قشر کودک و نوجوان همواره یکی از ارکان اساسی هر جامعه را تشکیل می‌دهند و آینده‌سازان کشور هستند. همین مسئله موجب می‌شود دولت‌ها برای این رده سنی برنامه‌های مختلفی را در نظر بگیرند، از آموزش‌وپرورش گرفته تا بخش تفریحی و سرگرمی.
یکی از امکاناتی که به‌راحتی می‌تواند هم در حوزه آموزش و هم در حوزه سرگرمی فعالیت و نقش مؤثری داشته باشد قطعاً سینماست. در طی این سال‌ها سینمای کودک و نوجوان ایران با فراز نشیب‌های بسیاری روبه‌رو بوده است، گاهی برگزار شده و گاهی به دلیل سلیقه‌های مدیریتی برگزاری آن به حالت تعلیق درآمده است. گاهی هم این جشنواره از هم منفک شده است، اما در نهایت جشنواره فیلم کودک و نوجوان برای کودکان و نوجوانان امروز برگزار می‌شود، کودکان و نوجوانانی که سینمایشان مهجور است و همه نگاه‌ها تنها به دنبال دنیای بزرگ‌ترهاست. البته هنوز هم هستند فیلم‌سازانی که با تمام سختی‌ها همچنان در این سینمای لاغر و نحیف مشغول فعالیت و تولید اثر هستند و آثار شاخصی هم ساخته و تولید شدند که برخی از آن‌ها جزو برترین‌های سینمای ایران بودند.
جشنواره بین‌المللی فیلم کودک و نوجوان بعد از انقلاب اسلامی، اولین بار در آبان ماه سال 1358 فعالیت خود را آغاز کرد و در طی این سال‌ها آثار بسیاری از سراسر جهان در این جشنواره برای کودکان و نوجوانان به نمایش درآمده است. در این مجال فرصتی دست داد تا به مناسبت سالروز برگزاری نخستین دوره از این جشنواره مروری بر سی دوره از برگزاری این جشنواره داشته باشیم.
جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان پس‌ازاین که در سال 58 جرقه برگزاری‌اش زده شد، با فاصله‌ای چند ساله به شکل جدی فعالیت خود را ادامه داد و طی سی دوره برگزاری خود تاکنون ۱9 بار در اصفهان، ۴ بار در همدان، یک‌بار در کرمان و ۶ دوره در تهران (۶ دوره ابتدایی) برگزارشده است.
جشنواره فیلم کودک از سال 58 تا 61 برگزار نشد. در آن سال این جشنواره در دل اولین جشنواره فیلم فجر قرار گرفت و به دلیل غیررقابتی بودن، هیچ فیلمی به‌عنوان فیلم منتخب برگزیده نشد اما از جشنواره دوره پنجم شاهد استقلال این جشنواره از جشنواره فیلم فجر بودیم.
با آغاز رقابتی شدن جشنواره کودک از دوره پنجم، اولین پروانه زرین بهترین فیلم به "ماهی" به کارگردانی کامبوزیا پرتوی تعلق گرفت. در جشنواره ششم شاهد اهدای دو پروانه زرین بودیم که پروانه زرین بهترین فیلم بلند به فیلم "سفر جادویی " به کارگردانی ابوالحسن داودی از کشور ایران و پروانه زرین جایزه ویژه هیئت‌داوران به فیلم "نگذارید به بادبادک شلیک کنند" به کارگردانی تورچ باشاران از ترکیه اهدا شد.
در جشنواره هفتم نیز سه پروانه زرین در بخش بهترین فیلم اهداء شد که شامل پروانه زرین جایزه ویژه هیئت‌داوران به فیلم "پسر کنجکاو " به کارگردانی تورچ باشاران از کشور ترکیه، پروانه زرین بهترین فیلم درباره "کودک به فیلم لمب " به کارگردانی کالبن گرگ از کشور انگلستان و پروانه زرین بهترین فیلم برای کودک به فیلم "دنی قهرمان جهان" به کارگردانی کاوین میلار از کشور انگلستان می‌شود.
از جشنواره هشتم در سال ۷۱ جشنواره کودک در دو بخش بین‌الملل و مسابقه سینمای ایران برگزار شد که در بخش بین‌الملل پروانه زرین بهترین فیلم بلند به فیلم "شاکوکلاک" به کارگردانی پل کیفروفرانک هوفمن از لوکزامبورگ اهدا شد اما در بخش مسابقه سینمای ایران هیئت‌داوران از میان فیلم‌های بلند هیچ‌کدام را دارای ویژگی‌های فیلم برتر برای کودکان و نوجوانان ندانست؛ بااین‌حال ضمن تقدیر از فیلم "دره شاپرک‌ها" پروانه زرین بهترین فیلم بلند را به علی سجادی حسینی کارگردان فیلم "راز چشمه سرخ " اهداء کرد.
