اعتکاف، در لغت به معناى توقف در جایى است و در اصطلاح فقهى، عبارت است از ماندن در مسجد به قصد عبادت خداوند، با شرایطى که خواهد آمد. بسیاری از مؤمنان در روزهای دوازدهم تا پانزدهم از ماه رجب یا ده روز آخر ماه رمضان در مساجد به اعتکاف می‌روند و با خدای خود خلوت می کنند. در این گزارش مجموعه کامل استفتائات رهبر انقلاب، آیت الله خامنه ای را در خصوص شرایط اعتکاف می‌خوانید.
زمان و مدت اعتکاف:
س. چه زمانى اعتکاف مستحب مؤکد است؟ و به عبارت دیگر در چه اوقاتى اعتکاف مستحب است؟
ج: اعتکاف وقت خاصى ندارد، هرچند اعتکاف در ده روز آخر ماه مبارک رمضان فضیلت بیشترى دارد.
س. آیا اعتکاف در ماه رجب مستحب است؟
ج: دلیل خاصى بر استحباب اعتکاف در خصوص ماه رجب نیافتیم.
س. آیا شخص معتکف مى‌تواند در ابتداى اعتکاف هنگام نیت کردن شرط کند که اگر براى او عذرى پیش آید حتى در روز سوم هم دست از اعتکاف بردارد؟
ج: بله مى‌تواند.
س. معتکفى مى‌خواهد سه روز اعتکاف کند و مدّت 72 ساعت اعتکاف انجام دهد، اگر اعتکافش را از بعد از طلوع فجر ـ مثلاً از ظهر ـ شروع کند و ظهر هم به پایان برساند به‌گونه‌اى که مجموع آن 72 ساعت شود، آیا این اعتکاف صحیح است؟
ج: اعتکاف باید از شروع روز اول تا پایان روز سوم باشد و تلفیق کردن ـ بدین‌گونه که جزئى از روز اول را با جزئى از روز آخر یک روز کامل به حساب بیاورد ـ صحیح نیست.
س. اگر معتکف مثلاً یک ساعت از ابتداى روز ـ بعد از طلوع فجر ـ تأخیر کند آیا این روز به عنوان روز اول اعتکاف حساب مى‌شود؟ چه تأخیر عمدى باشد یا اضطرارى؟
ج: در اعتکاف باید از ابتداى روز اول شروع کرد، لذا روزى که ناقص مانده جزو اعتکاف محسوب نمى‌شود هرچند که تأخیر از روى اضطرار باشد.
س. اگر انسان نذر کند دو روز معتکف شود نه بیشتر از آن، آیا نذرش منعقد مى‌شود؟
ج: منعقد نمى‌شود.
س. اگر کسى نذر کند سه روز منفصل معتکف شود، آیا نذرش منعقد مى‌شود؟
ج: منعقد نمى‌شود.
س. آیا بیشتر از سه روز مى‌توان معتکف بود به‌طورى که آن زیاده بخشى از یک روز یا شب باشد؟
ج: اعتکاف بیشتر از سه روز جایز و صحیح است و در طرف زیاده حدّى ندارد، ولى زیاد کردن بخشى از روز یا بخشى از شب به نیت اعتکاف محل اشکال است.
س. اگر معتکف نیّت چهار روز اعتکاف کند، آیا روز چهارم هم جزو اعتکاف است یا اینکه باید شش روز را تکمیل کند تا روز چهارم به حساب آید؟
ج: روز چهارم نیز داخل در اعتکاف است، و اگر پنج روز اعتکاف کند، واجب است روز ششم را کامل کند.
شرائط اعتکاف و معتکف:
س. آیا بیمار و کسى که روزه برایش ضرر دارد مى‌تواند معتکف شود و اگر در اعتکاف باشد و روزه بگیرد ثوابى مى‌برد؟
ج: با علم و یا احتمال عقلایىِ ضرر داشتنِ روزه، اعتکاف صحیح نیست.
س. آیا بیمار و کسى که روزه برایش ضرر دارد مى‌تواند معتکف شود و اگر در اعتکاف باشد و روزه بگیرد ثوابى مى‌برد؟
ج: با علم و یا احتمال عقلایىِ ضرر داشتنِ روزه، اعتکاف صحیح نیست.
