشخص شد که بخشی از سرمایه فیلم «گرگ وال‌استریت» از این اختلاس تامین شده است. پس از آن بود که مشخص شد کمپانی «رد گرانیت» در فیلم‌های دیگرش مثل «احمق و احمق‌تر» نیز میلیون‌ها دلار از این پول را به کار گرفته است.
رضا عزیز یکی از دوستان صمیمی فردی به نام ژو لو بود. ژو لو را مغز متفکر اختلاس از صندوق «۱MDB» می‌نامند. او اکنون یک فراری بین‌المللی است که دولت‌های مالزی، سنگاپور و آمریکا دنبالش هستند.
لئوناردو دی‌کاپریو که نامش در میان تهیه‌کنندگان «گرگ وال‌استریت» دیده می‌شود، بیش از هر کسی از رسوایی اختلاس صندوق سرمایه‌گذاری مالزیایی آسیب دید. او به دلیل ارتباطش با ژو لو بیش از پیش مورد سرزنش قرار گرفت. بازیگر «گرگ وال‌استریت» در برخی مراسم سینمایی از لو تقدیر هم کرده بود.
ژو لو برای خریدهای گرانقیمتش در عالم هنر مشهور بود. او نقاشی‌های هنرمندان سرشناسی مثل ونگوگ و پیکاسو را در حراجی‌ها می‌خرید، و البته برخی از آن‌ها را به دی‌کاپریو هدیه کرد. دی‌کاپریو بعدها داوطلبانه تمام هدایای او را به وزارت دادگستری آمریکا تحویل داد.
رضا عزیز تابستان سال ۲۰۱۹ به جرم پولشویی بازداشت شد، اما ژو لو هنوز تحت تعقیب است.
ماجرای «گرگ وال‌استریت» و اختلاس صندوق ملی توسعه مالزیایی نشان داد که پول کثیف از جاهایی سر در می‌آورد که شاید فکرش را هم نمی‌کنید.