همچنین در این دوره از جشنواره پروانه زرین جایزه ویژه هیئت‌داوران به فیلم "شرم" به کارگردانی کیومرث پوراحمد اهدا شد.
در جشنواره نهم اما شاهد برگزاری تنها به‌صورت بین‌المللی بودیم و خبری از بخش مسابقه سینمای ایران نبود که در این سال پروانه زرین جایزه بهترین فیلم، "فرشته کوچک شادی بیافرین" (عثمان ساپاروف، ترکمنستان) و پروانه زرین جایزه ویژه هیئت‌داوران به فیلم "رودخانه بزرگ" به کارگردانی فردریک بک از کشور کانادا اهدا شد.
هیئت‌داوران جشنواره دهم که در سال ۷۳ و به میزبانی اصفهان برگزار شد هیچ فیلم بلندی را شایسته دریافت پروانه زرین جایزه بهترین فیلم به مفهوم مطلق ندانست.
در جشنواره یازدهم و در بین‌الملل پروانه زرین و دیپلم افتخار جایزه بهترین فیلم بلند به "افسانه سه جواهر" به کارگردانی مشترک میشل خلیفی، فلسطین/بلژیک ساخته انگلستان و در بخش مسابقه سینمای ایران پروانه زرین جایزه بهترین فیلم بلند به فیلم سینمایی "شاخ گاو" به کارگردانی کیانوش عیاری تعلق گرفت.
در جشنواره دوازدهم شاهد اهدای چهار پروانه زرین بودیم که سهم بین‌الملل و ایران هرکدام دو پروانه زرین بود به‌گونه‌ای که در بخش بین‌الملل پروانه زرین جایزه بهترین فیلم بلند به "بنجامین" به کارگردانی گیزلی سینر ارلینگسون از کشور ایسلند و پروانه زرین جایزه ویژه هیئت‌داوران به "کیسه برنج" به کارگردانی محمدعلی طالبی اهدا شد و در بخش مسابقه سینمای ایران نیز پروانه زرین جایزه بهترین فیلم بلند به "کیسه برنج" به کارگردانی محمدعلی طالبی و جایزه ویژه هیئت‌داوران به فیلم "پدر" به کارگردانی مجید مجیدی تعلق گرفت.
جشنواره سیزدهم تنها یک پروانه زرین جایزه بهترین فیلم داشت که آن‌هم به "موشک کاغذی" به کارگردانی فرهاد مهران فر اهدا شد.
اما در جشنواره چهاردهم نیز همانند جشنواره دوازدهم دو جایزه در بخش بین‌الملل و دو جایزه در بخش مسابقه سینمای ایران اهدا شد که در بخش بین‌الملل پروانه زرین بهترین فیلم بلند به "آقای رایس اسرارآمیز " از کانادا و جایزه ویژه هیئت‌داوران به فیلم "خاطرات کاه‌گلی " از کشور چین تعلق گرفت. در بخش مسابقه سینمای ایران نیز پروانه زرین و دیپلم افتخار بهترین فیلم به "رنگ خدا" ساخته مجید مجیدی و جایزه ویژه هیئت‌داوران به فیلم "کودک و سرباز" ساخته سید رضا میر کریمی اهدا شد.
در جشنواره پانزدهم و در بخش بین‌الملل پروانه زرین بهترین فیلم را به خاطرنشان دادن هنرمندانه تحول در شرایط اجتماعی نامساعد به فیلم "دوچرخه زرد قناری" از یونان تعلق گرفت و جایزه هیئت‌داوران نیز نصیب فیلم "زمانی برای مستی اسب‌ها" شد و در بخش مسابقه سینمای ایران پروانه زرین بهترین فیلم بلند به فیلم زمانی برای مستی اسب‌ها " به بهمن قبادی اهدا شد.
در ادامه این جریان در جشنواره شانزدهم پروانه زرین بهترین فیلم بخش بین‌الملل به فیلم "برای نه یک نفر کمتر " و جایزه ویژه هیئت‌داوران به فیلم "تو آزادی" به کارگردانی محمدعلی طالبی اهدا شد.
همچنین پروانه زرین بهترین فیلم بخش مسابقه سینمای ایران به فیلم "تو آزادی" تعلق گرفت.
