کتاب الکترونیک به انگلیسی «E-book» کتاب‌هایی هستند که به شکل پرونده‌های دیجیتال تولید و خوانده می‌شوند. این کتاب‌ها صرفاً نسخه‌های الکترونیکی مطالب مکتوب نیستند، بلکه می‌توانند علاوه بر متن و تصویر، فیلم، صوت و پویانمایی را نیز شامل شوند. ای بوک‌ها توسط نمایشگر رایانه یا سایر وسایل الکترونیکی خوانده می‌شوند، اگرچه گاهی اوقات ای بوک را به عنوان «نسخه الکترونیکی یک کتاب چاپی» تعریف می‌کنند اما بسیاری از ای بوک‌ها قبلا چاپ نشده‌اند. این نوع کتاب‌ها برای کتابخوان‌ها تولید و فروخته می‌شوند. با وجود این از ابزارهای دیگری هم مثل رایانه رومیزی، لپ تاپ، تبلت و تلفن هوشمند برای مطالعه ای بوک‌ها استفاده می‌شود.
در دهه ۲۰۰۰ روند فروش کتاب‌های الکترونیک به این صورت پیش رفت که فروش این نوع کتاب از طریق اینترنت افزایش یابد و در این سالها مشتری‌ها از طریق تجارت الکترونیک در وبگاه‌ها اقدام به خرید کتاب‌های چاپی و الکترونیکی می‌کردند. دلیل اصلی اینکه مردم آنلاین اقدام به خرید ای بوک کردند احتمالاً قیمت پایین و راحتی بیشتر و انتخاب عنوان‌های زیاد بود.
حالا که قرار است در بیست و پنجمین دوره هفته کتاب سال جمهوری اسلامی ایران به کتاب‌های الکترونیک توجه شود نظر اهالی قلم را درباره این نوع کتاب‌ها جویا شدیم.
جواد نعمتی مدیر مسئول نشر مایا درباره مطالعه این نوع کتاب‌ها به خبرنگار ادبیات باشگاه خبرنگاران جوان گفت: افزایش مطالعه کتاب‌های الکترونیک نسبت به کتاب‌های کاغذی در بین مردم مقطعی است. نمی‌توانیم بگوییم این نوع کتاب‌ها جایگزین کتاب‌های چاپی شدند. چون این مسئله آسیب زیادی به چاپ می‌رساند.کسانی که زیاد کتاب الکترونیک می‌خوانند بیش از دو، سه یا چهار ماه این کار را انجام نمی‌دهند زیرا لذتی که در مطالعه کتاب چاپی است در مطالعه کتاب الکترونیک نیست. کتاب‌هایی که چاپ می‌شوند در بازار در دسترس هستند به عنوان نمونه کتاب‌هایی مانند «کمدی الهی» دانته را در بازار نشر داریم البته کتاب صوتی این اثر هم به بازار نشر آمده است؛ اما این نوع کتاب ها تنها به طور مقطعی برای مثال در مسافرت مناسب هستند.
وی افزود: بعضی اوقات نمی‌توان به کتاب‌های الکترونیک استناد کرد. چون مشخص نمی‌شود این کتاب ها از وزارت ارشاد مجوز گرفته یا نگرفته است. درست است مطالعه این نوع کتاب‌ها در بین افراد کتابخوان زیاد شده است اما ادامه‌دار نیست.کسی که در خانه مطالعه می‌کند سمت این کتاب‌ها نمی‌آید.کتاب‌هایی که تازه چاپ می‌شود به صورت کتاب الکترونیک درنمی‌آید. وقتی کتابی از دور خارج شد تازه ناشر اجازه می‌دهد که به صورت الکترونیک منتشر شود. انتشار این نوع کتاب‌ها توسط ناشر تنها به دلیل اقبال مخاطب به کتاب‌های الکترونیک است. قرار نیست این نوع کتاب جایگزین کتاب‌های چاپی شود. کتاب‌هایی مانند «صد سال تنهایی» مارکز که در بیست جا منتشر شده است به صورت کتاب الکترونیک درمی‌آید. اما کتاب «بیشعوری» را نمی‌توانند فعلا به صورت کتاب الکترونیک عرضه کنند.
