یکی از مهمترین رویدادهای هنری بعد از انقلاب اسلامی جشنواره‌های فجر است که در حوزه های مختلف از جمله سینما، تئاتر، موسیقی، تجسمی و شعر برگزار می‌شود. جشنواره فیلم فجر به لحاظ گستردگی، فراگیری و تاثیرگذاری حوزه سینما همواره از اهمیت بسزایی برخوردار است و مردم هم خبرها و اطلاعات آن را دنبال کرده و در ایام برپایی جشنواره به تماشای آثار می نشینند.
در این میان صداوسیما لازم است در برنامه های مختلف به حوزه سینما و به ویژه به جشنواره فیلم فجر بپردازد. در این سال ها یکی از مهمترین برنامه های سینمایی تلویزیون «هفت» شبکه سه بوده است که بسیاری دوست داشتند مثل «نود» فردوسی پور تریبونی برای سینماگران و فضایی برای دیالوگ و حل چالش های کلان سینمای ایران باشد. این برنامه دوره های فراز و فرود مختلفی را طی کرد و گاهی حاشیه ها دامن خود سازندگان برنامه را نیز گرفت.
در یکی دو ساله اخیر چندین برنامه سینمایی دیگر در رادیو و تلویزیون تولید شده است که به بررسی مسایل مختلف سینمای ایران می پردازد و اکنون در آستانه برگزاری سی و ششمین جشنواره ملی فیلم فجر بعضی از این برنامه ها در تلویزیون رویکردها و اهدافی را برای خود تعیین کرده اند که در این گزارش به آنها می پردازیم.
در این گزارش گفتگویی با مجری و سازندگان چند برنامه سینمایی داشتیم که در این ایام روی آنتن می روند و درباره رویکرد برنامه هایشان در ایام جشنواره فیلم فجر و اینکه تا چه حد فضای رقابتی بین این برنامه ها وجود دارد از آنها سوال کردیم.
«سینما دو» در شبکه دو
فصل دوم برنامه «سینما دو» با اجرا و سردبیری حامد عنقا و تهیه کنندگی حمیدرضا معدنچی پنجشنبه ها ساعت ۲۳:۳۰ از شبکه دو سیما روی آنتن می رود و سعی می کند هر پنجشنبه در گفتگوهای مختلفی با سینماگران به موضوعات مورد دغدغه سینمای ایران بپردازد.
حامد عنقا مجری و سردبیر برنامه «سینما دو» که به نقد و بررسی موضوعات روز سینما می پردازد درباره رویکرد این برنامه به خبرنگار مهر بیان کرد: «سینما دو» در دوره جدید سعی کرده است هویت خودش را داشته باشد و رویکرد متفاوتی هم نسبت به برنامه های تلویزیونی دارد و قرار نیست شبیه کارهای دیگر باشد.
وی در پاسخ به پرسشی درباره اینکه چقدر «سینما دو» در ایام جشنواره ملی فیلم فجر با دیگر برنامه های سینمایی با موازی کاری مواجه خواهد شد، اظهار کرد: درنظر گرفتن این مساله وظیفه من نیست بلکه وظیفه کسانی است که تصمیم گیری ها و استراتژِی های کلان را بر عهده دارند و آنها را مشخص می کنند و من به عنوان سردبیر و مجری، برنامه ای را طبق استراتژی های خود جلو می برم.
این فیلمنامه‌نویس درباره ویژگی‌های «سینما دو» یادآور شد: سوژه‌هایی هم که ما در این برنامه کار می کنیم اگرچه ممکن است با دیگر برنامه ها یکی باشد اما به لحاظ جنس گفتگوها و آیتم ها سعی می کنیم متفاوت باشد. با همین رویکرد وارد جشنواره ملی فیلم فجر امسال می شویم و نگاه ما به جشنواره به عنوان پرسابقه ترین واقعه مهم فرهنگی کشور خواهد بود.
وی درباره رویکرد این برنامه در ایام جشنواره ملی فیلم فجر نیز بیان کرد: وقتی در ۱۰ روز ضیافتی به اسم فجر اتفاق می افتد و در آن ۲۵ فیلم نمایش داده می شود همه حرف ها درباره این ۲۵ فیلم است و ما هم قاعدتا این آثار و حواشی آنها را بررسی کرده و با تهیه کننده، کارگردان و بازیگرهایشان گفتگو می کنیم.