س. چه نوع روزه‌هایى را نمى‌توان در اعتکاف گرفت؟
ج: هر نوع روزهاى را در اعتکاف مى‌توان گرفت.
س. آیا زن‌ها مى‌توانند معتکف شوند؟
ج: اعتکاف اختصاص به مردان ندارد ولى چنانچه اعتکاف وى موجب از بین رفتن حق شوهر باشد بنا بر احتیاط واجب باید از او اجازه بگیرد.
س. آیا اعتکاف بچه ممیّز صحیح است؟
ج: اعتکاف او نیز صحیح است.
س. آیا مشغول بودن به عبادات بر معتکف واجب است یا صِرف ماندن در مسجد کافى است؟
ج: عبادات مستحبى، فى نفسه بر معتکف واجب نیست.
س. آیا عدالت امام جماعت مسجد جامع در صحّت اعتکاف شرط است؟
ج: عدالت امام جماعت مسجد در صحّت اعتکاف شرط نیست.
نیت اعتکاف:
س. زمان نیت اعتکاف چه وقت است آیا مى‌توان اول شب نیت کرد؟
ج: وقت نیت اعتکاف، اول طلوع فجر روز اول است و نیت اول شب در صورتى صحیح است که اول شب شروع در اعتکاف نموده باشد.
س. آیا قصد وجه(نیت از جهت استحباب یا وجوب عمل) در اعتکاف لازم است؟
ج: لازم نیست.
س. آیا تجدید نیت در روز سوم اعتکافِ مستحب لازم است؟
ج: لازم نیست، گرچه بهتر است.
س. آیا مى‌توان به علّتى یا بدون علّت در روز اول یا دوم، اعتکاف را قطع نمود؟ و اگر در قطع نمودن اعتکاف تردید کنم آیا نیّت اعتکاف به‌هم مى‌خورد و در نتیجه اعتکاف باطل مى‌شود؟ و آیا لازم است که نیّت مستمر باشد؟
ج: در اعتکاف مستحبى جایز است که در روز اول و دوم اعتکاف قطع شود و نیّت اعتکاف باید تا پایان روز سوم ادامه پیدا کند.
س. آیا در اعتکاف نیازى به قصد نمودن عبادت دیگرى هم هست؟
ج: نیازى نیست.
مکان اعتکاف:
س. آیا مى‌توان نذر کرد در شهر خاصى معتکف شد؟
ج: اگر اعتکاف در آن شهر، به نحوى رجحان داشته باشد، اشکال ندارد.
س. آیا اعتکاف در غیر از مساجد چهارگانه جایز است؟ و نیّت آن چگونه مى‌باشد؟
ج: اعتکاف در غیر از مساجد چهارگانه(مسجد الحرام، مسجد النبى، مسجد کوفه و مسجد بصره) به قصد رجاء مطلوبیت (به امید اینکه مطلوب خداوند واقع شود) مانعى ندارد.
س. آیا اعتکاف در مسجدى غیر از مسجد جامع باطل است و آیا ممکن است هر محله و حومه‌اى، مسجد جامعى غیر از مسجد جامع شهر یا روستا داشته باشد؟ و آیا ممکن است که در شهر چند مسجد جامع باشد؟
ج: قبلاً گذشت که اعتکاف در هر مسجدى جایز است مشروط به اینکه در غیر مساجد اربعه به قصد رجاء باشد یعنى به امید اینکه مطلوب خداوند واقع شود و مختص به مسجد جامع نیست و ممکن است که یک شهر یا روستا چند مسجد جامع داشته باشد.
س. اگر در یک شهر دو یا چند مسجد جامع وجود داشته باشد مى‌توان در هر کدام که خواست معتکف شد؟
ج: به قصد رجاء اشکال ندارد.
س. مسجد جامع چیست؟ و راه تشخیص آن را بگویید.
ج: مسجد جامع، مسجدى است که براى اجتماع عامه مردم شهر، بنا شده، بدون این که اختصاص به گروه و محله خاصى پیدا کند.
