مراسم اختتامیه یازدهمین جایزه ادبی جلال آل احمد با حضور مهدی قزلی دبیر اجرایی جایزه ادبی جلال آل احمد، محمدرضا بایرامی دبیر علمی جایزه ادبی جلال آل احمد، محسن جوادی معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و شرکت کنندگان در این جایزه ادبی در سالن قلم سازمان اسناد و کتابخانه ملی برگزار شد.
بایرامی: برای ترویج و تبلیغ رمان کاری انجام نمی‌شود
در این مراسم، محمدرضا بایرامی دبیر علمی جایزه ادبی جلال آل احمد در خصوص این جایزه ادبی گفت: خدا را شکر که دور دیگری از جایزه ادبی جلال آل احمد با همه ضعف‌ها و حسن هایش به سرانجام رسید. هم اکنون در آستانه چهل سالگی انقلاب اسلامی هستیم و می‌دانیم چهل عدد تکامل است و در ادبیات و تمام ادیان معنا دارد. پیامبر ما در چهل سالگی به رسالت مبعوث شد. انتظار می‌رفت تا چنین سالی، ادبیات داستانی انقلاب دست کم رمان مهمش را منتشر کند؛ اما متاسفانه باید گفت اتفاق بزرگی در ادبیات ما نیفتاده است تا آن را تمام قد نشان دهیم. چرا ما نباید دن آرام ایرانی داشته باشیم؟
وی افزود: باید به هنرمند و حس او اعتماد می‌شد؛ چون قطعا او حوادث جامعه را بهتر از سیاستمداران می‌شناسد. شاید به دلیل همین کمبود است که ژانری به نام خاطره داستان راه افتاد که البته راه خود را می‌رود و از حمایت‌های حجیم برخوردار است. گاهی رویش می‌نویسند رمان و دوستان ما می‌خوانند خاطره. می‌نویسند خاطره و دوستان ما می‌خوانند رمان و آخر در بخش مستند نگاری جایزه می‌گیرد! البته ما به آثار خوبش جایزه می‌دهیم. آیا تا به حال شنیده اید برای ترویج و تبلیغ رمانی هزینه شود؟! به این بخش به هیچ وجه اهمیتی از سوی مسئولان داده نمی‌شود.
جایزه کتاب سال می توانست تشریفاتی نباشد
دبیر علمی جایزه ادبی جلال آل احمد با اشاره به اینکه داوری سخت است و داوری جایزه ادبی جلال آل احمد سخت تر، اظهار داشت: داوری جایزه جلال آل احمد سخت است؛ چون یک جایزه ملی است. برخی جایزه های ادبی با وجود خصوصی بودن سعی می‌کنند که ملی شوند. در این جایزه ها، بخشی از ادبیات ما به دلیل غیر ادبی غایب هستند اما ما در جایزه جلال آل احمد غایب نداریم؛ همه آثار در همه شاخه ها بررسی می‌شوند. یکی از پیشنهادهای من در گذشته این بود که مجموع کار نویسندگان دیده شود و به آن جایزه بدهیم؛ هرچند در سال هایی رعایت شد اما فراگیر نشد. اگر می شد امروز جایزه کتاب سال جنبه تشریفاتی پیدا نمی‌کرد و می‌توانست مثل جایزه بوکر در برابر نوبل باشد.
رئیس کتابخانه ملی: جلال نویسنده ژرف اندیشی بود
در این مراسم همچنین، اشرف بروجردی، رئیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی با اشاره به اینکه راز ماندگاری جلال در تکلف نداشتن زبان اوست، گفت: جلال از جمله نویسندگانی بود که با ژرف اندیشی، نگاه عمیق، دقیق و بسیار موشکافانه در تک تک وقایع و حوادثی که اطرافش بود، حضور داشت و می‌خواست همه آنچه را که می‌دید به رشته تحریر در بیاورد.
وی افزود: پیش از انقلاب هم داستان نویسان، هم اصحاب سیاست اظهار علاقه نسبت به جلال را در نوشته‌ها و گفته هایشان داشتند. داشتن داشته‌ه و دانستن آنچه که داریم می‌تواند برای ما ماندگاری به همراه بیاورد. تک تک اصحاب دانش و کسانی که علاقه‌مند به آینده این سرزمین هستند، باید بکوشند ادبیات را حفظ کنند.