عنقا درباره یکی شدن سوژه ها در ۱۰ شب ایام جشنواره میان چند برنامه سینمایی توضیح داد: طبعا سوژه ها یکی است و خیلی نمی توان سراغ سوژه های متفاوتی رفت حتی شما خبرنگاران هم ممکن است گاهی سوژه های شبیه به هم داشته باشید و فقط رویکردهایتان در باب یک موضوع متفاوت باشد. من چند سال پیش بولتن روزنامه صبا را در جشنواره فیلم فجر درمی آوردم که به دلیل تفاوت نگاه و چینش اتفاقات، از آن استقبال هم شده بود حالا هم سعی می کنیم برنامه ای متفاوت از برنامه هایی که در ایام جشنواره فیلم فجر پخش می شوند، تولید کنیم.
ما ۱۰ شب در جشنواره فجر برنامه داریم و در این روزها قرار نیست سراغ نقد جدی فیلم ها برویماین نویسنده و منتقد سینما و تلویزیون اضافه کرد: ما امسال چند آیتم سینمایی داریم و تنها دغدغه مان این است که مخاطبان برنامه محصولات متفاوت تری داشته باشند. ما ۱۰ شب در جشنواره فجر برنامه داریم و در این روزها قرار نیست سراغ نقد جدی فیلم ها برویم چون فضای جشنواره این نقد جدی را نمی طلبد بلکه بیشتر فرصتی برای بررسی آثار است.
وی درباره وجود یک رقابت بین برنامه های سینمایی اظهار کرد: طبیعی است که ممکن است این رقابت وجود داشته باشد با این حال هر برنامه ای با دستور کار خود عمل می کند و اگر هم رقابتی وجود داشته باشد هر رقابتی منجر به بهتر شدن است.
عنقا در پایان درباره شورای سیاستگذاری های برنامه های سینمایی و اینکه آیا ارتباطی با این شورا دارد یا خیر، بیان کرد: ما با این شورا در ارتباط نیستیم و اگر هم ارتباطی وجود داشته باشد بین شورا و مدیران شبکه است. درنهایت هم اگر نکته ای باشد مدیران شبکه با ما مطرح می کنند.
«چشم شب روشن» در شبکه چهار
همچنین اکبر نبوی روزنامه نگار و منتقد سینما درباره بخش سینمایی برنامه «چشم شب روشن» در شبکه چهار که یک شب در هفته اجرای آن را برعهده دارد، گفت: خیلی دوست دارم در ایام برگزاری جشنواره ملی فیلم فجر چند تن از مدیران سینمایی را که سال ها در حوزه سینما در مشاغل مدیریتی فعالیت و نقش پررنگی در جشنواره فیلم فجر داشته اند به برنامه دعوت کنم.
وی ادامه داد: دغدغه ام این است که بتوانم در این برنامه و با حضور این افراد نوعی ریشه یابی نسبت به چرایی شکل گیری، اهداف و میزان دستیابی به اهداف تعیین شده در جشنواره فیلم فجر داشته باشم.
اخیرا افراد زیادی درباره اهداف جشنواره و انحراف جشنواره از این اهداف حرف و حدیث هایی را مطرح کرده و بیان می کنند که جشنواره فیلم فجر تناسبی با آرمان های انقلاب نداردنبوی در پاسخ به این پرسش که چرا سراغ چنین رویکردی خواهد رفت، تصریح کرد: اخیرا افراد زیادی درباره اهداف جشنواره و انحراف از این اهداف حرف و حدیث هایی را مطرح کرده و بیان می کنند که جشنواره فیلم فجر تناسبی با آرمان های انقلاب ندارد و کسی هم به این ادعاها پاسخی نداده است. چنین تشکیک هایی نسبت به جشنواره فیلم فجر که با پاسخ هم روبه رو نمی شود به نظرم سمی مهلک برای این رخداد مهم سینمایی است.
این منتقد درباره شباهت یا تفاوت این برنامه با دیگر برنامه های سینمایی تلویزیون در ایام برگزاری جشنواره ملی فیلم فجر عنوان کرد: دیدگاه من به این برنامه سینمایی چندان ژورنالیستی نیست بلکه تلاش می کنم به عمق ماجرا بروم به همین دلیل برنامه ما می تواند با برنامه های سینمایی دیگر تلویزیون متفاوت باشد. شبکه های دیگر تلویزیون نیز می توانند این تفاوت در دیدگاه را حفظ کنند و طبق آن هر شبکه یک برنامه سینمایی داشته باشد که خلاقانه باشد و سراغ سوژه های تکراری نرود.
این منتقد سینما و تلویزیون درباره لزوم تولید برنامه های سینمایی متعدد بیان کرد: تولید برنامه های مختلف در حوزه سینما مهم است و دلیلش این است که سینما یک پدیده کوچک نیست بلکه اتفاقی مهم و حتی یک پدیده فوق استراتژیک است.