س. اعتکاف در مساجد دانشگاه‌هاى سراسر کشور چه حکمى دارد؟
ج: به قصد رجاء اشکال ندارد.
س. اعتکاف در مکان‌هایى که شک است که آیا جزء مسجد است یا نه، چه حکمى دارد؟
ج: غیر از سرداب و محراب و پشت بام مسجد، در جاهاى دیگرى که معلوم نباشد جزو مسجد است یا نه، اعتکاف صحیح نیست.
س. آیا پشت بام مسجد تابع مسجد است یا بستگى به وقف کننده دارد؟
ج: پشت بام مسجد در حکم مسجد است مگر اینکه احراز شود که هنگام وقفِ مسجد، پشت بام آن از وقف خارج شده است.
س. اعتکاف در حیاط مسجد چه حکمى دارد؟
ج: اگر جزو مسجد نباشد، اعتکاف صحیح نیست.
س. آیا گذاشتن وسایل یا نوشتن نام موجب سبقت در محلى از مسجد مى‌شود؟
ج: بنا بر احتیاط واجب گذاردن وسائلى مانند کیف موجب حق سبقت مى‌شود به شرط آن که از زمان گذاردن آن وسیله تا آمدن شخص زیاد فاصله نشود، به نحوى که منجر به تعطیلى مکان شود.
س. اگر کسى جاى شخصى را که معتکف بوده غصب کند در صورتى که جاهل بوده و یا عامد آیا ضررى به اعتکافش مى‌زند؟ و اگر ضرر مى‌زند آیا شامل کفاره و... مى‌باشد.
ج: گرچه بنابر احتیاط مرتکب خلاف شده ولى اعتکاف صحیح است و کفاره هم ندارد.
س. الف) اگر در مسجدى که معتکف شده مانعى از ادامه دادن اعتکاف در آن مسجد برایش پیش آید، آیا اعتکافش باطل مى‌شود؟
ب) چنانچه آن اعتکاف واجب باشد باید در مسجدى دیگر معتکف شود و یا بعداً قضا کند؟
ج) اگر مانع برطرف شد آیا باید به مسجد قبلى بازگردد؟
جواب: الف: باطل مى‌شود.
ب: واجب است اعتکاف را در مسجدى دیگر یا همان مسجد بعد از رفع مانع، شروع کرده و یا قضا نماید.
ج: لازم نیست.
خروج معتکف از مسجد:
س.رفتن به سرویس‌هاى بهداشتى متعلق به مسجد که در خارج از مسجد است در موارد زیر چه حکمى دارد؟
الف: براى حمام کردن(نظافت)؛
ب: براى غسل مستحب؛
ج: براى اینکه با وضو باشد؛
د: وضو گرفتن براى خواندن قرآن یا نماز مستحبى؛
هـ: براى شستن دندان‌ها و دست‌ها.
ج: خارج شدن از مسجد به دلایل مذکور اشکال ندارد، ولى باید به قدر حاجت اکتفا کند و طول ندهد.
س. آیا در اعتکاف با بودن آب در مسجد مى‌توان براى وضو به خارج از مسجد رفت؟
ج: در فرض مذکور معتکف نباید از مسجد خارج شود.
س. آیا در هنگام اعتکاف، بیرون رفتن از مسجد براى غذا خوردن جایز است؟ و اگر خیر، آیا خوردن در داخل مسجد جایز است؟
ج: خروج براى تهیه غذاى مورد نیاز و یا غذا خوردن در بیرون اشکال ندارد؛ همان‌طور که غذا خوردن در داخل مسجد فى حدّ نفسه منعى ندارد.
س. با توجه به مشکلاتى که صرف غذا در مسجد دارد، آیا صرف غذا در سالن غذاخورى که در محوطه مسجد قرار دارد براى معتکفین جایز است؟
ج) چنانچه عرفاً ضرورت دارد که براى صَرف غذا از مسجد بیرون رود جایز است، اما زیاد معطّل نشود و اگر ضرورت عرفى ثابت نباشد، جایز نیست.
