این در حالی است دامن زدن به حاشیه ها در خصوص سخنان مشایخی، نگاه ها را از مطالبات بر حق این هنرمند و چرایی آزردگی کمال الملک سینمای ایران دور می سازد.
یازدهمین جشن بزرگ منتقدان و نویسندگان سینمایی ایران، شامگاه پنج شنبه (26 مرداد) در سالن حجاب برگزار شد. اهدای جوایز برگزیدگان و بزرگداشت «جمشید هاشم پور»، «گوهر خیراندیش»، «فرید مصطفوی»، «جمال امید» و نکوداشت زنده‌یاد «علی معلم»، بخش‌های اصلی این مراسم بود. «فرزاد حسنی» اجرای مراسم را برعهده داشت و «حجت اشرف زاده» نیز قطعاتی را در این جشن اجرا کرد.
این مراسم که به مسوولیت خانه سینما به مدیریت «منوچهر شاهسواری» برگزار شد البته با حاشیه هایی همراه بود. در این مراسم «جمشید مشایخی» بازیگر پیشکسوت سینما و تلویزیون ایران روی سِن آمد و انتقاداتی را در خصوص تفاوت در نوع برخورد مسوولان فرهنگی و سینمایی با اهالی سینما به ویژه پیشکسوتان مطرح کرد؛ انتقاداتی که گروهی آن را بجا و قابل تامل می دانند.
مشایخی در اعتراض به پخش یک تیزر در جشن منتقدان و نویسندگان سینمایی که در آن بیش از همه چهره «عزت الله انتظامی» دیگر پیشکسوتِ برجسته بازیگری سینما و تئاتر نمایش داده می شد، گفت: یاد گرفتم که مانند زنده یاد علی معلم رک باشم و حرف هایم را بزنم. اگر من می دانستم که فقط یک هنرپیشه برای منتقدین مطرح است سال ها پیش این کار را رها می کردم. این مساله را جدی می گویم. گویا سایرین در تئاتر و سینما زحمت نکشیده اند که فقط یک نفر را نشان می دهند. این بازیگر پیشکسوت در ادامه سالن یازدهمین جشن منتقدان و نویسندگان سینمایی را ترک کرد.
صحبت های انتقادآمیز مشایخی، از لحظه نخست، واکنش های بسیاری را برانگیخت. به دنبال این سخنان برخی از بازیگران جوان که چندسالی است وارد فضای سینمایی کشور شده اند، روی سِن آمدند و به داوری و نقدِ تند گلایه های مشایخی پرداختند؛ موضوعی که بسیاری را به تعجب واداشت!
رسانه ها و فضای مجازی هم بلافاصله پس از انتقادات مشایخی به ارایه نگاه و تحلیل هایی بعضا ناپخته پرداختند. از جمله آنکه مدعی اختلافات دیرین شخصی میان جمشید مشایخی و عزت الله انتظامی شدند وموضوع رقابت و حتی حسادت های حرفه ای را مطرح کردند!
این در حالی است که «پوران درخشنده» کارگردان و «غلامعباس فاضلی» منتقد سینما و سردبیر سایت «پرده سینما» در گفت وگو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، انتقادات مشایخی در جشن منتقدان و نویسندگان را نقد برخی ساختارها و رویکردهای غلط حاکم بر عرصه سینما و بسیار قابل تامل دانستند.
به گفته آنان فعالان عرصه سینما باید بتوانند حرف بزنند و مدیران و دست اندرکاران این عرصه نیز باید گوش شنوای انتقادات و گلایه هایشان بوده و مطالبات برحق آنان را پاسخگو باشند.
سینما متعلق به همه هنرمندان است
درخشنده در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا در تحلیل انتقاد مشایخی در جشن منتقدان و حاشیه های بعد از آن گفت: هر کسی می تواند نظر خود را بدهد. اینکه تا یک نفر شروع به صحبت می کند که نظر خود را بیان کند بقیه علیه او گارد می گیرند، اشتباه است. وی با اشاره به جایگاه برجسته مشایخی در سینمای ایران، افزود: نظر و انتقاد آقای مشایخی در جشن منتقدان، معطوف به منافع شخصی ایشان نبود. ایشان می خواستند از حق همه همکارانشان که برای سینما زحمت کشیده اند اما هیچ کجا به آنان توجه نشده و از آنان قدردانی نمی شود دفاع کنند.