در هفدهمین جشنواره فیلم کودک نیز که سال ۸۱ در شهر اصفهان برگزار شد در بخش بین‌الملل پروانه زرین جایزه بهترین فیلم بلند به "یک پدر و ۲۵ فرزند" به کارگردانی هوانگ هونگ از کشور چین و در بخش مسابقه سینمای ایران پروانه زرین جایزه بهترین فیلم بلند به "روز کارنامه" به کارگردانی مسعود کرامتی اهدا شد.
جشنواره هجدهم نیز همچون دوره قبل دو پروانه زرین داشت که در بخش بین‌الملل پروانه زرین بهترین فیلم بلند به فیلم "الینا" به آندرس لانداشتروم و شارلوتا نوارد تهیه‌کنندگان فیلم، محصول سوئد و فنلاند و در بخش مسابقه سینمای ایران پروانه زرین بهترین فیلم به همراه جایزه ویژه بنیاد سینمای فارابی برای تولید فیلم بعدی حسین قناعت به علیرضا شجاع نوری تهیه‌کننده فیلم "من و نگین دات کام" اهدا شد.
در جشنواره نوزدهم و در بخش بین‌الملل پروانه زرین برای بهترین فیلم به "لاک‌پشت‌ها هم پرواز می‌کنند" بهمن قبادی و همچنین در بخش مسابقه سینمای ایران پروانه زرین بهترین فیلم بلند به فیلم "پشت پرده مه" به کارگردانی پرویز شیخ طادی اهدا شد.
در جشنواره بیستم نیز که بازهم اصفهان میزبان جشنواره بود در بخش بین‌الملل پروانه زرین بهترین فیلم بلند به آندره زرتسالوف برای فیلم "ایتالیایی" و پروانه زرین ویژه هیئت‌داوران به جمیل رستمی برای فیلم "مرثیه برف" اهدا شد و پروانه زرین بهترین فیلم مسابقه سینمای ایران نصیب "دیشب باباتو دیدم، آیدا" به کارگردانی رسول صدر عاملی شد.
در جشنواره بیست‌ویک که برای اولین بار همدان میزبان جشنواره شده بود در بخش بین‌الملل پروانه زرین بهترین فیلم بلند به "قفل‌ساز" به کارگردانی غلامرضا رمضانی و در بخش مسابقه سینمای ایران پروانه زرین به فیلم "بچه‌های ابدی" به کارگردانی پوران درخشنده و "نصف مال من نصف مال تو" به کارگردانی وحید نیک‌خواه آزاد اهدا شد.
در جشنواره بیست‌ودو نیز در بخش بین‌الملل پروانه زرین به فیلم "زمانی برای دوست داشتن"، ساخته ابراهیم فروزش و پروانه زرین ویژه هیئت‌داوران جشنواره به فیلم "جعبه موسیقی"، ساخته فرزاد موتمن، به تهیه‌کنندگی محمد خزاعی تعلق گرفت. ضمن اینکه پروانه زرین بهترین فیلم بلند بخش مسابقه سینمای ایران نیز نصیب محمد خزاعی تهیه‌کننده فیلم "جعبه موسیقی" شد.
در جشنواره بیست و سوم و هم‌زمان با سومین سال برگزاری جشنواره در شهر همدان در بخش بین‌الملل پروانه زرین بهترین فیلم بلند به فیلم "پیانوی جنگل" از ژاپن و جایزه ویژه هیئت‌داوران به فیلم "پسرکیهانی" از برزیل اهدا شد و در بخش مسابقه سینمای ایران پروانه زرین فیلم بلند به "کودک و فرشته" به کارگردانی مسعود نقاش زاده و جایزه ویژه هیئت‌داوران به فیلم "پرواز مرغابی‌ها" به کارگردانی علی شاه حاتمی تعلق گرفت.
اما در جشنواره بیست و چهارم که سال ۸۹ و به میزبانی همدان برگزار شد در بخش بین‌الملل پروانه زرین بهترین فیلم بلند برای فیلم زندگی کاملاً نو به کارگردانی اونی لوکونت از کشورهای فرانسه و کره جنوبی و پروانه زرین ویژه هیئت‌داوران به فیلم "نخودی" به کارگردانی جلال فاطمی اهدا شد.