باید راه را بر تحریف تاریخ ادبیات بست
در این مراسم از سایت ویکی ادبیات رونمایی شد. این کار به همت معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام شد. پیش از این رونمایی، محسن جوادی، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به سخن جلال آل احمد گفت: جلال آل احمد می‌گوید اصیل‌ترین اسناد هر ملتی، ادبیات است و باقی جعل است؛ چرا دست روی دست می‌گذارید و اجازه می‌دهید تاریختان تحریف شود. امیدوارم از این لحظه که سایت ویکی ادبیات آغاز به کار می‌کند، راه را بر تحریف تاریخ ادبیات که دغدغه جلال آل احمد بود، ببندیم.
مهدی قزلی، دبیر اجرایی جایزه ادبی جلال آل احمد و مدیر عامل بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان در خصوص سایت ویکی ادبیات گفت: طول می کشد ویکی های زیر مجموعه ویکی پدیاها آماده شوند؛ اما این کار در مجموع 4 ماه طول کشید و ویکی ادبیات به مدخل نویسی رسید. کاری که حداقل 15 تا 16 ماه طول می کشد.
وزیر ارشاد: جلال آل احمد ترکیبی از متضادها بود
سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اینکه این جایزه به نام جلال است، گفت: جلال ترکیبی از متضاد‌هایی بود که کمتر می‌توان آنها را با هم جمع کرد. در نقد سنت بود، اما تجدد مآب نشد. روشنفکر بود، اما از مردم و با مردم بود و بسیاری از ویژگی‌های دیگر که با هم جمع کردن آن با هم ممکن نبود. این جایزه در سه گرایش تنظیم شده است؛ یک بخش داستان است. برای ما اهمیت داشته و دارد چرا که از یک سو در زایش مستمر از طریق فرهنگ عمومی و نقل و انتقالات جهانی است و از سوی دیگر با داستان زایش زبان اتفاق می‌افتد. داستان زبان فرهنگ بین نسلی ماست.
وی افزود: خوشبختانه در چهل سال انقلاب مسیر داستان رو به افزایش بوده است. براساس آماری که ارائه می‌شود، حدود ۲۱ هزار و ۵۰۰ کتاب چاپ اول از سال ۵۷ تا ۹۷ منتشر شده است و ۱۱ هزار و ۶۰۰ مولف در این چهل سال، داستان نوشتند. در ۵ سال اخیر هم شتابی را در ادبیات داستانی داشتیم. از سال ۹۲ تا ۹۶ ، حدود ۹ هزار کتاب چاپ اول و ۵ هزار مولف داشتیم. این نشان می‌دهد ما یک مسیر رو به تزاید و سرعت را در این چهل سال به طور عام و ۵ سال به طور خاص داشتیم. داستان‌نویسان ما رو به افزایش هستند و زنان جایگاه خاصی در این مسیر دارند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اینکه دامنه مستندنگاری بسیار فراخ است و این کار را برای داوری سخت می‌کند، اظهار داشت: حوزه مستند نگاری، حوزه بسیار قابل توجه برای شناسنامه دارسازی است. وقتی وقایع، اشخاص و ده‌ها امر دیگر از شناسنامه خود دور می‌شوند، در معرض تحریف قرار می‌گیرند. حتما در حوزه مستند نگاری گام‌های خوبی برداشته‌ایم، اما هنوز نیازمند میدان‌های جدید در بخش مستندنگاری هستیم. نتوانستیم تجربه‌ها را مستندنگاری کنیم. حوزه سوم در جایزه ادبی جلال آل احمد، نقد ادبی است. این بخش جوهره ادبیات است. از زمانی که ادبیات در تاریخ بشر آغاز شده، نقد ادبی همراه و همزاد آن یوده است. نقد، علاوه بر سنجش اثر ادبی میدان می‌دهد تا بتوانیم تاویل، تفسیر و امکان ایجاد لایه‌های نو را در ادبیات پیدا کنیم. جایزه جلال در این سه ضلع شکل گرفت و حرکت می‌کند. نباید توقع داشت همه امور را در دست بگیرد؛ باید در حد خودش تلاش کند.
