شاید هیچ رسانه‌ای به اندازه تلویزیون نتواند به فریاد یار مهربان برسد و به معنای جامع‌تر، در خدمت کتاب باشد. در طول این سال‌ها برنامه‌های متنوعی در قالب‌های مختلف با محوریت کتاب از شبکه‌های تلویزیونی پخش شده که می‌توان به آثار شاخصی همچون کتاب باز، روخوانی کتاب دا، برنامه مشاعره، شابک و... اشاره کرد، حتی یکی از تمهیدات فیلمسازان در دهه‌های قبل این بوده که مقوله کتابخوانی را در قالب شخصیت‌های مجموعه‌های نمایشی به تصویر بکشند که برای نمونه می‌توان سریال‌هایی همچون کتابفروشی هدهد، آرایشگاه زیبا، خانه ما و... را نام برد. به بهانه روز کتاب و کتابخوانی سراغ هنرمندان و برنامه‌سازان رفتیم تا نظر آنها را درخصوص نقش رسانه ملی در ترویج کتاب و کتابخوانی جویا شویم.
افراد کتاب به دست
فرهاد توحیدی که نویسندگی آثاری همچون امکان مینا، مربای شیرین، دنیا، پاداش سکوت و... را در کارنامه دارد، درباره نقش رسانه ملی در ترویج فرهنگ کتابخوانی به جام‌جم گفت: مسلما نقش رسانه ملی را نمی‌توان منکر شد، زیرا نفوذ بسیار زیادی در باورهای مردم دارد و روزبه‌روز هم این نقش گسترش یافته است. به همین دلیل سازمان صداوسیما برای ترویج فرهنگ کتابخوانی نباید نقش تبلیغی و تهییجی داشته باشد، بلکه باید رسالتش را عمیق‌تر ایفا و برنامه‌های جذاب تولید کند. وی با اشاره به «کتاب‌باز» به عنوان یکی از برنامه‌های تاثیرگذار با محوریت کتاب که از شبکه نسیم پخش می‌شود، توضیح داد: این برنامه شامل بخش‌های متنوع است و سعی می‌کند با دعوت از مهمانان مختلف حال خوبی را برای کتاب‌دوستان ایجاد کند. به نظر می‌توان در قالب کاراکترهای فیلم و سریال به موضوع کتاب اشاره کرد.این نویسنده تاکید کرد: سرانه مطالعه در کشور پایین است و متاسفانه فضای مجازی هم این مجال اندک را تنگ‌تر کرده است و باعث شده مردم فرصت کمتری برای کتاب خواندن داشته باشند. بنابراین نقش رسانه اهمیت زیادی دارد که توجه مردم را به کتاب و کتابخوانی جلب کند. البته برای تاثیرگذاری بیشتر نباید خط‌کشی در معرفی و نقد کتاب وجود داشته باشد. در این صورت بیشتر مورد توجه مخاطب قرار می‌گیرد و تاثیرگذارتر خواهد بود.
وی ادامه داد: به نظرم در سریال‌ها بهتر است در دست شخصیت‌های اصلی قصه به بهانه‌ای حتما کتاب باشد و قصه به گونه‌ای طراحی شود که به کتاب و کتابخانه اشاره شود. این روش می‌تواند تاثیر زیادی بر مخاطب بگذارد.
تاثیرگذارتر از هر دانشگاه
اسماعیل آذر که سال‌هاست اجرای مسابقه «مشاعره» را به‌عهده دارد و همیشه در برنامه‌هایش، توصیه کتابخوانی را به مردم دارد، معتقد است: رسانه ملی نسبت به هر دانشگاه و هر رسانه دیگر نقش مهمی‌تر در حوزه ترویج کتابخوانی دارد و تا امروز هم برنامه‌های مختلفی تولید و پخش کرده است، ولی باز هم باید در این حوزه کار کند.
یکی از راهکارهای این برنامه‌ساز پیشکسوت این است که کتاب در تمام برنامه‌های رسانه ملی لحاظ شود. به عنوان مثال، اگر سریال ساخته می‌شود حتما در لوکیشن‌های آن، کتابخانه دیده شود یا این‌که کاراکترهایی در سریال نشان داده شود که مشغول کتاب خواندن هستند.
وی با اشاره به این‌که رسانه ملی باید تفاوت یک فرد کتابخوان و غیرکتابخوان را به شکل غیرمستقیم در برنامه‌های خود نشان بدهد، توضیح داد: آدم دانا همیشه پایگاه و جایگاه خوبی دارد، اما بزرگ‌زاده نادان به قول سعدی به شهر وا ماند که در دیار غریبش به هیچ نستانند. کتاب ما را از پریشانی، نا امیدی و افترا رها می‌کند. به نظرم کسانی که با کتاب آشنا نیستند، پیری سختی را پشت سر می‌گذارند. اگر پدر و مادر به فرزندانشان کتاب خواندن را یاد بدهند در دوران نوجوانی آنها کمتر به مشکل می‌خورند، زیرا فکرشان را از کودکی ارتقا داده‌اند. به همین دلیل رسانه ملی باید این مفاهیم را به مردم آموزش بدهد که کتاب چه تاثیراتی در زندگی‌شان دارد.
آذر ادامه داد: به نظرم رسانه ملی می‌تواند شبکه‌ای به نام کتاب مجازی راه‌اندازی کند و این شبکه اختصاص به معرفی کتاب و کارشناسان کتاب داشته باشد، حتی این شبکه می‌تواند از مشارکت مردم هم استفاده کند. به نظرم این اتفاق فرهنگ کتابخوانی را ترویج می‌دهد، حتی شخصا اعلام آمادگی می‌کنم که طرح چنین کاری را بنویسم.
دعوت از کارگردانانی که دغدغه فرهنگ دارند
امیرحسین صدیق که بازی در سریال «کتابفروشی هدهد» و اجرای فصل اول برنامه کتاب باز را در کارنامه خود دارد، درباره نقش رسانه ملی در ترویج فرهنگ کتابخوانی به خبرنگار ما گفت: طبیعی است که تلویزیون مسئولیت سنگینی دارد و باید به سمت تولید سریال‌هایی با محوریت کتاب برود. البته نباید این مهم را به هر فیلمسازی سپرد. باید کار را به کسی سپرد که دغدغه فرهنگ داشته باشد و احساس مسئولیت کند، زیرا در غیر این صورت نتیجه عکس خواهیم دید.
وی با اشاره به این‌که تعداد فیلمسازانی که دغدغه فرهنگ را دارند، کم نیست، توضیح داد: ما در سریال‌هایی که خانم برومند ساخته‌اند به نوعی کتاب را در دست یکی از شخصیت‌های اصلی قصه دیده‌ایم و این نشان می‌دهد که این کارگردان دغدغه فرهنگ داشته و به کارش هم اشراف دارد. باید از چنین فیلمسازانی بهره ببریم که کارشان فرهنگی است و هدف‌شان صرفا پر کردن آنتن نیست. این بازیگر افزود: باید به موضوع کتاب ریشه‌ای نگاه کرد و زمانی این معضل کمبود مطالعه حل می‌شود که بتوانیم مراقب فرهنگ باشیم، چراکه در غیر این صورت دچار فقر فرهنگی خواهیم شد.