س. هیأت برگزارى اعتکاف که متشکل از تعدادى از معتکفین است، وظیفه خدمت به معتکفین و فراهم کردن نیازمندى‌هاى آنها را بر عهده دارد لذا باید نیازمندى‌هاى معتکفین مثل افطارى و سحرى را خریدارى کند، آیا این مسئله به اعتکاف آنها ضرر نمى‌رساند؟
ج: خارج شدن از مسجد براى خرید چیزهاى ضرورى مثل غذا و غیره اگر در ضمن آن نیازمندى‌هاى خود را نیز تهیه مى‌کنند، اشکال ندارد؛ البته با رعایت قیودى که در استفتاى «خرید و فروش توسط معتکف» خواهد آمد.
س. حکم رفتن به حیاط بیرونى که ملحق به مسجد است چیست؟
ج: رفتن به جاهایى که در حکم مسجد است، اشکال ندارد اما رفتن به خارج از مسجد جایز نیست مگر مواردى که خروج از مسجد به خاطر آنها جایز است.
س.هنگام خروج از مسجد براى امور ضرورى، انتخاب کوتاه‌ترین راه و رفتن زیر سایه چه صورتى دارد؟
ج: احتیاط واجب آن است که نزدیکترین راه را انتخاب کند و واجب است در صورت امکان زیر سایه ننشیند لکن راه رفتن زیر سایه اشکال ندارد؛ گرچه احتیاط مستحب ترک آن است.
س. در صورت نزدیک بودن مکانی جهت قضاء حاجت یا وضو گرفتن یا مسواک زدن مسلم است که باید به مکان نزدیک‌تر برود؛ حال اگر مکان نزدیک مستلزم صف ایستادن و معطّل شدن شود و مکان دیگری با فاصله‌ی کمی بیشتر باشد که معطّلی نداشته و زمان کمترى گرفته می‌شود تکلیف چیست؟ (مثلاً سرویس بهداشتی در جنب شبستان اعتکاف هست ولی شلوغ است اما در وسط حیاط مسجد حوض هست و می‌توان آنجا بدون معطلی وضو گرفت) آیا باید به مکان دوم برود؟ یا مستحب است؟ یا به‌خاطر فاصله بیشتر، رفتن به مکان دوم جایز نیست؟
ج: رفتن به مکان دوم در فرض سؤال اشکالى ندارد.
س. آیا رفتن به تشییع جنازه در هنگام اعتکاف مدّت زمان مشخص دارد؟ حکم رفتن زیر سایه در این هنگام ـ چه در ماشین و یا غیر آن ـ چیست؟
ج: زمان مشخصى ندارد و رفتن به تشییع جنازه در صورتی که ضرورت عرفی به‌حساب آید و آن‌قدر طولانى نشود که باعث محو صورت اعتکاف شود، اشکال ندارد و در صورت امکان واجب است که زیر سایه ننشینند و احتیاط مستحب این است که زیر سایه حرکت نکند.
س. نظر مبارک‌تان را در مورد «شرکت در امتحان براى معتکفین» بیان فرمایید.
ج: اگر شرکت در امتحان ضرورت ندارد خارج نشوند و براى افرادى که شرکت در امتحان ضرورت عرفى دارد مانع ندارد ولى خروج از مسجد نباید به حدّى برسد که صورت اعتکاف محو شود.
س. آیا شخص معتکف براى شرکت در نماز جمعه مى‌تواند از مسجد محل اعتکاف خارج شود؟
ج: با انتخاب نزدیکترین راه و معطّل نشدن در بین راه اشکال ندارد؛ ولى نباید خروج او به مقدارى باشد که صورت اعتکاف به‌هم بخورد.
س. آیا مى‌توان براى غسل امّ داوود از محل اعتکاف خارج شد؟ بر فرض خروج (سهواً یا عمداً) آیا باعث ابطال اعتکاف مى‌شود؟
ج: با مراعات آنچه در جواب سؤال قبل گفته شد، اشکال ندارد.
س. آیا اشخاصى که مشغول کارند اعم از کارمندان، کارگران و معلمان و... مى‌توانند در ایام کار معتکف شوند و در عین اعتکاف به محل کار رفته و بعد از اتمام کار به محل اعتکاف برگردند؟
ج: نمى‌توانند.