معرفی برگزیدگان یازدهمین جایزه ادبی جلال
اما در بخش تقدیر و اهدای جوایز جایزه ادبی جلال، در بخش نقد ادبی جایزه جلال آل احمد، کتاب «بلاغت ساختار‌های نحوی در تاریخ بیهقی» اثر لیلا سید قاسم از نشر هرمس شایسته تقدیر شناخته شد.
وی پس از دریافت این جایزه گفت: اوایل دهه نود ذهن‌های ورزیده‌ای از بهترین دانشگاه‌ها فارغ التحصیل شدند. من به خوبی آنها نیستم؛ اما از آدم‌های همان نسلم که مبارزه در خونشان است. این نسل امروز مشغول مبارزه دیگری است که به حیات مادی، علمی و دانشگاهی شان بدون اینکه بغضی داشته باشند، ادامه می‌دهند.
در بخش داستان کوتاه، کتاب زخم شیر اثر صمد طاهری از نشر نیماژ شایسته تقدیر شناخته شد. وی از سه نفر از حامیانش در آغاز راه داستان نویسی به نام‌های ناصر زراعتی، هوشنگ گلشیری و صفدر تقی زاده یاد کرد.
در بخش مستند نگاری، کتاب «الف لام خمینی» هدایت الله بهبودی از انتشارات موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی و «رکاب زنان در پی شمس» اثر حسن کرمی قراملکی از انتشارات ستوده برگزیده شدند.
هدایت الله بهبودی پس از دریافت جایزه گفت: گاهی کتاب ها از یک جنس نیستند و نمی توان آنها را با هم مقایسه کرد و به آنها امتیاز داد. اینها را نمی توان در یک نوع و جنس قرار داد. داوری بخش مستندنگاری کار سختی است؛ اگر دست‌اندرکاران جایره جلال آل احمد فکری به حال کتاب های بخش مستندنگاری کنند، خیال نویسنده ها راحت می شود. گمان می کنم داستان بزرگوارتر و متین تر از آن است که به خاطره حسادت بورزد. قبل از اینکه اینها را در مقابل هم قرار دهیم خوب است از خدمات متقابل آنها سخن به میان بیاوریم.
حسن کرمی هم پس از دریافت جایزه بخش مستند نگاری با اشاره به اینکه وقتی کتابم 8 بار برای چاپ رد شد، دنبال پلن b بودم و نزار قبانی پلن b من بود؛ گفت: فکر می کردم باید کتابم را با سرمایه خودم چاپ کنم؛ برای من این جایزه به منزله معرفی کتابم بود. این می تواند برای جوان ها نمونه ای باشد. اگر این کتاب حلاوتی برای خواننده داشته باشد، برای این است که در آن از مولانا و شمس گفته شد.
در بخش جنبی آتیه داستان ایرانی، جایزه به محمدعلی رکنی، محمدرضا شرفی خبوشان، الهام فلاح و سیدمیثم موسویان که با رأی مردم به عنوان «آتیه‌داران داستان ایرانی» انتخاب شده بودند، اختصاص یافت.
الهام فلاح یکی از برگزیدگان این بخش گفت: هیچ چیز اندازه دو قطبی شدن ادبیات را زمین نمی‌زند. از همه دوستان نویسنده و مدیران فرهنگی می‌خواهم که به این دو قطبی کردن دامن نزنند. با اثر روبرو باشیم نه نویسنده، مسلک و آیینش. اثر را قضاوت کنیم نه نویسنده را.
در بخش رمان و داستان بلند جایزه اثر برگزیده به «رهش» نوشته رضا امیرخانی رسید. او معادل ۳۰ سکه (۱۰۰ میلیون تومان) و لوح تقدیر جایزه ادبی جلال آل احمد را از آن خود کرد.
گفتنی است؛ در این مراسم از مصطفی جمشیدی و احمد مدقق تجلیل شد.
