مرور تاریخ موجب می‌شود تا علاوه بر شناختن و برخورد با انسان‌های برجسته در زمینه‌های گوناگون، گذر زمان را در انسان‌های بزرگ و یا کسانی که فریفته پول، قدرت و ثروت شده اند ببینیم.
گذشته و تاریخ کشور ما نیز خالی از این آدم‌ها نیست و هر برهه‌ای داستانی پر از شخصیت‌های مختلف را در برمی‌گیرد. یکی از این مقاطع دوران انقلاب اسلامی است. مقطعی که مدتی است با پخش مجدد سریال «معمای شاه» حال و هوای روزهای نه چندان دور سرزمینمان را با افراد موثر در آن زمان روایت می‌کند.
یکی از این افراد که بیشتر از خودش دخترش باعث ماندگاری نام وی در تاریخ شد، خلیل اسفندیاری معروف به خلیل خان، پدر ثریا همسر شاه بود. کسی که محمد مهنانی نقش وی را این شب ها در سریال معمای شاه ایفا می کند.
تولد ثریا و ازدواج او با شاه دگرگونی را در زندگی خلیل خان ایجاد کرد. البته پیش از این اتفاق به جهت قدرتی که او از زمان پدرش در حوزه عشایر و ایل بختیار داشت، منجر شده بود تا هر از چندگاهی برای کنترل شورش این قوم وی به کمک رضا شاه برود.
اسفندیاری که در یک خانواده سیاسی در ایذه متولد شده است، در سال 1924 به برلین آلمان رفت و در رشته حقوق و اقتصاد سیاسی مشغول به تحصیل شد. او در همان زمان و حین تحصیل با خانم آلمانی به نام اوا کارل ازدواج کرد و پس از اتمام تحصیلش با همسرش به ایران و به شهر اصفهان رفت.
در همان زمان‌ها بود که پس از شش سال ثریا به دنیا آمد و بعد هم آن‌ها به علت شیوع آبله ایران را به مقصد آلمان ترک کردند. این نقل مکان‌ها ادامه داشت و پس از مهاجرت به سوئیس، اسفندیاری بدون خانواده‌اش به کشور برگشت و حدود 4 سال را صرف کمک به رضا شاه برای پذیرش حکومت توسط سران عشایر کرد.
لازم به ذکر است که اسفندیاری در اصفهان برای مدتی به کار فرهنگی پرداخت و در مدارس اصفهان موسیقی تدریس می‌کرد. همچنین زندگی او در حد متوسط از املاکی که پدرش باقی گذاشته بود، می‌گذشت تا اینکه ثریا اسفندیاری به عقد محمدرضا شاه در آمد.
این ازدواج منجر شد تا تعداد زیادی از بختیاری‌ها مشاغل و سمت های حساسی را بگیرند اما خود او مایل بود تا در همان آلمان سمتی داشته باشد. به همین جهت چندی بعد با حفظ سمت وزیر مختار، نماینده ایران در شورای مالی متفقین آلمان شد و از بودجه ملت ملک و املاک اشرافی را خریداری کرد.
در ادامه خلیل خان سفیر کبیر ایران در آلمان شد و در این سمت تنها از امتیازات زندگی اشرافی بهره مند گشت و کار مفیدی انجام نداد.
وی سمت های مشابه را چون مشاور عالی اقتصادی افتخاری در آلمان و هلند را تجربه کرد و پس از 9 سال سفیر بودن همزمان با برکناری‌اش در حالی که اموال بسیاری در کشورهای مختلف داشت، برای همیشه به مونیخ رفت و در آخر در سال 1983 درگذشت.