س. اگر مکان‌هایى براى وضو و شستن دست‌ها و دندان‌ها در خارج از مسجد فراهم شده باشد، آیا واجب است مکان خاصى در داخل مسجد تهیه شود تا معتکف از مسجد خارج نشود؟
ج: صِرف نیاز به خروج از مسجد براى طهارت و نظافت ـ براى جواز خروج ـ کافى است و تهیه مکانى در داخل مسجد واجب نیست.
س. اگر کسى سهواً به غیر از جهاتى که تجویز شده براى بیرون رفتن از مسجد در هنگام اعتکاف بیرون رود، آیا اعتکافش باطل مى‌شود؟
ج: اگر به جهت فراموشى خارج شود و خروجش زیاد طول نکشد، اعتکافش باطل نمى‌شود.
مبطلات و محرمات اعتکاف:
س. کارهاى حرام در هنگام اعتکاف چیست؟
ج: معتکف باید از این کارها پرهیز کند:
* بوییدن چیزهاى خوشبو و عطریّات حتى گیاهان خوشبو، همراه با لذّت؛ پس براى کسى که حس بویایى ندارد اشکال ندارد.
* خرید و فروش
* سایر انواع تجارت؛ مثل صلح و اجاره و مضاربه و غیر این‌ها (بنابر احتیاط واجب).
* مجادله و جدال ـ چه در امور دینى و چه دنیوى ـ به قصد غلبه بر دیگرى و اظهار فضل و برترى بر او؛ اما اگر به قصد اظهار حق و بازداشتن طرف از طریق باطل باشد، مانعى ندارد.
* امور جنسى و شهوت‌آمیز مانند بوسه، لمس و آمیزش.
* استمناء(1) (بنا بر احتیاط واجب)
ــــــــــــــ
(1) گرچه استمناء در هر حال حرام و از گناهان بزرگ است ولى در حال اعتکاف گناهى بزرگتر است.
س. اگر معتکف به گمان اینکه مکانى تابع مسجد است، به آن مکان برود و بعد معلوم شود که آنجا جزو مسجد نبوده، حکم اعتکافش چیست؟
ج: خروج عمدى از مسجد ـ ولو از روى جهل ـ اعتکاف را باطل مى‌کند.
س. اگر معتکف مبتلا به مرضى شود که مجبور به افطار روزه است چه باید بکند و حکم اعتکاف او چیست؟
ج: اعتکاف بدون روزه صحیح نیست لذا با افطار روزه، اعتکاف باطل مى‌شود.
س. آیا در صورت ضرورت یا عدم ضرورت مى‌توان شخصاً در ایام اعتکاف خرید و فروش نمود و یا باید توکیل یا نقل به غیر بیع نمود؟
ج) خرید و فروش بر معتکف حرام است ولى هرگاه براى تهیه مواد خوراکى ناچار از خرید و فروش شود و شخص غیرمعتکفى که این کار را انجام دهد، نیابد و تهیه اجناس مذکور بدون خرید نیز امکان نداشته باشد، در این صورت خرید و فروش مانعى ندارد.
س. آیا جایز است که معتکف کسى را براى خرید ـ چه ضرورى و چه غیر ضرورى ـ وکیل نماید؟
ج: اگر براى خرید نیازمندى‌هاى هنگام اعتکاف باشد، اشکال ندارد و اما در غیر آن موارد اگر وکیل کردن در هنگام اعتکاف باشد، اشکال دارد.
س. موارد ضرورى که خرید و فروش در آنها براى معتکف جایز است چیست؟
ج: مواردى که در هنگام اعتکاف براى خودش و نفقه خانواده‌اش به آن نیاز دارد.
س. آیا اجاره و دیگر معاملات غیر از خرید و فروش در هنگام اعتکاف جایز است؟
ج) سایر معاملات (غیر از خرید و فروش) بنابر احتیاط واجب در هنگام اعتکاف جایز نمى‌باشد.
س. آیا اجراى عقود و ایقاعات (غیر از معاملات) در هنگام اعتکاف جایز است؟
ج: مانعى ندارد.
س. آیا گفتگو در مورد چیزهاى مباح هنگام اعتکاف جایز است؟
ج: اشکال ندارد.
