حوزه نيوز به منظور تبيين مباحث فقهي در زندگي روزمره مردم ضمن معرفي کتاب آموزش فقه که فتاواي سيزده تن از مراجع عظام تقليد در آن به صورت آموزشي تدوين شده است، تعريف رهن و قرض از نگاه برخي فقها را منعکس مي کند.
تعریف قرض
قرض آن است که انسان، مالی را به دیگری تملیک کند، تا در آینده همان‌را یا قیمت یا مثل آن‌را به او برگرداند.
قرض دادن به دیگران مستحب است و در قرآن و روایات، نسبت به آن سفارش فراوان شده‌است و قرض دهنده در روز قیامت پاداش بسیاری خواهد داشت.
قرض گرفتن بدون نیاز مکروه است و در صورت نیاز کراهت آن کمتر است و هرچند نیاز بیشتر باشد، کراهت آن کمتر می‌شود و اگر نیاز شدید باشد کراهت برطرف می‌شود و اگر اضطرار باشد، مثل آن‌که برای حفظ جان یا آبرو ناچار شود قرض بگیرد، نه‌تنها مکروه نیست بلکه واجب است.
«اقسام قرض»
* مدت‌دار: قرضی است که هنگام قرض دادن، زمان پرداخت بدهی مشخص شده باشد.
* بدون مدت: قرضی است که زمان پرداخت، در آن مشخص نشده باشد.
«احکام قرض»
اگر قرض مدت‌دار باشد، طلبکار نمی‌تواند پیش از تمام شدن آن مدت، طلب خود را درخواست کند و اگر قرض، مدت‌دار نباشد، طلبکار هروقت بخواهد می‌تواند طلب خود را درخواست کند.
اگر طلبکار طلب خود را درخواست کند، چنانچه بدهکار بتواند بدهی خود را بدهد، باید فورا بپردازد و اگر تأخیر بیندازد، گناهکار است، مگر آن‌که قرض مدت‌دار باشد و مدت به پایان نرسیده باشد.
اگر بدهکار غیر از خانه‌ای که در آن نشسته و اثاثیه منزل و چیز‌های دیگری که به آ ن‌ها احتیاج دارد، چیزی نداشته باشد، طلبکار نمی‌تواند طلب خود را از او مطالبه نماید، بلکه باید صبر کند تا بتواند بدهی خود را بدهد.
اگر مقداری پول به کسی بدهد و شرط کند که پس از مدتی، مثلا یک سال دیگر زیادتر بگیرد، ربا و حرام است؛ مثلا یک‌صد هزار تومان بدهد و شرط کند که پس از یک سال، صد و بیست هزار تومان بگیرد.
ربا دادن مثل ربا گرفتن حرام است.
کسی که قرض ربایی گرفته، اگرچه کار حرامی کرده، ولی اصل قرض صحیح است و می‌تواند در آن تصرف کند.
اگر بدهکار بدون شرط قبلی چیزی اضافه به طلبکار بدهد اشکال ندارد، بلکه مستحب است.
«استفتاء»
سؤال: شخصی مبلغی به‌عنوان قرض از دیگری گرفته و بعد از آن، دیگری او را ندیده است و خیلی هم دنبالش گشته است، می‌خواهد بداند که آیا می‌تواند آن مبلغ پول‌را به حساب «۱۰۰» یا به حساب سهم امام یا به حساب جنگ‌زدگان و … بدهد یا نه؟
جواب: اگر مأیوس از پیدا کردن صاحب پول باشد، از طرف او به فقرا صدقه بدهد.
سؤال: در ارتباط با پرداخت حق‌الناس در صورت عدم حضور فرد طلبکار و بی‌اطلاعی از زنده بودن وی، نظر امام چیست؟
جواب: اگر طلبکار را می‌شناسد باید تحقیق کند تا حق او را به خودش یا به ورثه‌اش تسلیم نماید.
«رهن»
رهن آن‌است که بدهکار، مقداری از مال خود‌را نزد طلبکار بگذارد تا اگر طلب او را نداد از آن مال، طلب خود را به دست آورد.
استفاده چیزی که گرو(رهن) می‌گذارند، مال گرو دهنده است. بنابراین گرو گیرنده بدون اجازه صاحب مال نمی‌تواند از آن استفاده کند.
طلبکار(گرو گیرنده) و بدهکار(گرو دهنده) نمی توانند مالی را که در رهن است، بدون اجازه یکدیگر ملک کسی کنند.؛ مثلا بفروشند یا ببخشند. ولی اگر یکی از آنان آن‌را بفروشد یا ببخشد و بعد دیگری بگوید: «راضی هستم»، اشکال ندارد.
اگر مالی را که بدهکار گرو گذاشته، خانه و اثاثیه منزل‌هم باشد، طلبکار می‌تواند بفروشد و طلب خود را بردارد.
«رهن و اجاره»
آن‌چه امروزه به عنوان منزل یا مغازه به مالک پرداخت می‌شود، هرچند رهن نیست ولی اگر اجاره به مبلغ کمتر از قیمت متداول باشد و در ضمن اجاره شرط شود که پولی به صاحب منزل یا مغازه به‌عنوان ودیعه یا قرض داده می‌شود اشکال ندارد.
اگر مالک ضمن اجاره شرط کند چنانچه مبلغی به‌عنوان قرض یا ودیعه به او داده شود، مقداری از اجاره‌بها را کم می‌کند، ربا و حرام است.
«استفتاء»
سؤال: شخصی مبلغ پنجاه هزار تومان به صاحب خانه داده که دو اتاق را رهن کند و دیگر اجاره نمی‌دهد] رهن کامل[، چه صورت دارد؟
جواب: محکوم به رباست و اگر در اتاق تصرف کند، اجرة المثل را ضامن است.
آن چه خواندید مطالبی از کتاب «آموزش فقه» مطابق با فتاوای سیزده تن از مراجع معظم تقلید بود که به کوشش حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین فلاح‌زاده تألیف شده است.
این کتاب، هفتاد و پنج درس را در قالب آموزشی ارائه داده و در هر درس زوایای مختلف آن موضوع را تشریح کرده‌است و در انتهای هر درس پرسش‌های مربوطه ارائه شده است.
در ابتدای کتاب فهرست اسامی بیش از ۵۶ نفر از فقهای شیعه همراه معروف‌ترین اثر او نام برده شده است، در انتهای کتاب نیز فرهنگ اصطلاحات و لغات فقهی به ترتیب حروف الفباء گنجانده شده است.
در بخش پایانی کتاب نیز تفاوت نظر مراجع تقلید در احکام شرعی را با ذکر مصادیق آن متذکر شده است.
ضمنا «کتاب آموزش فقه» جنبه آموزشی داشته در مراکز آموزشی تدریس می‌شود.
کتاب «آموزش فقه» با شمارگان پنج‌هزار نسخه، در ۴۵۶ صفحه و با قیمت شش هزار تومان از سوی انتشارات نشر معروف منتشر شده‌است.
علاقهمندان جهت اطلاع از نحوه تهيه کتاب به نشاني قم، ۲۰متري مصلي قدس، پلاک ۶۸۲ مراجعه کنند و يا با تلفن ۱-۲۹۳۹۱۴۰-۰۲۵۱ تماس بگيرند.