مدیر مسئول نشر مایا با اشاره به همراهی همیشگی و حمل راحت‌تر کتاب‌های الکترونیک گفت : شما نمی توانید 10 کتاب را در سفر همراهتان ببرید اما این حجم از کتاب در گوشی‌تان است پس می‌بینیم که وجود کتاب‌های الکترونیک از جهاتی خوب است.
رضا اسماعیلی شاعر هم درباره کتاب‌های الکترونیک و دلیل اقبال بیشتر مردم به مطالعه این کتاب‌ها به خبرنگار ادبیات باشگاه خبرنگاران جوان گفت: شرایط عوض شده است. در فضای مجازی امکاناتی فراهم شده است که به وسیله آن، افراد کتابخوان می‌توانند افزون بر کتاب‌های کاغذی،کتاب‌های الکترونیک را هم مطالعه کنند. ما می‌توانیم رشد کمی مطالعه کتاب‌های الکترونیک نسبت به کاغذی را به چشم فرصت نگاه کنیم. الان کتاب‌های جدیدی که در تهران پایتخت فرهنگی کشور منتشر می‌شود، به دلیل شبکه معیوب توزیع و پخش تا یکی دو سال به شهرستان‌ها نمی‌رسد. فضای مجازی و کانال‌های تلگرامی این امکان را برای ساکنان شهرستان‌ها فراهم کرده است تا افراد در یک شهرستان کوچک از مطالعه برخی کتب محروم نمانند و آن را از طریق فضای مجازی تهیه کند.
وی افزود: اخیرا می‌بینیم فونت مطالب کتاب‌های چاپ شده، بسیار ریز است اما در فضای مجازی می‌توان کلمات را کوچک و بزرگ کرد که این یک فرصت است. از لحاظ صحت مطالب هم خواننده هوشمند متون موجود در اینترنت را متوجه می‌شود که صحیح است یا با دخل و تصرف در فضای مجازی منتشر شده است.کتاب کاغذی جایگاه ارزشمند و رفیع‌تری نسبت به کتاب الکترونیک دارد. موضوع دیگری که مطرح است این است که داشتن کتابخانه شخصی استفاده از این فضا را نفی نمی‌کند بلکه فرد می‌تواند از آن به عنوان مکمل استفاده کند.
این شاعر با اشاره به اینکه گاهی کتاب‌های الکترونیک به جبران کمبود کتاب در شهرستان‌ها کمک می‌کند، اظهار کرد: نباید اصرار داشته باشیم نسل امروز از طریق شیوه‌های نسل قدیم کتاب بخواند، همان طور که بین نویسندگان سنتی و مدرن کشورمان تفاوت وجود دارد. نویسندگان سنتی همچنان دوست دارند با قلم و کاغذ مطالب خود را بنویسند و ویرایش کنند اگرچه این کار زمان زیادی می‌برد اما با این شیوه راحت‌تر هستند و نویسندگان جوان‌تر آثار خود را در فضای برنامه ورد به نگارش درمی‌آورند و این فضا را، آسان‌تر می‌دانند. ذوق و ذائقه نسل‌ها با یکدیگر فرق می‌کند. نسل سنتی با امروز متفاوت است. ما باید این دو را با هم جمع کنیم نه اینکه کتاب کاغذی را نفی کنیم. از سوی دیگر اصرار به صرفنظر از کتاب الکترونیک نداشته باشیم. از فضای مجازی می‌توان به عنوان مکمل استفاده کرد تا جامعه امروز به هر بهانه‌ای کتاب بخواند.