در جشنواره بیست و پنجم که به میزبانی مجدد اصفهان برگزار شد در بخش بین‌الملل پروانه زرین بهترین فیلم بلند به "باد و مه" به کارگردانی محمدعلی طالبی و در بخش مسابقه سینمای ایران: پروانه زرین به "سلام بر فرشتگان" به کارگردانی فرزاد اژدری و تهیه‌کنندگی حسن علیمردانی، مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی تعلق گرفت.
در بخش مسابقه سینمای ایران بیست و ششمین که اصفهان برای پانزدهمین بار میزبان بود، فیلم "گورداله و عمه غولی " عنوان بهترین فیلم و نادره ترکمانی کارگردان این فیلم عنوان بهترین کارگردان جشنواره را به خود اختصاص دادند.
در دوره بیست و هفتم نیز دیپلم افتخار بهترین فیلم به رؤیا شریف برای تهیه‌کنندگی فیلم "عملیات مهدکودک "، پروانه زرین بهترین فیلم به ادریس عبدی پور برای تهیه‌کنندگی فیلم "تنهای تنهای تنها " و پروانه زرین بهترین فیلم‌نامه به " تنهای تنهای تنها " و جایزه فیلم ویژه سیفژ به "گنجشکک اشی‌مشی " داده شد.
در دوره بیست وهشتم که مهرماه و بازهم در اصفهان برگزار شد، پروانه زرین بهترین فیلم بلند به فیلم "قول " محمدعلی طالبی تعلق گرفت و در بخش بین‌الملل نیز این جایزه به پائولا روتا برای فیلم "پرواز سبک‌بال " از ایتالیا اهدا شد. همچنین طالبی در این دوره توانست جایزه ویژه سیفژ را نیز از آن خود کند.
اما دوره بیست ونهم متفاوت‌ترین دوره به لحاظ برگزاری جشنواره بود. در این دوره جشنواره کودک از نوجوان جدا و در همدان برگزار شد. در این دوره از جشنواره برادران ارک در بخش ملی برای فیلم "سویوق "(سرما) موفق به دریافت پروانه زرین جایزه ویژه داوران شدند.
در نهایت و در آخرین دوره آن‌که سی‌امین دوره از این جشنواره را شکل می‌دهد بار دیگر جشنواره کودک و نوجوان به شکل بین‌المللی در شهر اصفهان برگزار شد و در این دوره دیپلم افتخار فیلم بلند (نوجوان) به "دوچرخه آبی " به تهیه‌کنندگی نورسن چتین کورکن، اومیت کورکن اهدا شد. دیپلم افتخار فیلم بلند (نوجوان) به "دوچرخه آبی " به تهیه کنندگی نورسن چتین کورکن، اومیت کورکن اهدا شد. پروانه زرین بهترین فیلم بلند (کودک) به "اسکی‌باز "به تهیه‌کنندگی محمد احمدی اهدا شد. هیئت‌داوران کودک و نوجوان پروانه زرین بهترین فیلم (کودک) از نگاه داوران کودک را به فیلم "قهرمانان کوچک "به تهیه‌کنندگی بیتا منصوری اهدا کرد. پروانه زرین بهترین فیلم (نوجوان) از نگاه داوران نوجوان را به فیلم "بیست و یک روز بعد" به تهیه‌کنندگی محمدرضا شفاه اهدا کرد. هیئت‌داوران کودک و نوجوان پروانه زرین بهترین بازیگر (نوجوان) را به مهدی قربانی برای فیلم "بیست‌ویک روز بعد " اهدا کرد. پروانه زرین بهترین بازیگر (کودک) را به عرفان برزین برای فیلم " دزد و پری ۲" اهدا کرد. همچنین پروانه زرین بهترین فیلم بلند سینمایی (کودک) به فیلم "دزد و پری ۲" به تهیه کنندگی بهروز مفید اهدا شد و پروانه زرین بهترین فیلم بلند سینمایی (نوجوان) را نیز "اسکی‌باز "به تهیه‌کنندگی محمد احمدی دریافت کرد.
با نگاهی بر سی دوره برگزاری این جشنواره و تغییر محل برگزاری آن از شهری به شهر دیگر و تغییر تاریخ تقویمی این جشنواره می‌توان به این نتیجه رسید که همچنان پس از گذشت 38 سال از زمان برگزاری این جشنواره تکلیف برگزارکنندگان و شورای سیاست‌گذاری با این جشنواره مشخص نیست و باوجودآنکه هر سال تولیدات سینمای کودک و نوجوان به دلیل عدم‌حمایت‌های لازم و همچنین عدم تخصیص شرایط مناسب برای اکران این فیلم‌ها کم و تحلیل رفته است، آینده این جشنواره نیز نامشخص است.