درخشنده در ادامه با تاکید بر اینکه توجه ویژه به گروه و افراد خاص در سینما واقعیتی تلخی است افزود: این رویکرد که بر سینمای ایران حاکم شده، رویکرد درستی نیست. در سینمای ما افراد با ظرفیت های متفاوتی حضور دارند و کار می کنند که باید درخور شان آنان، مورد توجه قرار گیرند. سینما متعلق به همه هنرمندان است و مربوط به گروه خاصی نیست. اگر غیر از این باشد فعالان این حوزه حق دارند انتقاد و اعتراض کنند و کسی هم نمی تواند به آنها بگوید که چرا انتقاد می کنید.
به باور درخشنده، همه هنرمندان سینمایی، حق دیده شدن و شنیده شدن دارند و نباید عرصه را تا جایی بر آنان تنگ کرد که مجبور به ابراز واکنش های تند شوند.
این کارگردان برجسته، تفاوت قایل شدن بین هنرمندان و کم توجهی به هنرمندانی را که در سینما زحمت بسیار کشیده اند موجب دلسردی و از بین رفتن انگیزه در آنان توصیف کرد و افزود: اینکه هنرمندان احساس کنند گروهی خاص حاکمیت مطلق را در سینما در دست گرفته اند، همه کارها را هدایت می کنند و فقط به گروه خاصی از نویسندگان، بازیگران، کارگردانان و تهیه کنندگان توجه می کنند، موجب دلسردی آنان می شود. مدیران، برنامه ریزان و تصمیم گیرندگان سینمایی نباید اجازه دهند که چنین فضایی در سینما احساس شود.
وی اضافه کرد: سینما و رویدادهای سینمایی از جمله جشنواره و گردهمایی ها برای همه است. خانواده سینما در تمام خوب و بد سینما باید سهیم باشند و عدالت باید بین همه اعضای این خانواده برقرار باشد. همه باید بتوانند در این عرصه فعال بوده و دیده شوند و نظر خود را ابراز دارند. با احترام به همه هنرمندان پیشکسوت، به نظر من آقای مشایخی دیدگاهی را مطرح کردند که دیدگاه من و بسیاری دیگر از هنرمندان نیز هست.
برخی سینماگران از امکانات زندگی بی بهره اند/ بزرگان سینما افتادگی و مناعت طبع را به جوانترها بیاموزند
درخشنده در ادامه گفت وگو با ایرنا، کم توجهی به برخی هنرمندان به خصوص پیشکسوتان را مورد انتقاد قرار داد و گفت: کم توجهی به هنرمندان سینما تاکنون موجب آزردگی بسیاری از آنان شده و بسیاری از هنرمندان را خانه نشین کرده است. هنرمندان انگشت شماری هستند که می توانند در این شرایط دوام بیاورند، به کار خود ادامه دهند و همه زندگیشان را وقف عشق به مردم و هنر کنند. کم توجهی مسوولان و متولیان هنری گاهی هنرمندان سینما را به جایی می رساند که مجبور می شوند لب به سخن باز کنند. شمار زیادی از هنرمندان این عرصه از اندک امکانات مادی و معنوی برخوردار نیستند.
کارگردان آثار سینمایی ماندگاری چون «پرنده کوک خوشبختی» و «هیس دخترها فریاد نمی زنند» در انتقاد از تخصیص ناعادلانه امکانات مادی در سینما افزود: باید بودجه، منابع مالی، جایزه ها و سالن های سینما برای اکران فیلم ها، به صورت عادلانه به همه سینماگران و نه فقط به یک عده خاص تخصیص یابد.
درخشنده با بیان اینکه سِمَت ها و صندلی ها برای هیچ کس و در هیچ مدیریتی ماندگار نخواهد بود، اضافه کرد: ما باید یاد بگیریم که به یکدیگر احترام بگذاریم. خودبزرگ بینی برخی که اجازه اظهار نظر به دیگران را نمی دهند، تا جایی است که در بسیاری موارد موجب نادیده گرفتن حقوق دیگران می شود.