س. انجام غسل براى معتکف در مسجد چه حکمى دارد و آیا فرقى بین غسل واجب و مستحب مى‌باشد؟
ج: غسل جنابت و حیض در دو مسجد شریف مکّه و مدینه، مطلقاً جایز نیست بلکه باید تیمّم نموده فوراً خارج شود و در مساجد دیگر نیز اگر غسل، موجب درنگ کردن و یا آلودگى مسجد شود، جایز نمى‌باشد و سایر اغسال واجب و یا مستحب در صورت امکان و عدم مزاحمت براى دیگران اشکال ندارد.
س. عطر و گلاب زدن و یا بو کردن عطر و گلاب اعتکاف را باطل مى‌کند یا نه؟ اگر سهواً باشد چه‌طور؟
ج: در صورتى که عطر یا گلاب را براى لذت بردن بو کند، بنا بر احتیاط واجب اگر اعتکاف واجب معیّن باشد باید اعتکاف را به پایان ببرد و قضاى آن را به‌جا آورد؛ و در واجب غیرمعیّن، اگر در دو روز اول باشد باید اعتکاف را از سر بگیرد و اگر روز سوم باشد اعتکاف را اتمام و سپس از سر بگیرد و در اعتکاف مستحب قبل از اتمام روز دوم چیزى بر عهده او نیست و اگر روز سوم باشد باید دوباره اعتکاف را از سر بگیرد و در آنچه ذکر شد بنا بر احتیاط واجب فرقى بین عمد و سهو وجود ندارد.
س. کفّاره هر یک از مُحرّمات را به‌طور جداگانه بیان کنید؟
ج: اگر اعتکاف واجب را با آمیزش جنسى (جماع) هرچند در شب باطل نماید کفّاره بر او واجب مى‌شود اما در اعتکاف مستحب (در دو روز اول) اگر با این عمل قصد دارد که از اعتکاف صرف‌نظر نماید کفاره ندارد و در غیر این صورت بنا بر احتیاط واجب کفاره ثابت است لکن انجام سایر مُحرّمات کفّاره ندارد گرچه احتیاط مستحب پرداخت کفّاره مى‌باشد و کفّاره ابطال اعتکاف (در موارد وجوب کفّاره) کفّاره ابطال روزه ماه رمضان است.
س. با توجه به اینکه بوی خمیردندان بوی خوشی است آیا مسواک زدن با خمیردندان در حین اعتکاف مخلّ به اعتکاف هست؟
ج: مسواک زدن با آن مانع ندارد و آنچه حرام است بوییدن بوى خوش است.
س. اگر در مکانی از مسجد بوی خوشی می‌آمد آیا ترک آنجا لازم است؟ اگر وضوخانه بود و بوی خوش به سبب خمیردندان یا صابون بود چه باید کرد؟
ج: اگر بودن در آن مکان مستلزم بوییدن بوى خوش است باید آنجا را ترک کند.
احکام مخصوص بانوان در اعتکاف:
س. حکم اعتکاف زنى که در ایام اعتکاف ـ چه در روز اول یا دوم یا سوم ـ حیض یا استحاضه بر او عارض شده، چیست؟
ج: در صورت حائض‌شدن حتى اگر در ساعات آخر روز سوم باشد اعتکاف باطل مى‌شود و باید فوراً از مسجد خارج شود؛ ولى در صورت استحاضه اگر به وظیفه مستحاضه نسبت به روزه‌اش عمل کند، اعتکافش صحیح است.
س. من در سال گذشته در ایام البیض در مسجدى معتکف شدم، پس از اتمام روز دوم اعتکاف، حائض شدم. با توجه به این امر که اعتکاف بر من واجب شده است، آیا قضاى آن حتماً باید در ایام البیض ماه رجب و در همان مسجد باشد یا اینکه زمان و مکان آن مهم نیست؟
ج: با پیداشدن حیض ولو در بعض روز سوم اعتکاف باطل مى‌شود و قضا ندارد و اگر از قبل اعتکافى به سبب نذر بر او واجب شده قضاى آن را مى‌تواند در هر مسجدى و در هر زمانى به‌جا آورد مگر آن‌که در نذر، اعتکاف در مسجد خاص و زمان خاصى را ملحوظ داشته باشد که در این صورت باید بر طبق همان نذر خود عمل کند.