اسماعیلی ادامه داد: کسانی هستند که کتاب خواندن برایشان سخت است. آنها دوست دارند کتاب‌های صوتی را از طریق گوش بشنوند که هم صرفه جویی در وقت هم مدیریت زمان است. اگر تا سالها فرد فرصت مطالعه نداشته باشد این شیوه‌ها، شیوه‌هایی مکمل هستند.در کنار توصیه شیوه‌های مطالعه، خواندن کتاب هم تاثیرگذارتر هم لذت بخش‌تر از راه‌های دیگر مطالعه است. با مطالعه کتاب‌های الکترونیک، می‌توانید آن فقر مطالعاتی را پرکنید آن هم یک شیوه مطالعاتی است و می‌تواند مکمل شیوه سنتی مطالعه کتاب باشد.
ناصر پروانی شاعر با اشاره به اینکه در دسترس بودن یکی از عواملی است که باعث می‌شود افراد از کتاب‌های الکترونیک استفاده کنند، بیان کرد: کتاب‌های الکترونیک در دسترس هستند. خصوصا در کتاب‌هایی که بعد احساسی خوانش کتاب در آن مطرح نیست. یک سری کتاب های هنری از آن فایل درسی و کمک درسی خارج است. وقتی کتاب فیزیکی را می‌خوانیم حس بینایی و لامسه ما با کتاب درگیر می‌شود. خود لذت لمس کردن و خواندن کتاب ارتباط بهتری با کتاب برقرار می‌کند. وقتی کتاب را ورق می‌زنی و در دست می‌گیری حتی نوازش کردن کتاب برای ما که کتابخوان حرفه‌ای هستیم لذت بخش است. وقتی کتاب الکترونیک می‌خوانی فاکتور و المان حس لامسه را حذف می‌کنی. شاید فقط به دلیل در دسترس بودن، کتاب‌های الکترونیک بیشتر خوانده می‌شود.
وی افزود: مطالعه کتاب‌های الکترونیک می‌تواند به افزایش سرانه مطالعه کمک کند. عموما کتاب‌های پرفروش به صورت کتاب‌های الکترونیک منتشر می‌شوند. برای مثال وقتی فروش دیوان حافظ و مولانا تمام می‌شود این کتاب‌ها به صورت الکترونیک درمی‌آیند. البته کتاب‌هایی که خوانده نمی‌شوند حتی اگر به صورت الکترونیک منتشر شوند همچنان استقبال نمی‌شوند. موضوع دیگر این است که زمانی ما کتابی را خوانده‌ایم که دیگر در دسترس‌مان نیست و برای لذت بردن دوباره آن کتاب را به صورت الکترونیک تهیه می‌کنیم. در زمینه کتاب های آموزشی و درسی که مطالعه آنها برای دانش‌آموزان و دانشجویان اجباری است؛ شناخته شده بودن کتاب الکترونیک به مطالعه آن بیشتر کمک می‌کند. ترجیح خود من مطالعه کتاب الکترونیک نیست زیرا یکی از حواسم که حس لامسه است در این پروسه استفاده نمی‌شود. در این میان بعضا با کمپین‌هایی برخورد می‌کنیم که حرفشان این است که برای هر کتاب چند درخت قطع می‌شود. کاش چند درخت قطع شود و از آن شی‌ای مانند کتاب که مفید است درست شود. جستجوی کتاب و صرف بخشی از هزینه روزمره برای آن، لذت بخش است.
این شاعر با اشاره به اینکه کتاب‌های اختیاری با ذوق تهیه و خوانده می‌شوند، بیان کرد: به عنوان مثال برای مطالعه مرجع یک شعر، در هم اینترنت هم جستجو می‌کنم. پس، کتاب‌های الکترونیک می‌توانند به صورت مکمل به ما کمک کنند.کاش جامعه به ما اجازه دهد یک سری چیزهایی را به صورت سنت نگه داریم. در کشورهای خارجی هر کس کتابی می‌خواند آن را پاره می‌کند تا دیگری کتاب را تهیه کند. یا اینکه همه به هم فقط کتاب هدیه می‌دهند. درست است کتاب‌های الکترونیک خوب است. اما ممکن است به جایی برسیم که کتاب کاغذی کاملا محدود شوند اگر کتاب‌های کاغذی حذف شوند فرهنگ کتابخوانی ضعیف می‌شود.