وی با انتقاد از واکنش برخی سینماگران جوان در جشن منتقدان سیینما به سخنان مشایخی اضافه کرد: مدیران و بزرگان سینمایی باید تلاش کنند که رفتارهای غلط حاکم بر فضای سینما را اصلاح کنند. از این طریق، کوچکترها نیز از آنان افتادگی و مناعت طبع را خواهند آموخت و یاد خواهند گرفت که نظر همه را بشنوند و به دیگران امکان ابراز وجود دهند.
دلخوری مشایخی به جا بود/ مسوولان خانه سینما عذرخواهی و دلجویی کنند
فاضلی در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا، در خصوص انتقادات مطرح شده از سوی مشایخی در جشن منتقدان و نویسندگان سینما گفت: از نظر من ناراحتی ایشان صد درصد به جا بود. ایشان هر چه در خصوص کم توجهی به پیشکسوتان گفتند درست گفتند. من اعتقاد دارم که صحبت های ایشان حاکی از کدورت با هیچ شخصی نبود بلکه به معنای مطالبات فرهنگی ایشان بود.
وی افزود: ما خیلی وقت ها دیده ایم که یک بازیگر روی تخت بیمارستان است و بیمه درمانی می خواهد و بازیگر دیگری از بیکاری رنج می برد. همین هفته پیش بود که یکی از بازیگران در گفت وگو با رسانه ها در سخنانی گلایه آمیز گفته بود که کسی به داد او و بسیاری از همکارانش نمی رسد. جامعه فرهنگی نباید چنین بازیگری را به خاطر انتقادی که مطرح کرده محکوم کند، بلکه باید به خواسته هایش گوش داده و در جهت رفع آنها اقدام کند.
فاضلی که روی سِن یازدهمین جشن منتقدان و نویسندگان سینمایی نیز از مشایخی حمایت به عمل آورد، در ادامه گفت و گو با ما افزود: آقای مشایخی در راستای مطالبه فرهنگی خود مطرح کردند که اگر قرار است احترام و تکریم و بزرگداشتی برگزار شود، باید در آن از همه پیشکسوتان و کسانی که برای سینما زحمت کشیده اند قدردانی شود. ایشان در واقع جامعه سینمایی را نقد کردند و چه جایی بهتر از جشن منتقدان سینمایی برای طرح این نقد وجود دارد.
این منتقد در ادامه یادآور شد: کار ایشان به نظر من درست بوده و من خیلی متاسفم که چرا در آن جمع جز بنده کسی از ایشان حمایت نکرد. به نظر من در وهله اول مشکل اصلی در مدیریت خانه سینما است. برخورد مدیریت این نهاد برخورد مناسبی نبود.
فاضلی با انتقاد از واکنش مدیریت خانه سینما، به دنبال گلایه های مشایخی در جشن منتقدان سینما، گفت: ایشان در صحبت های خود گفتند که می خواستند جلسه را ترک کنند و از سخنان آقای مشایخی به عنوان نفرت پراکنی یاد کردند اما به نظر من آقای شاهسواری به عنوان فردی که بر مسند ریاست خانه سینما تکیه زده است و به لحاظ حقوقی نماینده یک صنف محسوب می شود، باید به جای این حرف ها از آقای مشایخی به خاطر دلخوری که برای ایشان ایجاد شده بود رسما عذرخواهی و دلجویی می کرد و می گفت ما به عنوان متولیان خانه سینما جبران مافات خواهیم کرد.
سردبیر سایت پرده سینما افزود: باید از همه پیشکسوتان سینما به یک میزان قدردانی شود. نباید در قدردانی از هنرمندان پیشکسوت در همه رشته های هنری کاهلی و کوتاهی کنیم. باید قدر هنرمندان را در زمان حیات آنان بدانیم. فرقی نمی کند که این هنرمند آقای جمشید مشایخی باشد یا آقای عزت الله انتظامی یا آقای علی نصیریان. احترام همه این بزرگواران به یک میزان بر همه ما واجب است. اینکه ما با استناد به یک جمله از صحبت های آقای مشایخی، خواسته های واقعی ایشان را نادیده بگیریم و صحبت های ایشان را مغشوش جلوه دهیم کار درستی نیست. باید نگاه های انحصاری و تک ساحتی در سینما برداشته شود و به همه هنرمندان در هر سن و سال و جایگاهی که هستند توجه و رسیدگی مادی و معنوی شود.