س. حکم اعتکاف زنى که شک در حیض یا استحاضه دارد، چه در روز اول یا دوم یا سوم، چیست؟
ج: اگر قبلاً پاک بوده، به شکش اعتنا نکند.
س. اگر زن در روزهاى عادت قرض بخورد تا از حالت عادت خارج شود مى‌تواند روزه بگیرد؟
ج: اشکال ندارد.
س. آیا غسل‌هاى استحاضه شرط صحّت اعتکاف است؟
ج: این غسل‌ها شرط صحّت اعتکاف نیست، مگر غسل‌هایى که در صحّت روزه معتبرند.
قضاى اعتکاف:
س. اگر قضاى اعتکاف به علت بطلان، واجب باشد و ده روز پایانى ماه رمضان تمام شود. آیا جایز است که براى درک فضیلت، قضاى اعتکاف را در ماه رمضان آینده به‌جا آورد یا اینکه باید فوراً قضا نماید؟
ج: قضا در هر ماهى که خواست اشکال ندارد، مگر اینکه نذر کرده باشد که در ماه خاصى اعتکاف نماید.
اعتکاف مسافر:
س. آیا مى‌توان براى شرکت در مراسم اعتکاف به شهر دیگرى که بیش از چهار فرسخ با ما فاصله دارد مسافرت کرد و اعتکاف در صورت سفر صحیح است؟
ج: اگر قصد اقامت ده روز و یا نذر روزه در سفر نباشد، روزه در سفر صحیح نیست و با عدم صحّت روزه، اعتکاف هم صحیح نیست.
س. آیا انسان مى‌تواند در شهر دیگرى معتکف شود؟
ج: اگر مسافر باشد نمى‌تواند مگر اینکه نذر کرده باشد در سفر روزه بگیرد؛ و بنا بر احتیاط واجب این نذر باید قبل از شروع سفر انجام گیرد.
س. من علاقه زیادى دارم که در مراسم اعتکاف در مرکز استان شرکت کنم ولى چون در شهرستان زندگى مى‌کنم و اگر بخواهم به مرکز استان بروم باید نماز خود را شکسته بخوانم، آیا از این نظر مشکلى نخواهم داشت؟
ج: کسى که بخواهد در سفر معتکف شود، مى‌تواند نذر کند که در سفر روزه بگیرد و مى‌تواند اعتکاف نماید.
س. اگر کسى بخواهد در خارج از شهر خود اعتکاف کند، به‌طور مثال در مکّه مکرّمه و از ساکنین مکّه نباشد و قصد ده روز هم نکند، آیا نذر کافى است؟ و صیغه آن چیست؟
ج: نذر روزه در سفر مانعى ندارد و با این نذر روزه و اعتکافش صحیح است، ولى احتیاط واجب آن است که نذر قبل از شروع مسافرت باشد و صیغه آن عبارت است از: «لله علىّ أن اصوم فی سفری إلى کذا».(1)
ــــــــــــــ
1- و مى‌تواند ترجمه آن را بگوید که عبارت است از: « براى خدا بر من است که در سفر به فلان مکان روزه بگیرم»
مسائل متفرقه:
س. آیا اعلام عمومى اعتکاف در محافل عمومى با اخلاص منافات دارد؟
ج: اعلام اعتکاف اگر براى تشویق مردم باشد، مانعى ندارد.
س. اگر از معتکف سؤال شود که آیا جزء معتکفین است بهتر است پنهان کند یا آشکار نماید؟
ج: آشکار کردن مانعى ندارد، مگر اینکه براى ریا باشد
س. آیا جایز است دانشجویان معتکف درس‌هاى دانشگاهى خود را مرور کنند؟
ج: اشکال ندارد.
س. گفتگو با تلفن همراه در صورت ضرورت و یا عدم ضرورت در ایام اعتکاف چه حکمى دارد؟
ج) ضررى به اعتکاف نمى‌زند.