وی اضافه کرد: اساسا کارکردن درباره سینما امری خطیر است چون سینما علاوه بر اینکه یک هنر- صنعت است، رسانه نیز محسوب می شود و رسانه هایی که اتفاقات سینمایی را تحلیل می کنند باید متوجه باشند که درباره یک رسانه حرف می زنند و از این حیث سخن گفتن از سینما با سخن گفتن از مایحتاج عمومی مثل نان و گوشت و... تفاوت دارد.
نبوی در پایان سخنانش درباره اینکه چقدر وجود رقابت میان برنامه های سینمایی را خوب می داند، یادآور شد: در حوزه رسانه رقابت یک امر ذاتی است و رسانه ها می کوشند چشم و گوش بیشتری را به سوی خود جلب کنند در نتیجه به شکل طبیعی و منطقی این رقابت شکل می گیرد، اما باید متوجه ماهیت هر برنامه بود. برنامه سینمایی «چشم شب روشن» به عقیده من رقیب هیچ یک از برنامه های سینمایی تلویزیون نیست چون همانگونه که پیش تر گفته شد نوع مواجهه بنده با موضوعات سینمایی متفاوت است.
«شب های شفاهی» در شبکه شما
همچنین از دیگر برنامه های سینمایی «شب های شفاهی» است که مدتی است با اجرای محمود گبرلو روی آنتن شبکه شما می رود. این برنامه هم که از بخش های مختلفی تشکیل شده است با تعریف این هدف که قرار است به فرهنگ بومی و ملی در حوزه سینما بپردازد کار خود را آغاز کرد و هم با کارگردانان و سینماگران درباره موضوعات مورد نظر سخن می گوید هم به تحلیل فیلم های روی پرده می پردازد.
گبرلو که امسال اجرای نشست های پرسش و پاسخ فیلم های سی و ششمین جشنواره ملی فیلم فجر را هم بر عهده دارد درباره اینکه این نشست ها با برنامه «شب های شفاهی» تداخلی خواهد داشت یا خیر، بیان کرد: من مدیر جلسات پرسش و پاسخ فیلم ها هستم و دخالتی در پرسش و پاسخ ها ندارم، حرف های مورد نظرم را هم در برنامه خودم بیان می کنم.
وی با اشاره به پخش برنامه در طول ایام جشنواره خبر داد: ما ۱۰ شب برنامه در طول برگزاری جشنواره ملی فیلم فجر داریم ولی بستگی به مدیران دارد که این تصمیم در لحظات آخر یک باره تغییر نکند.
این منتقد سینما و تلویزیون درباره رویکرد خود در برنامه نیز توضیح داد: به دلیل اینکه برنامه در شبکه شما تولید می شود رویکرد ما روی شهرستان ها متمرکز است. من روی مخاطبان شهرستان تاکید دارم چون حدود ۷۰ درصد از مخاطبان سینما در شهرستان ها هستند و من سعی می کنم با برنامه های متنوع کاری کنم که شهرستان ها با سینما ارتباط برقرار کنند و در طول سال فیلم ببینند.
وی اضافه کرد: همچنین هدف ما در برنامه مسایل روز سینمای ایران با توجه به فرهنگ بومی و ملی است و در کنار آنها آیتم های مختلف و تحلیل فیلم ها را هم داریم. اگر ۱۰ شب برنامه داشته باشم برنامه به گفتگو با فیلمسازان اختصاص دارد اما ویژگی گفتگوها این است که بیشتر روی موضوع فیلم تاکید داریم و اینکه متناسب با نیاز تهران و شهرستان ها باشد. متاسفانه مخاطب شهرستان چندان قصه و موضوع مرتبط با زندگی خود را در فیلم ها نمی بیند.
گبرلو که از مجریان پیشین «هفت» نیز بوده است درباره پخش چند برنامه سینمایی در ایام دهه فجر و امکان یکسان بودن رویکرد آنها بیان کرد: اتفاقی در رسانه ملی رخ داده است که اکنون شبکه های تلویزیونی همه درباره سینما حرف می زنند که این به دلیل جذابیت سینماست و این رویکرد با سال های قبل که فقط یک یا دو برنامه سینمایی روی آنتن می رفتند خیلی متفاوت است. نکته مهم در این برنامه ها این است که هر یک از تنوع هم برخوردار است و هر شبکه ای برنامه ای مختص مخاطب خودش دارد.
