محمود اکبرزاده در کتاب «مرد نخستین» (زندگی نامه داستانی پروفسور سید محمود حسابی) به سرگذشت این بزرگ مرد که فیزیک‌دان، سیاست‌مدار، نخستین رئیس دانشکده فنی دانشگاه تهران و بنیان‌گذار فیزیک دانشگاهی ایران بوده، پرداخته است.
اخبار فرهنگ و هنر - پروفسور حسابی تحصیلات ابتدایی، متوسطه و دانشگاهی را در بیروت گذرانده و فارغ‌التحصیل در رشته‌های ادبیات و علوم و راه و ساختمان است. مدتی نیز پزشکی خواند، ولی آن را رها کرد و به مطالعه نجوم، ریاضی و زیست‌شناسی پرداخت. سپس رشته مهندسی برق، مهندسی معدن و دکترای فیزیک را در دانشگاه سوربن به پایان برد.
حسابی در سال ۱۳۰۶، به تهران بازگشت و با توجه به فقر فرهنگی کشور، در راه گسترش علوم و فنون جدید اقدامات قابل توجهی انجام داد. تأسیس دانشگاه تهران، دانشکده فنی و علوم، راه اندازی نخستین دستگاه رادیولوژی و ایجاد نخستین ایستگاه هواشناسی از کار‌های اوست. دکتر حسابی پدر فیزیک ایران لقب دارد و یک بار نیز از سوی مجامع خارجی، به او عنوان مرد سال داده شده است.
قطعا کسانی که در آن روز گرم بهاری، شیرینی تولدش را می‌خوردند، نمی‌دانستند که نام حسابی قرار است روزی در کنار همه کار‌های ماندگارش، جاودانه شود. در نخستین روز‌های اسفند سال ۱۲۸۱، در چهار راه معزالسلطنه تهران و در خانواده‌ای برجسته و سر‌شناس، کودکی به دنیا آمد که از همان ابتدا، دور و بری‌هایش را از هوش و استعداد سرشارش به تحیر وا می‌داشت. کودکی که بعد‌ها در عرصه سیاست و علم و فرهنگ، مرد بزرگی شد و حالا قهرمان اثر محمود اکبرزاده است.
اکبرزاده سرگذشت دکتر محمود حسابی را از دوران کودکی آغاز می‌کند. روزگاری که پدرش او و خانواده‌اش را در پی رسیدن به زندگی بهتر، در فقر و تنگدستی در بیروت رها می‌کند و به ایران می‌رود. اما محمود، از همان ابتدا در مسیر آموختن قدم می‌گذارد و مدارج ترقی را پله پله طی می‌کند.
یکی از بارزتین ویژگی‌های کتاب « مرد نخستین »، بیان حالات و عواطف دکتر حسابی در کنار عقاید علمی و سیاسی‌اش است. توصیفاتی که این زندگینامه را به سبکی داستانی نزدیک‌تر کرده و علاوه بر نمایش وجوه دیگری از یک شخصیت برجسته علمی، کتاب را از افتادن در دام تاریخ نگاری صرف می‌رهاند.
اثر حاضر شامل بخش‌هایی جذاب از ارتباط دکتر حسابی با دانشجویان ایرانی، دیدارش با شاه و نیز ملاقات با آلبرت انیشتین در سال ۱۳۲۵ است که یکی از فصل‌های جذاب کتاب را شکل داده است.
در بخشی از کتاب «مرد نخستین» می‌خوانیم:
پس از مدتی، پروفسور حسابی به نمایندگی مردم تهران، وارد مجلس سنا شد. در آن زمان، شرکت نفت در صدد تجدید قرارداد و در اصل تجدید وابستگی خود به انگلیس بود. دولت هم مخالفتی نمی‌کرد. چیزی نمانده بود بدون سرو صدا قرارداد را تمدید کنند که چند نماینده موضوع را در مجلس طرح کردند و مخالفت‌هایی آغاز شد.
تهدید‌های اولیه دولت‌مردان، دهان بسیاری از مخالفان را بست، اما دکتر محمود حسابی و دو نماینده‌ی دیگر آن قدر موضوع را پیگیری کردند که آتش مخالفت‌ها دوباره شعله‌ور شد. در مقابل، تهدید‌ها هم بالا گرفت، اما سرانجام دکتر حسابی و همراهانش موفق شدند جلوی تمدید قرارداد ننگین شرکت نفت ایران و دولت انگلیس را بگیرند و ماده‌ی خلع‌ید را به تصویب نهایی برسانند. مجلس اجرای این مصوبه را بر عهده‌ی دکتر مصدق گذاشت تا ضمن پذیرش پست نخست‌وزیری، مسئولیت خلع ید از شرکت نفت انگلیس را نیز عهده‌دار شود. دکتر مصدق نیز به دو دلیل، دکتر حسابی را برای پیگیری این کار انتخاب کرد. دلیل اول مبارزات مداوم وی در مجلس و دلیل دوم، پیچیدگی فناوری صنعت نفت بود که حضور نیروی کارشناس متخصص را می‌طلبید. به این ترتیب پروفسور حسابی، نخستین رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران شد.
گفتنی است کتاب «مرد نخستین» نوشته محمود اکبرزاده توسط انتشارات سوره مهر راهی بازار نشر شده است.