برنامه های سینمایی نباید هرج و مرجی برای یکدیگر باشند مثلا نمی توان در یک شب سه برنامه سینمایی وجود داشته باشدوی اضافه کرد: باید توجه داشت که برنامه های سینمایی نباید هرج و مرجی برای یکدیگر باشند مثلا نمی توان در یک شب سه برنامه سینمایی وجود داشته باشد و یا همه شبکه ها درباره یک فیلم سخن بگویند. حتی گاهی سوژه های برنامه ها نیز یکی می شود و به طور مثال یک بار این اتفاق افتاد که برنامه ما و چند برنامه تلویزیون در یک هفته همگی سراغ مساله تهیه کنندگی در سینمای ایران رفته بودند.
گبرلو در پایان درباره اینکه تاکنون ارتباطی با شورای سیاست گذاری برنامه های سینمایی در تلویزیون داشته است یا خیر، بیان کرد: این شورا باید زمانی تشکیل شود که با تهیه کننده برنامه های سینمایی قرارداد بسته نشده است تا بتوان درباره رویکردها سخن گفت که به سمت موازی کاری نرویم ولی اگر هم چنین شورایی تشکیل شده است هنوز کسی من را برای چنین جلسه ای دعوت نکرده است.
«شهر فرنگ» در شبکه خبر
حمیدرضا مدقق نیز درباره برنامه «شهر فرنگ» که در شبکه خبر پخش می شود و رویکرد آن در ایام جشنواره ملی فیلم فجر گفت: ما سه پنجشنبه را در ایام جشنواره فیلم فجر برنامه داریم که ۱۲، ۱۹ و ۲۶ بهمن ماه را شامل می شود که در ۱۹ بهمن به گفتگویی درباره فیلم ها می پردازیم و ۲۶ بهمن نیز نگاهی به برگزیده ها داریم.
وی ادامه داد: یک یا دو برنامه «شهر فرنگ» در ایام جشنواره از پردیس ملت و به صورت زنده روی آنتن می رود و به جز این سه برنامه، در طول برگزاری جشنواره برنامه های ضبطی دیگری شامل گفتگو و گزارش هم داریم که در بازه زمانی بین ۱۵ تا ۲۰ دقیقه تولید می شود و وجه اطلاع رسانی آنها بیشتر است.
مدقق نیز درباره اینکه چقدر ممکن است موازی کاری بین برنامه های سینمایی وجود داشته باشد، اظهار کرد: فکر نمی کنم موازی کاری بین برنامه ما با دیگر برنامه ها وجود داشته باشد. رویکرد ما تحلیلی و خبری است و سعی می کنیم اطلاعاتی را متناسب با جشنواره که به درد مخاطب می خورد و برایش جالب است ارایه کنیم.
وی در پایان بیان کرد: برنامه ۱۲ بهمن کاملا اطلاع رسانی است و آخرین اطلاعات را در آن ارایه می دهیم و احتمالا به دلیل همین رویکرد برخلاف دیگر برنامه ها که دو مهمان داشتیم یک مهمان داشته باشیم. در روز ۱۹ بهمن نیز یک هفته ای را که از جشنواره فجر سپری شده است، بررسی می کنیم.
«هفت» در شبکه سه
در میان همه این برنامه ها اما شاید هنوز یکی از مهمترین برنامه های سینمایی سازمان صداوسیما «هفت» باشد که همه را چشم انتظار خود گذاشته است و از سینماگران تا مدیران سینمایی بسیاری منتظر هستند تا ببینند بالاخره چه کسی بر صندلی اجرای این برنامه پرحاشیه خواهد نشست. تاکنون گزینه های مختلفی از محمدرضا شهیدی فرد تا مهران مدیری برای اجرای آن مطرح شده اند و هنوز مشخص نیست چه کسی سکان برنامه را به دست خواهد گرفت.
مدیران سیما که از ماه ها پیش وعده پخش برنامه را داده بودند در آخرین خبرها بیان کردند که «هفت» همزمان با جشنواره بالاخره روی آنتن می رود اما هنوز نامی قطعی از مجری آن بر زبان نمی آورند و رایزنی هایشان به قطعیت نرسیده است.
با این حال «هفت» یکی از مهمترین و پرسابقه ترین برنامه های تلویزیونی در حوزه سینما بوده است که متناسب با گرایش های این برنامه دیده شده که تاثیرگذاری هایی هم در حوزه سینما در سطح مدیریتی و ایجاد حاشیه ها و... داشته است.
آنچه مهم است این که همه این برنامه های سینمایی بتوانند به پیشروی حوزه سینما در کشور کمک کنند و اگر کمکی به توسعه آن نمی کنند حداقل چوب لای چرخ های آن نگذارند.
